گروه فرهنگ و ادبیات هنرآنلاین: در یادداشت فرزام کریمی مترجم، که اختصاصی در اختیار هنرآنلاین قرار داده است می‌خوانیم: «بی‌شک صنعت نشر در سال‌های اخیر تبدیل به معضلی جدی برای کلیه کارورزان فرهنگ و هنر در این سرزمین شده است. هدف از این نوشتار تنها گله و شکایت به رسم اکثریت کارورزان فرهنگ و هنر نیست بلکه مطرح ساختن مشکلات در جهت بهبود و رفع آن است چرا که در قرن بیست و یکم باید به سمت‌وسوی حرفه‌ای شدن گام برداریم. در این یادداشت به برخی مشکلات زیرساختاری مترجمان در حوزه نشر پرداخته شده و تمام آنچه که در این نوشتار آمده مستند و مستدل است و در صورت نیاز به نهادهای مربوطه ارائه خواهد شد. علاوه بر این در کنار بیان مشکلات راهکارهایی برای رفع مشکلات هم مطرح شده است. این نوشتار به‌صورت پیوسته منتشر و در هر قسمت به بررسی یکی از مشکلات مترجمان در حوزه صنعت نشر پرداخته خواهد شد.
بی‌توجهی به امر قراردادها میان ناشران و مترجمان
برای هر پروژه‌ای در حوزه ترجمه قراردادی با مهر و امضا و سربرگ میان ناشر و مترجم منعقد می‌شود که در آن ناشر موظف است ۶ ماه پس از کسب مجوز اثر از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اثر را منتشر و روانه بازار نشر کند. بسیاری از مترجمان با وجود آن‌که ناشر از وزارت ارشاد مجوز را اخذ می‌کند باید بیش از یک سال و گاها چندین سال در انتظار بمانند تا اثرشان توسط ناشر به چاپ برسد! اگر قرارداد فی‌مابین هیچ‌گونه ارزش و اهمیتی به‌لحاظ حقوقی ندارد پس چرا چنین قراردادی میان ناشر و مترجم بسته می‌شود؟ چرا هنوز علی‌رغم وجود بخشی در وزارت ارشاد تحت‌عنوان «کمیته نظارت بر قراردادها» هیچ نظارت جدی بر نحوه کار ناشران صورت نمی‌گیرد؟ چرا هنوز ناشری که حتی به نوشته‌های خویش در قرارداد با مترجم پایبند نیست به‌راحتی و براساس قوانین گذشته مجوز فعالیت می‌گیرد؟
آیا مترجمان پرکار حوزه نشر که چندین و چند قرارداد با یک ناشر می‌بندند و ناشر در تمام قراردادها متعهد می‌گردد که ۶ ماه پس از اخذ مجوز از وزارت ارشاد آثار را به چاپ برساند آیا پس از گذشت این مدت و عدم چاپ آثار، مترجم باید متعهد به حرفه‌ای بودن خویش باشد یا متعهد به اخلاق‌گرایی؟ آیا اخلاق و حرفه‌ای‌گری دو امر جدای از یکدیگر هستند؟ اخلاق و حرفه‌ای‌گری دو امر تنیده در یکدیگر هستند که نمی‌توان آن‌ها را از یکدیگر جدا ساخت هر کجا که اخلاق و حرفه‌ای‌گری به موازات یکدیگر رعایت شوند هر دو امر به خوبی پیش خواهند رفت.
آیا این‌که کمیته نظارت بر قراردادها در انتظار آن بسر می‌برد که کسی با گله و شکایت از راه برسد و پس از آن به بحث قرارداد شخص (نه کلیت قراردادها در صنعت نشر) دخول کند رفتاری عادی از جانب یک کمیته مسئول است؟ کمیته‌ای که باید به کلیه ناشران بگوید وظیفه دارند که در تمام قراردادها درج کنند ۶ ماه پس از چاپ و به‌صورت سالیانه باید با مترجم تسویه حساب صورت بگیرد (حداقل حقوق مترجم) وظیفه این کمیته حمایت از حقوق پدید آورنده و مترجم است.
بسیاری از ناشران که توسط وزارت ارشاد به آن‌ها مجوز نشر داده شده نه‌تنها در قراردادشان چنین چیزی را ذکر نمی‌کنند بلکه می‌گویند بعد از آن‌که چاپ اول اثر به اتمام رسید با مترجم تسویه حساب صورت می‌شود و البته این چاپ اول هیچ‌گاه به اتمام نمی‌رسد! حتی بعد از گذشت چهار یا پنج سال، در حالی‌که کلیه اهالی صنعت نشر می‌دانند ناشری که تیراژ را به سیصد عدد تقلیل داده است به راحتی سیصد نسخه در عرض کمتر از سه ماه پخش می‌شود پس دلیل این رفتار غیرحرفه‌ای از سوی ناشر چیست؟ پاسخ واضح است وقتی ناشر برخورد قاطع از جانب وزارتخانه نمی‌بیند هیچ‌گاه اثر را به چاپ دوم نمی‌برد و مجددا برای آن‌که اعلام وصول نکند و با توجه به این‌که در قراردادش هم درج نکرده که چه زمانی تسویه حساب با مترجم صورت می‌پذیرد و یا در خوش‌بینانه‌ترین حالت در قرارداد درج شده است که بعد از اتمام چاپ اول تسویه حساب صورت می‌گیرد! پس اثر را به چاپ دوم نمی‌برد و به چاپ بالای سیصد نسخه (تیراژ چاپ اول) در همان چاپ نخست (تخلف) ادامه می‌دهد و تا ابدالدهر کار در چاپ اول باقی می‌ماند چون نظارت قوی به روی ناشر نیست (نه از سوی وزارت ارشاد نظارتی بر ناشر است و نه هیچ نهاد نظارتی دیگری بر آن‌ها نظارت دارد.
اما راهکار ارائه شده برای این وضعیت چیست؟ بی‌شک بازخواست تمام ناشران توسط کمیته نظارت بر قراردادها و دادن فرصتی به ناشران برای ارائه تمام قراردادهایشان با مترجمان به کمیته نظارت بر قراردادهای وزارت ارشاد است. از دیگر سو می‌توان با قوانینی سفت و سخت مجوزی که اکنون ناشران از وزارت ارشاد دریافت کرده‌اند را مبدل به مجوزهایی موقت (به‌عنوان مثال دو تا سه ساله مشروط) کرد تا بتوان با برنامه‌ای مدون که در ادامه به آن اشاره خواهم کرد پس از موقت‌سازی مجوزهای فعلی و تولید مشروط، باید به تبیین مجوز حرفه‌ای برای ناشر پرداخت.
تمام سرمایه‌گذاران و اشخاصی را که قصد ورود به حوزه نشر دارند باید با گذراندن کلاس‌های آموزشی متعدد زیرنظر مدرسان مجرب تفکر حرفه‌ای و اجرای تفکر حرفه‌ای را یاد بگیرند و این کلاس‌ها می‌تواند هم در ارشاد تهران و هم شهرستان‌ها برگزار شود سرفصل‌های آنچه که تدریس می‌شود بر مبنای آنچه که در حال وقوع است و معایب صنعت نشر غیرحرفه‌ای ایران باشد و پس از گذراندن امتحانات و مصاحبه‌های سخت و سنگین برای ناشران آن‌ها بر مبنای نمره دریافتی درجه‌بندی شوند؛ مثلا ناشر حرفه‌ای درجه یک یا دو یا سه و...با این رویه و سخت‌گیری اجازه ورود به هر کسی تحت‌عنوان ناشر به صنعت نشر داده نخواهد شد و از دیگر سو هم‌چنان سیستم نظارتی باید ادامه یابد چرا که دریافت مجوز حرفه‌ای برای آنان که به دور زدن قانون می‌پردازند به‌منزله پایان داستان خواهد بود؛ اما با تشکیل کمیته‌ای نظارتی در داخل ارشاد می‌توان هر سه ماه یک‌بار از تمام ناشران خواست تا قراردادهایشان را به کمیته نظارت قراردادهای ارشاد ارسال کنند و چنانچه تخطی و یا کم کاری در نحوه بستن قراردادها و یا تخلفی از سوی ناشر در قبال مترجم صورت گرفت می‌توان با کسر درجه حرفه‌ای ناشران آنان را جریمه و امتیازشان را کسر کند تا بدین‌وسیله درک کنند که همگی در قبال قانون موظف به اجرای بی‌چون و چرای آن هستند. تکرار تخطی و عدم حرفه‌ای بودن هم باید با جرایم سنگین از سوی ارشاد مواجه شود و علاوه بر جریمه‌های مالی سنگین به ابطال مجوز حرفه‌ای منجر شود».