سرویس سینمایی هنرآنلاین: مهم‌ترین امتیاز فیلم "نهنگ عنبر" این است که می‌تواند فقط با تمرکز بر سرنوشت یک پرسوناژ حال و هوای بخشی از تاریخ یک مملکت را تداعی کند و ویژگی‌های دوران مختلف آن را بازتاب دهد.
سامان مقدم به خوبی موفق می‌شود تا از رضا عطاران مرد هزار چهره‌ای بسازد که بتوان فرهنگ غالب هر دوره زمانی را در او دید و او را به عنوان شمایل آن دوران در نظر گرفت. عطاران نیز ثابت می‌کند که همچنان در دنیای طنز یکه‌تاز بی‌رقیبی است که فقط با رفتارهایی ساده و معمولی و پیش‌پاافتاده در زندگی روزمره می‌تواند موقعیت‌های خنده‌داری را بیافریند که مفاهیم مهم انسانی و اجتماعی را القا کند. بنابراین با وجودی که فیلم دنیای داستانی خود را به مسائل پیرامون زندگی یک شخصیت محدود می‌کند و بندرت شاهد فضای باز و گسترده شهر هستیم ولی می‌توان بازتاب تمام مختصات و نشانه‌های فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و مذهبی هر دوره را در زندگی پر از فراز و نشیب عطاران ببینیم و تاریخ سرزمینمان در دهه‌های گذشته را با دنبال کردن اتفاقات و رخدادهای زندگی او مرور کنیم.
مقدم بجای آنکه کل محیط شهر و جامعه را متناسب با مقاطع مختلف زمانی بازسازی کند، فقط با تغییر جزئیات در وضع پوشش و لباس‌ها، مدل مو و ریش، نحوه حرف زدن و تکیه‌کلام‌ها، نوع واکنش‌ها و برخوردها و حتی شکل ایستادن و راه رفتن عطاران دوره‌های تاریخی مورد نظر خود را بازمی‌نمایاند و ما بر اساس مواجهه با عطاران که هر بار به شکلی درمی‌آید و شخصیت متفاوتی از خود بروز می‌دهد، به راحتی می‌توانیم دریابیم که در کدام دوره به سر می‌بریم. درواقع، جریان تحولات سیاسی و اجتماعی هر دوره خود را در تغییر رویه و منش و سبک زندگی و شغل و رابطه عاشقانه عطاران نشان می‌دهد و همه چالش‌ها و حوادث مهم و اساسی هر دوره در نقاط عطف زندگی او نمایانده می‌شود.
آنچه روایت را پیش می‌برد نمایش تغییرات ناشی از گذر زمان بر شخصیت عطاران است که هرچند در تمام مقاطع با یک فرد ثابت روبرو هستیم، اما در هر دوره و مرحله با جنبه تازه و کشف‌نشده وجودش مواجه می‌شویم که نشان می‌دهد چطور روند زندگی او به عنوان یک آدم عادی تحت تأثیر جریانات سیاسی و اجتماعی پیرامونش به مسیرهای متفاوتی کشیده می‌شود و هر بار به شکلی از رسیدن به خواسته اصلی‌اش که ازدواج با زن محبوبش است، دور می‌ماند و سرنوشت متفاوتی می‌یابد.
با چنین رویکردی "نهنگ عنبر" فیلمی است که دستمایه داستانی طنازانه و شیرین خود را از دل نمایش زندگی یک فرد معمولی در جریان تغییر و تحولات زمانه به دست می‌آورد و از دل تقابلی که میان نشانه‌های فرهنگی و سیاسی و اجتماعی دوره‌های گذشته با وضعیت کنونی برقرار می‌سازد، شوخی‌هایش را شکل می‌دهد. فیلم با مقایسه میان دوره‌ها با نگاهی طنزآمیز و هجوآلود مسیری را که از دیروز تا امروز طی کرده‌ایم، پیش رویمان می‌گذارد تا با آنچه اکنون به دست آورده‌ایم، ببینیم چه جاهایی درست رفته‌ایم و چه جاهایی خطا کرده‌ایم. خنده‌ای که فیلم از مخاطب خود می‌گیرد، حاصل هوشمندی و دقتی است که در این بازنگری و ارجاع انتقادی به گذشته دارد.
مهم‌ترین دستاورد فیلم این است که نشان می‌دهد وقتی می‌توان با گذشت زمان به بخشی از عادات و اصول و رفتارهای پیشین جامعه خندید و از آن‌ها که زمانی به شکل افراطی غیرقابل خدشه و نفوذناپذیر به نظر می‌رسیدند، فقط به عنوان خاطراتی خوش و بامزه یاد کرد، پس شاید لازم است در انتخاب‌ها و تصمیم‌گیری‌های امروز که ظاهراً مطلق و تغییرناپذیر می‌نمایند، با نگاهی منعطف‌تر و نسبی‌تر مواجه شد و رویکرد آزاداندیشانه تری در پیش گرفت.