گروه ادبیات خبرگزاری هنر ایران – شبکۀ کتاب یکی از ابتکارات خوب و گران‌سنگ خانۀ کتاب و ادبیات ایران بود که به‌همّت «مجید صحاف» راه‌اندازی شد. اختصاص یک شبکۀ اینترنتی به کتاب و کتاب‌خوانی در نگاه نخست کمی عجیب به‌نظر می‌رسید امّا با تلاش و خلاقیت مدیران و برنامه‌سازهای شبکۀ کتاب، حالا شاهد قد کشیدن نهال این ایده هستیم. بی‌تردید هنوز راه طولانی و پر پیچ و خمی تا درخت شدن این نهال در پیش داریم لکن کارهای انجام شده ما را به آیندۀ درخشان این شبکه امیدوار می‌کند.
برای آشنایی بیش‌تر چند دقیقه‌ای با مجید صحاف ایده‌پرداز، راه‌انداز و مدیر شبکۀ کتاب هم‌کلام شدیم تا از زبان ایشان شبکۀ کتاب را به شما علاقمندان به کتاب و کتاب‌خوانی معرفی کنیم. آنچه در ادامه تقدیم حضورتان می‌گردد خلاصه‌ای از این هم‌کلامی است:
شبکۀ کتاب از کجا به کجا رسید؟ / آمار تولیدات شبکه در سال 1402
ما در یک‌سال و نیم گذشته یعنی از زمان شروع به‌کار شبکۀ کتاب به‌طور همزمان در سه محور «راه‌اندازی و توسعۀ زیرساخت»، «تولید برنامه» و «جذب مخاطب» مشغول فعالیت هستیم. خوشبختانه باوجود مشکلات و دشواری‌های فراوانی که پیش روی ما قرار داشت، به‌گواه آمارهای رسمی بازدید برنامه‌ها و بازخوردهای مردمی، امروز شبکۀ کتاب در جایگاه خوبی قرار دارد. این موفقیت با لطف خدا و تلاش همکارانم در شبکۀ کتاب به‌دست آمده است. ما در سال 1402 علاوه بر 400 ساعت تولید برنامه، بیش از 480 ساعت هم پخش زنده داشتیم. پخش زنده‌های ما در شبکۀ کتاب رویدادهای مهم این حوزه مثل رونمایی کتاب، جلسات نقد و جشنواره‌ها را پوشش می‌دهد. ما در سال گذشته 2100 عنوان کتاب را به مردم معرفی کرده‌ایم و 958 مهمان مرتبط با کتاب در برنامه‌های مختلف شبکۀ کتاب حاضر شده‌اند.
بنده همیشه گفته‌ام که کتاب ظرفیت دیده شدن دارد، به شرطی که روش معرفی و عرضۀ آن به مخاطب را بلد باشیم. ما در شبکۀ کتاب دنبال تبلیغات برای جذب مخاطب نیستیم و بر این باوریم که شبکه باید با برنامه‌های باکیفیت و مردم‌پسند مخاطب خودش را پیدا بکند. پیش از راه‌اندازی شبکه نگرانی‌هایی وجود داشت که آیا چنین شبکه‌ای مورد استقبال مخاطب واقع می‌شود؟ بنده اصرار داشتم که جذب مخاطب چیز بعید و عجیبی نیست. همۀ اقشار جامعه با کتاب سر و کار دارند. هم با کتاب تخصصی حوزۀ کاری خودشان و هم با کتاب‌های عمومی. ما باید صدای کتاب باشیم نه مروّج و تبلیغ کنندۀ فیزیک آن.
شبکۀ کتاب بستر تولید محتوا توسط کاربرهایش را فراهم کرده است
از طرف دیگر ما در طراحی زیرساخت به دنبال دستیابی به یک سامانۀ تعاملی از جنس UGC هستیم که تقریباً آمادۀ بهره‌برداری است. در سامانۀ مورد نظر ما کاربرها نیز امکان تولید و بارگذاری محتوا دارند. شبکه کتاب صفحه‌ای را در اختیار نویسنده‌ها، ناشرین، برنامه‌سازها، گرافیست‌های کتاب و سایر فعالین این حوزه قرار می‌دهد تا محتوای تولید شدۀ خودشان را از آن طریق با مردم به اشتراک بگذارند. ما بستر این مشارکت در تولید محتوا را آماده کرده‌ایم ولی شاید یک سوال پیش بیاید که چرا باید تولیدکنندگان محتوا به‌جای آپارات و یوتیوب شبکۀ کتاب را انتخاب کنند؟ در جواب باید بگوییم که اینجا جز مطالب مربوط به کتاب، محتوای دیگری وجود ندارد و این یعنی فرصت ارتباط با مخاطب در یک فضای کاملاً اختصاصی. شبکۀ کتاب آمادگی دارد که با تمام ظرفیت خود چه در فضای مجازی و چه روی آنتن میزبان نویسنده‌ها و ناشرین باشد.
ما خودمان را به قالب‌ها محدود نمی‌کنیم و از هر مدل برنامه‌ای که بتواند به اهداف شبکه کمک کند استفاده خواهیم کرد. از برنامه‌های گفتگومحور گرفته تا مستند و داستانی و گونه‌های دیگر. آغوش شبکۀ کتاب برای همکاری با همۀ افراد، ارگان‌ها و نهادهای دولتی خصوصی باز است تا بیایند و با هم برنامه تولید کنیم. البتّه که اگر برنامۀ تولید شده هم داشته باشند آنتن شبکۀ کتاب در خدمت آنهاست.
مسابقۀ محبوب کتاب شیرین
مسابقه «کتاب شیرین» یکی از برنامه‌های شاخص و پرمخاطب این‌روزهای شبکۀ کتاب که اساس آن سوال و جواب براساس کتاب است، مورد استقبال چشمگیر مخاطب قرار گرفته و ما در حال برنامه‌ریزی برای اجرای آن در تمام شبکه‌های تلویزیونی هستیم. جای چنین برنامه‌ای در تلویزیون خالی بود که کودک‌ها و نوجوان‌های کشورمان هر روز با یک کتاب جدید درگیر باشند و با توجه به مطالب همان کتاب در مسابقه شرکت کنند. ما باید کتاب را از مظلومیت در بیاوریم.
در ایام عید نوروز با توجه به تعطیلات روزانه حدود 50 هزار نفر به‌صورت همزمان در مسابقۀ کتاب شیرین شرکت می‌کردند. بعد از تعطیلات هم هر روز چیزی در حدود 24 هزار نفر به شکل آنلاین در مسابقه شرکت می‌کنند که عدد قابل توجهی محسوب می‌شود. البته این مسابقه بخش آفلاین هم دارد که بچه‌ها در ساعات مختلف شبانه‌روز می‌توانند به پرسش‌های مسابقه، پاسخ بدهند. از آنجایی که اگر کسی کتاب را نخوانده باشد نمی‌تواند در مسابقه شرکت کند، می‌توانیم به این نتیجه برسیم که هزاران نفر برای حضور در کتاب شیرین کتاب‌های مسابقه را خوانده‌اند. این دقیقاً چیزی است که ما به‌دنبال آن هستیم؛ کتاب‌خوان شدن بچه‌ها از دوران کودکی و نوجوانی.
ما به دنبال رساندن کتاب خوب به دست مخاطب هستیم
هدف ما رساندن کتاب به دست مردم است و برای تحقق این هدف برنامه‌های مختلف شبکه را طراحی و اجرا می‌کنیم. به‌هرحال وقتی مردم با چه از طریق مسابقۀ کتاب شیرین و چه با تماشای سایر تولیدات شبکه، با یک کتاب خوب و ارزشمند آشنا می‌شوند، به سراغ خرید آن هم می‌روند. ما در سال 1402 پویش «فراز طلایی» را برگزار کردیم و به امید خدا امسال هم آن را ادامه می‌دهیم. در این پویش بچه‌ها با کمک پدر و مادرشان ویدیوی معرفی کتاب تولید می‌کردند و برای ما می‌فرستادند. در سال گذشته 3300 ویدیو توسط مردم با تلفن همراه تولید شد و به دست ما رسید و ما همۀ آنها را از طریق شبکۀ کتاب منتشر کردیم. برای کتاب شیرین هم تاکنون 1000 ویدیوی مردمی تولید شده با موبایل برای شبکه ارسال شده است. در همین راستا پویش سعدی‌خوانی و شاهنامه‌خوانی هم در شبکه راه افتاده که امیدواریم به آشنایی مخاطب جوان با قلّه‌های ادبیات فارسی کمک کند.
مخاطبین پویش‌ها و برنامه‌های ما از چند طریق می‌توانند به کتاب‌های مورد نظرشان دست پیدا کنند. یکی از راه‌های تهیۀ کتاب درگاه بازار کتاب است که مردم را به کتاب‌فروشی‌ها وصل می‌کند. در کنار آن، مردم با عضویت در کتاب‌خانه‌های عمومی کشور هم می‌توانند کتاب‌های مفید و مناسب را، امانت بگیرند و بخوانند. به غیر از این منابع دست‌رسی به کتاب، ما یک امکان جالب دیگر هم در شبکۀ کتاب برای بچه‌ها فراهم کرده‌ایم. ما کتاب‌های معرفی شده در برنامه‌ها و پویش‌ها را به‌صورت فایل صوتی در اختیار مخاطب گذاشته‌ایم تا اگر کسی به نسخۀ کاغذی آن دست‌رسی نداشت، دست‌کم بتواند کتاب مورد نیازش را گوش کند.
برنامه‌های شبکۀ کتاب برای حضور در نمایشگاه کتاب تهران
استعدادیابی / بلندخوانی کتاب / باشگاه مخاطبین / تولید و پخش زندۀ برنامه‌های کتابی
شبکۀ کتاب در سی‌وپنجمین نمایشگاه کتاب هم با قدرت حضور خواهد داشت. ما غرفۀ مستقل داریم که مراجعه‌کننده‌ها می‌توانند در آنجا بیش‌تر و بهتر با ایده‌ها و طرح‌ها و برنامه‌های شبکۀ کتاب آشنا بشوند. در غرفه ما بلندخوانی کتاب داریم. در این برنامه از آثار بیهقی، سعدی، حافظ و سایر بزرگان گرفته تا اشعار معاصر توسط چهره‌های مشهور بلندخوانی می‌شود. یکی دیگر از ویژه‌برنامه‌های تست استعدادیابی کتاب‌خوانی است. ما در شبکه نیاز به کسانی داریم که صدا و قدرت خوبی برای خواندن کتاب داشته باشند. کسانی که این استعداد را در خودشان می‌بینند، به غرفۀ ما بیایند و در تست استعدادیابی ما شرکت کنند.
علاوه بر فعالیت‌های درون غرفه همکاران بنده روزی هشت ساعت از کنداکتور شبکه را به نمایشگاه اختصاص خواهند داد. در این هشت ساعت برنامه‌های تولیدی و زندۀ متنوعی چه دربارۀ کتاب و چه در قالب گزارش‌ها و گفتگوها تقدیم مردم می‌گردد. این را هم باید عرض کنم که زیرساخت پخش برنامه در رسانۀ ملّی را هم شبکۀ کتاب آماده نموده است. شبکه‌های مختلف تلویزیون هم داوطلب پخش همزمان برنامه‌های شبکۀ کتاب در ساعت‌های مختلف هستند که در گفتگوهای فنّی برای تحقق این اتفاق به توافق رسیده‌ایم. باشگاه مخاطبین ما هم در نمایشگاه آمادۀ ارتباط‌گیری است. مردم می‌توانند از این طریق هم با شبکۀ کتاب در تعامل باشند.
همکاران من امسال در نمایشگاه برای سال 1403 شبکه هم برنامه تولید می‌کنند. یکی از این طرح‌ها معرفی تصویری 1000 عنوان کتاب در نمایشگاه است. این برنامه‌ها در طول سال جاری تدریجاً پخش می‌شود که امیدواریم مورد استفادۀ علاقمندان به کتاب و کتاب‌خوانی قرار بگیرد. از همه مهم‌تر مسابقۀ بزرگ کتاب‌خوانی نمایشگاه را ما میزبانی می‌کنیم. مردم در تمام ساعات شبانه‌روز می‌توانند در این مسابقه شرکت کنند و از هدایای آن بهره‌مند بشوند.