سرویس تئاتر هنرآنلاین: آدابته کردن یک متن خارجی علاوه بر تغییرات نسبی در موضوع و چگونگی روند پیشبرد آن، در مواردی میتواند شامل نوع زبان و لهجه پرسوناژها هم باشد و حتی دادههای پس زمینهایاش هم تا حدی با فرهنگ و داشتههای جامعهشناختی، روانشناختی، مردمشناختی و آداب محلی و فولکلوریک یک اقلیم خاص جغرافیائی، آدابته شود. این تغییرات مخصوصا در آثاری که ژانر کمدی دارند، اغلب جذاب و تأثیرگذارند، فقط باید خط کلی و روایی متن خارجی اولیه رعایت شود. منظور از این مقوله آن نیست که نمایشنامه خارجی فقط به یک زبان اصلی ترجمه شود، بلکه بعد از چنین ترجمهای به زبان محلی و خاص یک اقلیم محلی هم ترجمه و بنا به الزامات و اقتضائات زبان سوم (زبان اول: زبان اصلی متن، زبان دوم: زبان ترجمه و زبان سوم: زبان محلی منطقهای خاص) اضافاتی هم که به تأثیرگذاری، زیبایی و جذابیت بیشتر متن کمک میکند، افزوده شود.
نمایش "خواستگاری" که براساس نمایشنامهای با همین عنوان، اثر "آنتوان چخوف" توسط عظیم موسوی، با توجه به زبان و فرهنگ بومی و محلی خطه شمال ایران آدابته و تنظیم و سپس در اجرا، طراحی و کارگردانی شده، نمونهای مثال زدنی از این ابتکار هنرمندانه است. در این نمایش که هم اکنون در تالار سنگلج اجرا میشود، خط روایی از نمایشنامه "چخوف" گرفته شده و در رابطه با آن تغییرات و اضافات قابل توجهی، لحاظ شده است. قریب سه چهارم زبان و بیان این نمایش به زبان محلی گیلکی است و حدود یک چهارم هم به زبان فارسی رایج است که بهتر بود همین یک چهارم هم حتی در صورت قابل فهم نبودنش برای تماشاگران باز به لهجه گیلکی اجرا میشد: در این نوع نمایشهای کمیک معمولا بازی خوب بازیگران عملا همه چیز را به زبان بدن و حرکات به تماشاگر میفهماند. در زبان و بیان نمایش از اشعار هجایی و غیرهجایی هم استفاده شده و برخی ضربالمثلها هم کاربرد و کارکرد خلاقانه طنزآمیزی پیدا کردهاند. استفاده از تعزیه، هرچند به طور محدود انجام شده، هنرمندانه است و پارادوکسهای مقطعی برخی صحنهها را خیلی خوب به ساحت کمدی کشانده است. کاربری ترانههای شاد و محلی گوناگون همراه با موسیقی ریتمیک و طرب زا سبب موزیکال شدن و جذابیت زیاد اجرا شده و با کاربرد لباسهای رنگارنگ و رقصهای زیبای محلی، واقعا تماشاگران را به وجد میآورد. خوانش ترانهها که عمدهتا توسط خود بازیگران، مخصوصا "علی فتحعلی" و "حمید رضا مرادی" انجام میشود، جذابیت و نشاط اجرا را دو چندان کرده است.
اجرای نمایش "خواستگاری" به کارگردانی عظیم موسوی داشتههایی از دو نمایش ایرانی را در خود دارد: به لحاظ شوخیها، متلکها، نکتهها و حرکات کمیک پرسوناژها و کلا "شوخی و مزاح محور بودن" اجرا به نمایش ایرانی "لاله زاری" و به سبب حضور دو نوکر بذلهگو که عملا کارکرد پرسوناژ "سیاه" در نمایش ایرانی "تخت حوضی" را دارند، اجرایی ترکیبی از این نمایشهای ایرانی است. کارگردان به دلیل کمدی بودن اثر تعمدی در ایرانی و متعاقبا محلی کردن اثر داشته است؛ این کار نه تنها نقص و نقض به حساب نمیآید، بلکه نوعی ویژگی به شمار میرود.
تا سه چهارم اجرا شوخیها، ترانهها و موضوعات فرعی بر محتوای نمایشنامه "چخوف" سایه میاندازد و آن را تا اندازهای کمرنگ میکند، اما کارگردان (که نویسنده متن هم است) در پایان با قائل شدن به دو پارادوکس زیبا و دراماتیک، دوباره وارد روایت نمایشنامه "آنتوان چخوف" میشود و همه چیز را با یک نتیجه پایانی کنشزا، جبران میکند: مرد خواستگار و زنی که قرار است با او ازدواج کند، هر دو با بزرگنمایی کردن مال و مکنت و تأکید مفرط بر خصلتهای فردی خود دچار اختلاف اساسی میشوند و هرگز به توافق نمیرسند؛ یعنی آنها برخلاف نتیجهگیری اثر "چخوف" که پرسوناژها به رغم دامن زدن به اختلافات و ادامهاش نهایتا "باهم کنار میآیند" که هرگز ازدواج نکنند، اما کلفت و نوکری که فاقد مال و املاکاند و اشرافی نیستند، با هم دعوایی ندارند و نمایش "خواستگاری" با ازدواج آنان به پایان میرسد. این بخش پایانی را عظیم موسوی خلاقانه و به پیروی از شیوه نمایشهای ایرانی اضافه کرده است. جایگزین کردن نتیجه نهایی نمایشنامه "چخوف" و تبدیل پارادوکس متن اصلی با دو پارادوکس، که یکی در تناقض باقی میماند و دیگری از تناقض درمیآید، ابتکار زیبا، هنرمندانه و خلاقانه عظیم موسوی را در ترجمه ثانویه به زبان محلی و آدابته و تنظیم کردن حوادث و موقعیتها و کلا ایرانیتر کردن نمایشنامه "خواستگاری" آنتوان چخوف، خاطرنشان میکند که عملا به کمک زبان و فرهنگ محلی شمال ایران با رویکردی ابتکاری انجام شده است. بازیهای علی فتحعلی، حمیدرضا مرادی، رضا گیلانپور، مرجان رضایی، ثمیلا کریمی، محمود راسخفر، بهروز آزاد پرتو، نگار مقدسی، مهین هنردوست، عطیه دلاور، نیوشا سردشتی، آذین فولادوند و مریم محققی به تناسب میزان حضورشان در نمایش، بسیار زیبا و دیدنی از کار درآمده و دیالوگگویی، حرکات، رفتار و حالاتشان در راستای ژانر کمیک اثر است و به سبب این ویژگیها اغلب آنان بازیگرانی آزموده جلوه کردهاند.
کارگردانی خوب عظیم موسوی که حتی از فضای داخل سالن هم استفاده کرده با همان میزانسنهای جذاب و مردمپسند نمایشهای لاله زاری و تخت حوضی انجام شده، ضمن آنکه، حرکات موزون گروهی نیز به آنها اضافه شده است. باید خاطر نشان کرد که بنا به الزام و موجه بودن یا نبودن اجرای دوم هر نمایشی، عظیم موسوی تغییراتی نسبی در بازیگران، ترانههای محلی و برخی میزانسنها داده و روی متن هم از لحاظ دیالوگنویسی و مضمون کار کرده و همینها سبب پذیرفتنی شدن اجرای دوم هم شده است.
نمایش "خواستگاری" به کارگردانی عظیم موسوی، اجرایی مفرح و دیدنی است که حتی مخاطبان عبوس و خیلی جدی را هم شاد میکند و میخنداند.