سرویس تئاتر هنرآنلاین: از دوره شانزدهم جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر بخشی با عنوان "نسل نو" به مهمترین رویداد هنری تئاتر افزوده شد تا محلی برای حضور جوانانی که در این عرصه به شکل حرفه‌ای فعالیت می‌کنند، باشد.
هر چند این بخش در هر دوره جشنواره، طبق نظر برگزارکنندگان آن با تغییراتی روبهرو بوده است، اما در کلیت به نظر می‌رسد با افزایش روزافزون فارغ‌التحصیلان این رشته و فعالیت نسل تازه تئاتر، ایجاد چنین بخشی بسیار ضروری به نظر می‌رسد.
دوره سی و پنجم جشنواره تئاتر فجر نیز به مانند دوره‌های گذشته، میزبان چند کارگردان جوان است که این روزها در حال اجرا هستند تا بتوانند نفس تازه‌ای بر تن خسته هنر تئاتر باشند.
در گفت و گوهایی که با کارگردانان این بخش داشته‌ایم، به ارائه توضیحاتی درباره آثارشان پرداخته‌اند که در این گزارش می‌خوانید:
نقش مهم هنرمندان بر چهره تئاتر مشهد
مهدی ضیاءچمنی یکی از کارگردانان حاضر در بخش "نسل نو" جشنواره سی و پنجم تئاتر فجر از استان خراسان رضوی است. مهدی ضیاءچمنی با ارائه مطالبی در رابطه با اثر گفت: ایده نگارش متن "اکسیژن" دو سال پیش به ذهن من و مهسا غفوریان رسید و بر آن شدیم تا به صورت مشترک نمایشنامه آن را بنویسیم. ایده و فکر ما به یکدیگر نزدیک است و به راحتی توانستیم متن اثر را بنویسیم.
او ادامه داد: این نمایش اثری دیالوگ‌محور است که بازیگر در آن نقش بسیار پررنگی دارد و تنها یک نیمکت بر صحنه داریم.
ضیاءچمنی عنوان کرد: درام کلاسیکی که در سایر نمایشنامه‌های حال حاضر می‌بینیم در این اثر وجود ندارد و موقعیت، آن را پیش می‌برد. در کارگردانی هم طبق آنچه نمایشنامه می‌خواهد پیش می‌روم.
این کارگردان تئاتر اظهار کرد: مشهد بعد از تهران حرف اول را در تئاتر می‌زند. مشهد شهر مذهبی است و فعالیت هنری در آن سختی‌های بسیار دارد. این مساله تنها به تئاتر باز نمی‌گردد زیرا ما نمی‌توانیم کنسرت برگزار کنیم؛ بنابراین هنرمندان خودشان پیگیر کارهای‌شان هستند البته در این میان برخی فعالیت زیرزمینی دارند یا مهاجرت می‌کنند. اما آنهایی که ماندند با تلاش و صرف هزینه به چنین جایگاهی دست یافتند.
او که پیش از این هم تجربه حضور در بخش "نسل نو" تئاتر فجر را داشته است گفت: شرایط جشنواره هر سال نسبت به سال قبل تفاوت دارد و نمی‌توان برای آن برنامه‌ریزی کرد. بسیار پیش آمده که دوستانی می‌خواستند در یک بخش حضور داشته باشند اما بعد از مدتی آن را حذف کرده‌اند. تمایل داشتم نمایشم را مستقیم به فجر بفرستم و امکان شرکت در بخش "نسل نو" را داشتم.
اجبار در انتخاب " آشپزخانه"
نمایش "آشپزخانه" به کارگردانی محمدرضا رادمند در بخش نسل نو مجموعه تئاتر فجر به صحنه می‌رود. محمدرضا رادمند با اشاره به خلاصه این نمایش گفت: این نمایش روایت‌گر داستان کافه‌ای است که به دلایلی روز آخر کاری خود را می‌گذراند و...
او ادامه داد: ایده شکل‌گیری این اثر به تجربه کار من در چنین فضایی بازمی‌گردد؛ آن زمان به این فکر می‌کردم اگر روز آخر کار شما در جایی باشد، چه اتفاقی برای افراد آن محل رخ خواهد داد؛ البته این ظاهر داستان است و تم اصلی آن اجبار در انتخاب است.
رادمند در رابطه با طراحی‌های این اثر عنوان کرد: این نمایش از سبک خاصی پیروی نمی‌کند؛ زمانی که کار می‌کنید دنبال سبک و ایسم خاصی نیستید و بیشتر به حس‌تان تکیه و سپس آن را تحلیل می‌کنید. بنابراین ممکن است چند سبک با یکدیگر ادغام شوند.
او خاطرنشان کرد: صحنه و طراحی آن برای من بازنمایی واقعیت نیست بلکه کاراکتر و شخصیت به شمار می‌رود؛ بنابراین به سمت مینی‌مال و ایجازگویی می‌رود. اگر این نمایش، 9 کاراکتر دارد صحنه شخصیت 10 آن خواهد بود.
این کارگردان تئاتر بیان کرد: دوست دارم بازی‌ها در ظاهر رئال باشد و بازیگران تصویرسازی کنند؛ همانطور که در زندگی بیرونی استرس دارید، بدن و رفتار بدنی‌تان آن مفهوم را نشان می‌دهند. در ظاهر بازی‌ها رئال است اما همه طراحی شده‌اند. طراحی لباس هم مانند صحنه کاراکتر خاص خود را دارد. من موسیقی زنده را بیشتر می‌پسندم موسیقی پلی‌بک درست نیست و باید بر اساس آن تعریف شود.
رادمند در بخش پایانی سخنان خود با بیان دیدگاه خود نسبت به بخش "نسل نو" توضیح داد: باید تمام اتفاقات را بر اساس ظرفیت‌های‌مان ارزیابی کنیم، اگر بخواهیم با ایده‌آل‌های‌مان حرف بزنیم ممکن است همه چیز ناامیدکننده باشد. مگر ما چند جشنواره معتبر تئاتری در کشور داریم؟ جشنواره جدا از هیاهوهایش، یک فرصت است؛ فرصتی برای اجرای کار. از سوی دیگر مخاطبان جشنواره تئاتر فجر خاص‌تر هستند و زمانی که حضور در آن را قبول می‌کنید، خودتان را در معرض نقد قرار می‌دهید.
"تشریفات" قصه‌محور نیست
نمایش "تشریفات" به کارگردانی رامین اکبری نیز در این دوره حضور دارد. این کارگردان تئاتر در رابطه با این نمایش گفت: این اثر بر اساس داستان پست مدرن آمریکایی به نام "عضو جدید" و طرح کلی که درنظر داشتیم، شکل گرفته است.
او ادامه داد: نمایشنامه در پروسه تمرین نوشته شد، ما بر اساس یک متن مشخص کار نکردیم. جلسات متعددی با همراهی اعضا گروه برگزار و در مورد اجرا و متن صحبت کردیم. این نمایش قصه‌محور نیست و ساختار ارسطویی ندارد.
اکبری عنوان کرد: در اجرا برای‌مان اهمیت داشت چگونه می‌توانیم برای مخاطب خوانش‌های متعدد ایجاد کنیم. نکته دیگر استفاده از ژست به مثابه فرم بود. از سوی دیگر در ادبیات اتفاقی رخ می‌دهد و آن اینست که ذهن شروع به ساخت موقعیت و فضا می‌کند، چیزی که ما هم تلاش داشتیم با ساخت فضا آن را به وجود آوریم. بنابراین از دکور مکان‌ساز فاصله گرفتیم و در صحنه ما تنها 6 صندلی وجود دارد.
او با بیان اینکه نمایش آنها متکی بر تجربه است توضیح داد: از ابتدای دوران دانشجوی شکل دادن یکسری اتفاقات برایم بسیار جالب بود اتفاق‌هایی مانند کارکرد مکان در اجرا، ارتباط افراد با لایه‌های پنهان، ارتباط میان اجرا و مخاطب و... سعی کردم این کارها را در اجراهایم تجربه کنم مانند نمایش قبلی‌ام "لاتاری" که تنها یک تماشاگر داشت. تماشاگر روی ویلچر می‌نشست و بازیگر او را به اتاق‌های مختلف می‌برد. این مواجه فردی به نظرم بسیار جالب است.
"نسل نو" جایی برای تبادل ایده و خلاقیت
محمد جواد صرامی نیز با نمایش چرخه "سودایی" به صحنه می‌رود. او با اشاره به روند شکل‌گیری این اثر نمایشی به خبرنگار هنرآنلاین گفت: استارت این نمایش که با نگاهی متفاوت به نمایشنامه "هملت" شکل گرفته است، از یک کارگاه نمایشنامه‌نویسی "هملت‌نویسی" زده شد که بر اساس آن لحظه خودکشی اوفلیا در یک چرخه ناهمگون در قالب یک داستان درام عاشقانه با دیدی متفاوت و مستقل از دید نویسنده به تصویر کشیده می‌شود.
این کارگردان تئاتر با بیان اینکه نمایش "چرخه سودایی" بنا دارد تا نقطه‌ای را به اوج برساند که در نمایشنامه اصلی چندان بر آن پافشاری نشده است، بیان کرد: بر این اساس در این نمایش می‌توان چرخه جنون را در ذهن یک زن دید.
صرامی با اشاره به خط داستانی نمایش، افزود: فضای نمایش در یک سردخانه متروکه بیمارستانی شکل می‌گیرد؛ هملت جنازه اوفلیا را که خودکشی کرده با خود به این سردخانه آورده تا روی جسد او کالبدشکافی صورت بگیرد اما به جای کالبدشکافی، ذهن اوفلیا شکافته می‌شود و در پی آن ما به ناعدالتی در عشق پی می‌بریم.
او همچنین در خصوص چگونگی اجرای نمایش توضیح داد: این اثر، نمایشی کاملا تجربی است اما فضای نمایش به سمت فضاهای گروتسک و اکسپرسیونیسم می‌رود.
کارگردان نمایش "چرخه سودایی" در خصوص موسیقی نمایش نیز بیان داشت: در سه نقطه نمایش موسیقی به گونه‌ای پخش می‌شود که تماشاگر لحظه‌ای به خود بپیچد و چون دیالوگ‌ها سنگین هستند، اگر مخاطب ذهنش به خواب رود توسط موسیقی بیدار شود و مخاطب تپش قلب خود را احساس کند.
صرامی که قرار است در دو بخش "نسل نو" و "مسابقه تئاتر جوان" در این دوره جشنواره حضور داشته باشد، در اظهارنظری راجع به بخش "نسل نو" جشنواره، گفت: رقابتی بودن این بخش و اینکه از میان 104 اثر متقاضی تنها 8 اثر برگزیده شده است، نشان از وسواس و اهمیت این بخش جشنواره دارد، اما آنچه بیش از هر چیز اهمیت دارد، ایجاد فضا یا کارگاهی برای گردهم آمدن کارگردانان جوان این بخش جهت تبادل ایده‌ها و خلاقیت‌های‌شان است.
نمایش "چرخه سودایی" به نویسندگی و کارگردانی محمدجواد صرامی با بازی شهره موسوی، ایمان فلاحتی، محمد رادمهر، کاوه کریمیان، محمد قربانی، سهیل حبیبیان، سارا اشتیاقی، کوثر خوش‌نظر، فراز شیرانی، مهدیس قابضی، سمانه ابراهیمی دوشنبه 4 بهمن ماه در دو نوبت 19 و 17 در تالار هنر روی صحنه می رود.
نگاه یک کارگردان جوان به اثر یکی از نمایشنامه‌نویسان بزرگ ایران
نمایش "خاطرات هنرپیشه نقش دوم" نوشته بهرام بیضایی با کارگردانی افشین زمانی نخستین‌بار در اردیبهشت‌ماه سال 1388 و در جشنواره بین‌المللی تئاتر دانشگاهیان روی صحنه رفت، و این کارگردان حدود هشت سال صبر کرد تا این نمایش را به صحنه ببرد. زمانی درباره دلایل انتخاب این متن، گفت: همانطور که می‌دانید زبان و ادبیات فاخری که در متن‌ها و نوشته‌های آقای بیضایی وجود دارد یکی از ویژگی‌هایی است که بسیاری ایشان را به خاطر آن نوع ادبیات و نوشتار می‌شناسند، اما در میان متن‌های ایشان ما در نمابشنامه "خاطرات هنرپیشه نقش دوم" با فضای جدیدی از سبک نوشتاری بهرام بیضایی روبهرو هستیم. در واقع فضای متن از نظر زبانی کاملا امروزی است و با توجه به یک نوع دکوپاژ سینمایی که در متن وجود دارد به نظرم نمایشنامه را دارای یک ساختار مدرن کرده که هم برای مخاطب و هم برای کسی که می‌خواهند آن را کار کند خیلی جذاب است.
زمانی ادامه داد: نکته دیگری که باید به آن اشاره کنم این است که از این متن با توجه به اتفاقاتی که در آن رخ می‌دهد، خیلی‌ها برداشتی سیاسی از این اثر دارند اما ما در این اجرا سعی کردیم تا دغدغه‌های انسانی را در آن فضای سیاسی نشان بدهیم و بیشتر به آن بپردازیم. هدف ما نشان دادن دغدغه‌های انسانی در آن شرایط زمانی خاص است و اینکه آن شرایط چه تاثیراتی بر زندگی انسان‌ها میتواند بگذارد.
او درباره برداشت‌های مختلفی که از این نمایشنامه می‌شود، تصریح کرد: من یاد گرفتم که هنرمند باید کار هنری بکند و اصلا نباید حرف سیاسی بزند. شاید از این متن بشود برداشت‌های مختلفی کرد اما بر اساس نگاه من و گروه نمایش از یک طرف ُبعد تکنیکی کار مهم بوده و از سوی دیگر پرداختن به همان دغدغه‌های انسانی که در متن وجود دارد. در این بین مخاطب میتواند هر برداشتی را از آنچه که روی صحنه اتفاق می‌افتد، داشته باشد اما مهم این است که هنرمند کارش را درست و هنرمندانه انجام بدهد.
کارگردان نمایش "خاطرات هنرپیشه نقش دوم" گفت: این متن علاوه بر اینکه یک متن جهانشمول است میتواند در هر جای دنیا و در هر جامعه‌ای اتفاق بیفتد. این نمایشنامه به دلیل ساختار قدرتمندی که دارد دست کارگردان را هم برای کار باز می‌گذارد.
زمانی در پاسخ به این سوال که در شیوه اجرایی این اثر با توجه به اینکه پیش از این نیز توسط کارگردان‌های مختلفی اجرا شده، چه تمهید خاصی به کار برده با بیان اینکه؛ اجرای ما یک برداشت کاملا مدرن از یک نمایشنامه کلاسیک است، توضیح داد: راستش در آغاز کار من این نگرانی را داشتم که در اجرا به عنوان کارگردان به متن ببازم اما خوشبختانه تا امروز تمام منتقدان و هنرمندانی که کار ما را تماشا کردند همگی معتقد بودند که اجرا از متن جلوتر است. درباره شیوه اجرایی هم باید بگویم که برخلاف اجراهایی که تاکنون از این متن شده و عموما ساختاری رئال داشتند، اجرای من یک اجرای کاملا فرمالیستی است. چراکه این متن ساختاری اپیک دارد و سیستم کارگردانی من هم مانند کارهای قبلی‌ام بر همین اساس است، یعنی سیستم اپیک یا همان فاصله‌گذاری است. فکر می‌کنم بعد از حدود هفت سال مطالعه روی این کار ، فضایی که مد نظر خود آقای بیضایی نیز بوده کار به سمت فرم رفته نه به سمت یک فضای رئالیستی. البته این نکته را باید تاکید کنم که ما در این اجرا کاملا به متن وفادار بودیم و هیچ تغییری در روایت و دیالوگ‌ها و خط داستانی نمایشنامه ایجاد نکردیم.
سیر کردن میان رویا و واقعیت
مهرداد مصطفوی با نمایش "خروج اضطراری" در این بخش حضور دارد. او با بیان توضیحاتی به خبرنگار هنرآنلاین گفت: رمانی را مطالعه کردم که از کاراکترهای جالبی برخوردار بود، بنابراین این موضوع را با دو تن از دوستان نویسنده‌ام مطرح کردم و متن نوشته شد.
او ادامه داد: آنچه برای اجرا در ذهن داشتم بسیار فرمالیستی بود اما طی تمرینات‌مان روند کاملا تغییر کرد و اجرا مسیر متفاوتی پیدا کرد. متن رئالیستی اما اجرا از فضایی متفاوت برخوردار است.
مصطفوی اظهار کرد: در واقع این اثر به هیچ عنوان به رمانی که من خواندم ارتباط مستقیمی ندارد و تنها منش یکی از کاراکترهای آن به شخصیت نمایش منتقل شده است.
این کارگردان جوان تئاتر خاطرنشان کرد: بازیگران ما در طول اجرا از صحنه خارج نمی‌شوند و در صحنه حضور دارند، به نوعی مرز میان رویا و واقعیت است. تلاش ما بر آن بود تا از نمایش‌های همیشگی رئالیستی فاصله بگیریم و فرمالیسم را وارد آن کنیم. تنها سه صندلی و پرده پروژکشن بر صحنه داریم. صحنه‌ها در یکدیگر سیال‌اند.
مصطفوی در ارزیابی بخش نسل نو جشنواره تئاتر فجر عنوان کرد: این بخش برایم جذاب است. سال‌ها به عنوان بازیگر در فجر حاضر بودم و این نخستین حضورم در سمت کارگردان است. فجر همیشه برای ما بتی بوده است و هرگاه به آن نگاه می‌کردم و اسامی بزرگ را می‌شنیدم با خود می‌گفتم آیا امکان حضور ما هم در این جشنواره وجود دارد؟ بخش "نسل نو" اتفاق بسیار خوبی است اما نکته مهم مسیری است که این هنرمندان باید بعد از جشنواره طی کنند. این هنرمندان باید مورد حمایت قرار بگیرند.
نگاه فانتزی به اثر شکسپیر
شکوفه طاهری، کارگردان جوانی است که نمایش "کابوس شب نیمه تابستانی" را به صحنه خواهد برد. او با ارائه توضیحاتی در مورد این نمایش گفت: این نمایش گروهی را به تصویر می‌کشد که قصد اجرای بخشی از نمایش شکسپیر را دارند و در این میان ماجراهایی برای آنها و سایرین به وجود می‌آید.
او ادامه داد: در واقع ما بخشی از کار شکسپیر را می‌بینیم؛ بنابراین ما با سختی‌ها و پچیدگی‌هایی که در اجرا و برداشت از آثار این نویسنده وجود دارد مواجه نشدیم.
طاهری در رابطه با شیوه‌های اجرایی این اثر عنوان کرد: در این اجرا تلاش کردیم تا جنس خاصی از فانتزی و طنز را داشته باشیم. البته زمان و مکان اتفاقات نمایش در روسیه به ما کمک کرد.
این کارگردان تئاتر در مورد تغییرات اجرایی این اثر نسبت به اجرای گذشته‌اش گفت: بازیگران ما در این اجرا تغییر کردند از سوی دیگر مدت زمانی گذشته و طرز فکر ما تغییر کرده است. تلاش کردیم تا نگاه متفاوت و دوباره‌ای به کار داشته باشیم و تصویرهای دیگری بسازیم. از سوی دیگر وارد شدن افراد جدیدی که به گروه اضافه شده‌اند با خود نگاه و ایده‌های تازه‌ای آورده‌اند.
طاهری عنوان کرد: بازیگران قبلی که در این نمایش حضور داشتند درگیر اجراهای دیگری هستند و امکان حضورشان در این کار وجود نداشت؛ بازیگران جدید هم به خوبی همان بازیگران قبل هستند و با نگاه و تلاش‌شان به ما کمک می‌کنند.
ردپای حرکت بر صحنه
نمایش "یرمای درون من" به نویسندگی و کارگردانی ستاره تبریززاده یکی دیگر از نمایش هایی است که به عنوان نماینده نسل نو تئاتر استان اصفهان در جشنواره حضور دارد. او نیز در سخنانی کوتاه عنوان کرد: همانطور که از نام نمایش بر می آید، اجرا اقتباسی شخصی از نمایشنامه یرمای لورکاست که بدون کلام و همراه با حرکت، رقص و موسیقی به نمایش در می آید.
او بیان کرد: یرمای لورکا داستان زندگی زنی نازاست که علاقه وافرش به مادری او را به جنایت وا‌می‌دارد اما این نمایش روایت دیگری است.
تبریززاده عنوان کرد: بازیگران نقش پررنگی در این اجرا دارند، صحنه نمایش تقریبا خالی است و اندک آکساسواری هم که در نمایش به کار می‌روند، چنان حداقلی‌اند که نمایش را وابسته به بدن و بازیگر نگه می‌دارند.
"لوسیا" نمایشی کاملا ایرانی است
نمایش "لوسیا" به کارگردانی شهاب مهربان‌پور به‌عنوان اثری اسطوره‌ای و با بهره‌گیری از عنصر آب در بخش نسل نو جشنواره تئاتر فجر به صحنه می‌رود. او گفت: برای نخستین بار است که در جشنواره تئاتر فجر حضور دارم و این مساله برایم بسیار خوشایند است چرا که در این بخش به خوبی دیده می‌شوم و به همراه گروهم منتظر رخداد اتفاقات خوبی در جشنواره تئاتر فجر هستیم.
او خاطرنشان کرد: "لوسیا" نمایشی کاملا ایرانی است و شیوه اجرایی من به صورت مدرن طراحی شده و در اجرای این نمایش ترکیب‌بندی از نورهای پرتابل صحنه‌ای استفاده شده است.
این کارگردان جوان تئاتر افزود: به عبارتی نور و صحنه با هم یکی شده و از عنصر آب که حیات زندگی است، در این اجرا به خوبی استفاده می‌شود.
مهربان پور اظهار کرد: این نمایش در بخش جشنواره دانشجویی نیز شرکت داشته اما در این جشنواره کار متفاوتی به اجرا می‌رود.
سی و پنجمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر تا دوازدهم بهمن‌ماه به دبیری سعید اسدی برگزار می‌شود.