سرویس تئاتر هنرآنلاین: کمتر از 13 روز به برگزاری مهمترین رویداد تئاتری کشور مانده و برگزارکنندگان و هنرمندان، تمام تلاش خود را به کار بسته‌اند تا بتوانند زمینه مناسبی برای برپایی این جشنواره فراهم آورند. در این میان اقدامات و تصمیم‌گیری‌هایی که باعث می‌شود تا روند اجرایی شکل درستی به خود بگیرد و گامی رو به جلو برای هنر تئاتر به شمار برود از اهمیت بسیاری برخوردار است، زیرا عاملی برای بهبود شرایط کلی و راهبردی هنر تئاتر به شمار می‌رود.
یکی از مهمترین اتفاقات این دوره از جشنواره، سکان‌داری مجدد، سعید اسدی برای دومین سال پیاپی و هدایت مهمترین اتفاق تئاتری کشور است. جشنواره‌ای که گستره‌اش، برخلاف بسیاری از رخدادهای هنری، تنها به پایتخت کشور محدود نمی‌شود و عموم مردم به آن و رخدادهای و اتفاق‌های پیرامونی‌اش توجه خاص دارند.
موضوعی است که سعید اسدی به عنوان رکن اصلی این رخداد، در سخنان خود پس از دریافت حکم دبیری بر آن اذعان کرد و گفت: برای من این مسئولیت تجربه‌ای فوق‌العاده سخت و گاهی رنج‌آور بود و آن را دوباره به سختی پذیرفتم. از شما می‌خواهم به من کمک کنید، چون آنچه تئاتر ما می‌خواهد همدلی است؛ همدلی که باید میان اهالی تئاتر و دولت باشد.
به نظر می‌رسد، این شناخت و تلاش در جهت بهبود شرایط جشنواره سبب ایجاد شرایطی متفاوت در دوره سی و پنجم شد و دبیر جشنواره در نخستین نشست رسانه‌ای خود از برگزاری این رویداد هنری با چهره‌ای تازه خبر داد. از جمله این تفاوت‌ها تغییراتی در حوزه اجراهای محیطی، حذف بخش تازه‌های تئاتر و گستردگی همکاری با تماشاخانه‌های خصوصی در بخش "به علاوه فجر" و فجر استانی است.
نمایشنامه‌خوانی نقطه آغاز جشنواره سی و پنجم تئاتر فجر
نمایشنامه‌خوانی آثار برگزیده مسابقه نمایشنامه‌نویسی، نخستین چرخش چرخ‌های قطار سی و پنجمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر بود که حرکت خود را ساعت ۱۵روز یکشنبه ۲۳/۸/۹۵ با حضور علی مرادخانی معاون امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، مهدی شفیعی مدیر کل هنرهای نمایشی، سعید اسدی دبیر سی و پنجمین جشنواره تئاتر فجر، میلاد اکبرنژاد مدیر مسابقه نمایشنامه نویسی جشنواره و سایر میهمانان و هنرمندان با خوانش دو اثر برگزیده آغاز کرد.
در این دوره، 10 نمایشنامه برتر توسط هنرمندان مختلف خوانش شدند.
حذف بخش تازه‌های تئاتر و تاکید بر اجراهای عمومی
در این میان حذف بخش تازه‌های تئاتر و تاکید بر اجراهایی که در طول سال به صحنه رفته‌اند بیشتر جلب توجه می‌کند. به گفته سعید اسدی، مدیریت تئاتر در سال‌های قبل، جشنواره فجر را امکانی می‌دیدند که هم تولیدات تئاتر را جهت دهند و هم امکانات تشویقی ترغیبی برای گروههای نمایشی راه‌اندازی کنند که البته این امکان در زمان خودش مفید بود اما باید واقعیت را پذیرفت که با دوران تازه‌ای روبرو هستیم و این تحولی که در تئاتر در حال وقوع است به افزایش نیروهای مولد تئاتر و اجرای تئاتر در فضاهای غیردولتی انجامیده که سنت پسندیده‌ای است.
او عنوان کرد: در دوره‌های گذشته توجه به تولیدات تازه تئاتر، مسیری برای دادن اجرای عمومی به آثار مختلف تلقی می‌شد که این امر، جشنواره را تحت‌الشعاع قرار می‌داد و در واقع جشنواره تبدیل به یک تولیدکننده و یا تهیه‌کننده می‌شد. همچنین شاهد بودیم که برخی از آثار، اجرای اولشان را در جشنواره تجربه می‌کنند و آماده نبودن این اجراها و رقابتشان با نمایش‌های بخش مرور، اهالی تئاتر را ناراحت می‌کرد و معتقد بودند که وارد رقابت نابرابری شده‌اند.
بر این اساس، بخش تازه‌های تئاتر از صورت جشنواره حذف و تاکید بیشتر روی اجراهایی قرار گرفت که به اجرای عموم رسیده‌اند.
40 نمایش به بخش مرور جشنواره راه یافتند
در این دوره 219 اثر به دبیرخانه جشنواره سی و پنجم ارسال شد که بعد از بررسی‌های صورت گرفته، 40 نمایش از سوی هیات داوران با توجه به محورهای مطرح شده در فراخوان معرفی شدند. بعد از اعلام اسامی واکنش‌های مختلفی نسبت به آثار اعلام شده شکل گرفت؛ به دنبال بررسی‌های اصحاب رسانه دبیر جشنواره در حاشیه رونمایی پوستر جشنواره، این مقام مسئول عنوان کرد: در جشنواره تئاتر فجر آثار براساس سه ویژگی انتخاب شده‌اند. نخست گستره ملی به این معنی که جشنواره فقط متعلق به تهران نیست، دیگری براساس محورهایی است که در هر فراخوانی همواره اعلام می‌شود چون تئاتر یک بحث تکنیکی نیست و سومین مورد هم کیفیت هنری است.
اسدی در پاسخ به این واکنش که آیا مورد سوم شده است، گفت: اینکه آثار اعلام شده ویترین خوبی از تئاتر ایران بودند یا خیر به بحث سلیقه برمی‌گردد؛ چرا که هر گروهی از ما برای انتخاب آثار مسئولیت داشته باشد. تلاش ما بر این بوده است که نگاه سلیقه‌ای و جهت‌دار را تعطیل کنیم. به همین دلیل ژانرهای متفاوتی از تئاتر را در گستره ملی در این دوره از جشنواره می‌بینید.نسل نو، آینده تئاتر کشور
نسل نو تئاتر جشنواره تئاتر فجر برخلاف جوان بودن کارگردانان آن، یکی از اصلی‌ترین بخش‌های جشنواره خواهد بود زیرا برگزیدگان آن نمایندگان نسل جدید تئاتر حرفه‌ای خواهند بود و می‌توانند مسیر آینده اجراهای کشور را مشخص کنند. در این دوره از میان ۱۰۴ اثر ارسال شده به دبیرخانه جشنواره ۸ اثر برای حضور در بخش نسل نو انتخاب شدند که یکی از این آثار به صورت مشروط پذیرفته شده است.
20 کشور میهمان جشنواره سی و پنجم
یکی دیگر از بخش‌های قابل توجه، بین‌الملل است. طبق اعلام رسمی دبیرخانه در این دوره نمایش‌هایی از کشورهای اسپانیا، فرانسه، عراق، ترکیه، گرجستان، لهستان، هلند، سوئیس، بلغارستان، یونان، ژاپن و محصولی مشترک از ایران و هلند است.
طبق گفته مهرداد رایانی مخصوص مدیر بخش بین‌الملل جشنواره سی و پنجم، در انتخاب آثار این بخش، به دنبال نگاه‌هایی بوده‌اند که نخست، پاسخگوی هنرمندان و سپس نیاز عمومی مخاطبان عام باشد. به همین منظور، تنوع در شیوه‌های اجرایی آثار نمایشی را مد نظر داشته‌اند.
طبق مطالب اعلام شده، بیشتر نمایش‌ها آثار بی‌کلام هستند و عناصر بصری و به کار گرفتنِ تکنولوژی و شیوه‌های نوین در اجرا را مورد نظر قرار گرفته‌اند.
تاکنون نمایش‌هایی چون "تاک اُ تاک" به نویسندگی و کارگردانی بریس بوتان، نمایش "جهش" کاری از گروه پارامید از فرانسه، نمایش "همسرایی یتیمان"، نمایش خیابانی "کوری" به نویسندگی و کارگردانی جرزی زون از لهستان، نمایش‌های "بادکنک" به کارگردانی بوکیه شووگمن، "یک" به کارگردانی جودیت دی جود و نمایش "درباره تصویرت از من تجدید نظر کن" به کارگردانی آروند دشت آرای آثاری هستند که تاکنون معرفی شده‌اند.
حضور پررنگ تماشاخانه‌های خصوصی
مدت کوتاهی از شکل‌گیری و فعالیت نخستین تماشاخانه‌های خصوصی در کشور می‌گذرد؛ شکل‌گیری که طی سال گذشته سرعت بسیاری به خود گرفته و سهم عمده‌ای از تئاتر کشور را به خود اختصاص داده است. با توجه به این مساله، این سالن‌ها و آثاری که در آنها به صحنه می‌روند، نقش قابل توجهی در این رویداد هنری داشته باشند. به احتمال بسیار ایجاد بخش "به علاوه فجر" در این راستا بوده است و باید دید این بخش و فعالیت‌هایی که در حاشیه جشنواره تئاتر فجر شکل می‌گیرد تا چه اندازه می‌تواند تاثیرات مثبتی در شناخت و ایجاد بهبود شرایط فعلی تئاتر داشته باشد؟
طبق اخبار اعلام شده، 10 تماشاخانه و ۱۱ سالن در دومین تجربه بخش "به علاوه تئاتر فجر" سی و پنجمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر حضور دارند. این تماشاخانه ها تنها محدود به مرکز شهر تهران و اطراف مجموعه تئاتر شهر محدود نمی‌شود و گستره جغرافیایی دارد.
تماشاخانه‌های آفتاب، ارغنون، باران، خانه موزه انتظامی، دا، سه نقطه (دو سالن )، فانوس، مشایخی، موج نو و همای سعادت با ظرفیت متغیر ۷۵۵ تا ۸۵۰ صندلی در این رخداد مشارکت کرده‌اند.
جشنواره تئاتر فجر میهمان 7 استان کشور
بدون شک یکی از مهمترین دلایل جشنواره تئاتر فجر، معرفی و ارتباط با گروه‌ها و هنرمندان بسیاری است که در شهرها و استان‌های مختلف مشغول به فعالیت هستند. افرادی که به دلیل کمبود امکانات و عدم دسترسی به مرکز نتوانسته‌اند آنگونه که شایسته است خود را به مخاطبان‌شان بشناسانند. در این دوره افسانه ماهیان، ایرج راد، یونس آبسالان، محسن قصابیان و اتابک نادری، پس از ارزیابی آثار متقاضی این بخش، برگزیدگان خود را در ۲ بخش آثار راه یافته به بخش مرور تئاتر ایران و همچنین آثار معرفی شده به فجر استانی انتخاب کردند.
استان‌های خوزستان، بوشهر، فارس، یزد، مازندران، آذربایجان شرقی و خراسان رضوی به‌عنوان میزبانان جشنواره فجر استانی مشخص شدند و فجر استانی در بازه زمانی ۱۰ تا ۲۹ دی ماه برگزار می‌شود. تاکنون دو استان خوزستان و یزد طبق زمان در نظر گرفته شده، میزبان این ددوره از جشنواره بوده‌اند.
شاید یکی از مهمترین ایراداتی که به این بخش از جشنواره وارد بوده، عدم حضور گروههای صاحب نام و بین المللی است، فاصله‌ای که تلاش شده با حضور هنرمندانی چون گلاب آدینه، یاسر خاسب، ابراهیم پشت کوهی از آن کاسته شود. هر چند که نمایشی که دلیل حضور خانم آدینه است در دوره‌های قبل جشنواره شرکت داشته و در بسیاری از استان‌ها به صحنه رفته است!
جشنواره سی و پنجم، جشنواره تعاملی
بخش پژوهش جشنواره با عنوان "شهر، شهروندی و تئاتر" یکی دیگر از بخش های این دوره است که همانند بخش نمایشنامه خوانی، مدتی پیش از آغاز رسمی این خداد هنری به دلیل تاثیر گذاری بیشتر برگزار شد. به گفته مهدی شفیعی مدیر کل هنرهای نمایشی در رابطه با اهمیت و ضرورت این موضوع، بحث کلان شهرها و شهروندی از مباحث دنیای مدرن است. جامعه تئاتر هم با توجه به شرایط جدید جامعه به یک فضای گفتمان سازی نیاز دارد تا به این طریق فضاهای بیشتری برای شکل‌گیری گفتگو، نظریه‌ها و گفتمان‌ها بیش از این ایجاد شود.
به گفته او، شهر تنها مجموعه‌ای از ساختمان‌ها و شهروندان نیست بلکه باید به حوزه فرهنگ هم توجه داشت و در این زمینه تئاتر هم می‌تواند به شناسایی حقوق شهروندان کمک کند.
گردهمایی هنرمندان نابینا و ناشنوا در جشنواره تئاتر فجر
یکی از اتفاقات قابل توجه این دوره از جشنواره، توجه به مفاهیم و ارزش‌های والای فراگیر، جهانی و مشترک انسانی، نگاه کاوشگرانه و مدبرانه به جامعه، مسائل اجتماعی و اخلاق مدنی و مسئولیت‌پذیری اجتماعی در همة عرصه‌های زندگی و هنر .... در روزهای برگزاریی است که با برنامه‌هایی چون گردهمایی کانون نابینایان و ناشنوایان و کمپین "من صدای آب هستم" شکل گرفته است.
بر این اساس گردهمایی در لابی تئاتر شهر با حضور مسئولان تئاتری، هنرمندان و جمعی از نابینایان و ناشنوایان برگزار شده و در این گردهمایی برنامه‌ای توسط هنرمندان نابینا و ناشنوا برگزار می‌شود.
همچنین حمایت از پویش ملی دریاچه ارومیه و بحرانی بی‌آبی با نام "منصدای آب هستم" دیگر اقدام این دوره از جشنواره فجر 35 است. گفتنی است؛ توجه و تأکید بر اهداف یاد شده در فراخوان جشنواره مبنی بر اهمیت مسئولیت‌پذیری اجتماعی در همه عرصه‌های زندگی و هنر و نگاه کاوشگرانه و مدبرانه به جامعه، مسائل اجتماعی و اخلاق مدنی است.
حال با توجه به رویکرد تازه جشنواره سی و پنجم و زمان باقی مانده و معرفی سایر بخش های آن، باید دید آیا این رخداد هنری که به عنوان ویترین تئاتر ایران شناخته می‌شود، می‌تواند مسیر و ایده‌های تازه‌ای را برای بهبود شرایط تئاتر و هنرمندان داشته باشد؟