گروه تئاتر هنرآنلاین، محمد نجاری کارگردان، تهیه کننده، پژوهشگر، مترجم، منتقد و مدرس مطالعات بین‌رشته‌ای هنر و ادبیات است که موسسه فرهنگی هنری سپندار جاودان خرد با مدیریت ایشان با کانون نمایشنامه‌نویسان و مترجمان خانه تئاتر ایران در برگزاری نخستین کنفرانس ملی نمایشنامه‌پژوهی ایران همکاری دارد.
دکتر محمد نجاری با اشاره به اینکه اعضای هیئت مدیره موسسه سپندار جاودان خرد همه دانشگاهی‌اند و تقریبا همگی در حوزه مطالعات بین‌رشته‌ای فعالیت می‌کنند، گفت: جناب آقای دکتر محمد عارف که دوستی‌مان با ایشان حداقل به بیست سال قبل برمی‌گردد، به‌عنوان رئیس کانون نمایشنامه‌نویسان و مترجمان خانه تئاتر از من خواستند همکاری مشترکی برای برگزاری کنفرانسی در زمینه نمایشنامه داشته باشیم. عنوان همایش را هم پروفسور فرهاد ناظرزاده کرمانی به عنوان دبیر علمی کنفرانس با همان هوش خوب و تسلطی که به زبان فارسی دارند انتخاب کرده‌اند. چرا که معتقد بودند باید در این حوزه پژوهش کنیم.
این پژوهشگر و مدرس دانشگاه، با تاکید بر اینکه «در حوزه ادبیات نمایشی هنوز کار پژوهشی خوبی ارائه نشده است.» تصریح کرد: غیر از اثر استاد بیضایی که ریشه‌های نمایش را در ایران بررسی کرده، مجموعه ارزشمند ادبیات نمایشی در ایران نوشته استاد جمشید ملک‌پور و یادداشت‌های مایل بکتاش، هنوز کار دقیق و منظمی مبتنی بر تاریخ و شناخت ریشه‌های تاریخی و علمی نمایشنامه در کشورمان متاسفانه انجام نشده است. آن‌هایی نیز که انجام شده یا گرته‌برداری از روی همین آثار اصلی است یا به‌نوعی همراه با تعارف است. مثلا استاد راهنمایی دوست داشته در مورد آثار خودش مطلبی نوشته شود و دانشجویی را مجاب کرده در پایان‌نامه‌اش این کار را بکند.
نجاری خاطرنشان کرد: وقتی که کنفرانسی با این عنوان و این تیم علمی گسترده و متنوع شکل می‌گیرد این فرصت هست که همه نمایشنامه‌نویسان و همه آثار نمایشی در معرض داوری قرار بگیرند. ضمن اینکه سلایق گوناگون هم می‌تواند در آن حضور داشته باشد. اگر مضامین چکیده مقالات را نگاه کنیم؛ از نشانه‌شناسی قوم کُرد در ادبیات نمایشی ایران تا مقالاتی درباره بهرام بیضایی یا حتی نمایشنامه‌نویسان جدید در این بین حضور دارد. اگرچه معتقدم هنوز فاصله تا جایگاه مطلوب بسیار و هنوز شناخت ما از ریشه‌های ادبیات نمایشی‌مان محدود است و هنوز در مورد بسیاری از نمایشنامه‌نویسان، کارهای پژوهشی خوبی انجام نشده. درحالی‌که در حوزه ادبیات فارسی، مقاله و رساله‌های فراوانی حتی در مورد شعرای درجه سوم و چهارم داریم اما در ادبیات نمایشی حتی درباره نمایشنامه‌نویسان درجه یک هم مقاله و رساله‌ای وجود ندارد. مثلا هنوز در مورد استاد بهرام بیضایی، یک کار پژوهشی دقیق، کامل، ماندگار و چند وجهی نداریم. یا درباره آثار استاد اکبر رادی کاری پژوهشی که بتوانیم به آن رجوع کنیم نیست که بتوانند به ما روش پژوهش را آموزش دهد. درحالی‌که در گونه‌های دیگر ادبی، آثار پژوهشی قدرتمندی تولید شده که می‌توانند منبع باشند.
مدرس مطالعات بین‌رشته‌ای هنر و ادبیات یادآور شد: اصلا شاید اصلی‌ترین دغدغه ما به‌عنوان بخش خصوصی برای مشارکت در برگزاری این کنفرانس همین بود؛ که بتوانیم آثار پژوهشی خاص و ویژه‌ای را که از طریق چنین رویدادی شناسایی می‌شود، منتشر کنیم تا مخاطبان ما با دیگرگونه‌هایی از ادبیات نمایشی ایران آشنا شوند.
محمد نجاری با اشاره به اقداماتی که هولدینگ سپندار و زیرمجموعه‌های آن از جمله نشر آواهیا در این کنفرانس انجام می‌دهد، یادآور شد: قرار است چکیده مقالات کنفرانس را به‌صورت ویژه قبل از برگزاری آن منتشر کنیم، افزود: می‌دانید که ما کارهای زینتی زیادی در این کشور انجام می‌دهیم. کنفرانس‌ها و همایش‌های زیادی هستند که برپا می‌شوند اما بعدها در تاریخ که دنبال‌شان می‌گردید، هیچ نشانی از آن‌ها نیست. اما انتشار این مقالات و نمایه این آثار در پایگاه‌های استنادی و در اختیار عموم قرار دادن‌شان می‌تواند به ماندگاری یک رویداد کمک کند.
او با اشاره به تجربه‌هایی که این موسسه فرهنگی هنری در چند سال گذشته در حمایت و همکاری با جشنواره‌های گوناگون فرهنگی و هنری داشته، گفت: ما طی دو سال گذشته در برگزاری چهارمین جشنواره بین‌المللی شمس و مولانا همکاری داشته و چهار جلد از مجموعه مقالات این کنفرانس را منتشر کردیم و به صورت خاص، پنل مطالعات تطبیقی هنر و ادبیات را در چهارمین دوره این جشنواره برگزار کردیم. بعد از آن هم، دومین همایش آئین صلح و تنوع فرهنگی را با همکاری پژوهشکده مردم‌شناسی پژوهشگاه میراث فرهنگی و اولین و دومین همایش ملی آئین یلدا، نشست‌ها و همایش‌های این‌چنینی را داشتیم. یعنی به‌عنوان یک نهاد خصوصی احساس کردیم باید مامنی باشیم برای اصنافی که آن‌ها هم با این دغدغه ایجاد شده و تلاش می‌کنند.
این کارگردان و پژوهشگر تئاتر با تاکید بر اینکه بر همین اساس در این موسسه برای خود رسالتی تعریف کرده‌اند، گفت: موسسات فرهنگی و نهادهای غیردولتی این‌چنینی قرار است که بازوهای حمایتی باشند و برای همین، کارهایی را که دولت باید انجام دهد، به عهده گرفته‌اند. اگرچه در تمام دنیا وقتی یک موسسه چنین کاری انجام می‌دهد، دولت دیگر طرف حسابش به‌طور مستقیم با نهاد سومی نیست و کمک‌های خودش را به این موسسات واریز می‌کند و این‌ها به‌عنوان یک بال، این کمک را توزیع می‌کنند و سهم بالاسری خود را برمی‌دارند.
رییس هلدینگ سپندار یادآور شد: اما بخش خصوصی در ایران می‌داند که متاسفانه از این نوع فعالیت‌ها حمایت نخواهد شد؛ برای ما بازگشت سرمایه‌ای در کار نیست و بالطبع حمایتی هم صورت نمی‌گیرد. اما برای خودمان این را به‌عنوان یک رسالت تعریف کردیم که حداقل در حوزه‌ای مانند ادبیات نمایشی یک قدم رو به جلو برداریم. این برای ما دغدغه است و معتقدیم که اگر ادبیات نمایشی ما رشد پیدا کند، فرهنگ گفتگو ایجاد می‌شود و وقتی این فرهنگ و این رشد اتفاق بیافتد سالن‌های نمایشی ما پربارتر می‌شوند. بنابراین حضور در این کنفرانس را یک سرمایه‌گذاری بلندمدت حساب کردیم و حرکتی را آغاز کردیم و امیدواریم دانه‌ای که کاشته‌ایم درخت بزرگ و تناوری ایجاد کند که ادبیات نمایشی است. این نگاه ما به کنفرانس ملی نمایشنامه‌پژوهی بود.
مدیرعامل موسسه فرهنگی هنری سپندار جاودان خرد با اشاره به کارهایی که برای مسیر علمی کنفرانس طراحی شده، گفت: در مرحله نخست، نهادهای علمی را درگیر کنفرانس کردیم و در اولین کار، پایگاه استنادی علوم جهان اسلام را مجاب کردیم که این کنفرانس، علمی است و برایش شناسه کنفرانس‌های علمی را صادر کند. همین‌جا باید تشکر ویژه‌ای از انجمن علمی استادان زبان و ادبیات فارسی به خصوص استاد گرانقدر آقای دکتر غلامحسین‌زاده رئیس این انجمن داشته باشم و سرکار خانم دکتر افسون قنبری که نماینده انجمن در این کنفرانس هستند؛ که بسیار در گرفتن کد علمی کنفرانس به ما یاری رساندند. همچنین اختصاص یک شماره از فصلنامه پژوهش‌های ادبی برای انتشار مقالات برگزیده کنفرانس، یکی دیگر از کارهایی بود که با همکاری این انجمن انجام دادیم. اختصاص شماره‌ای از مجله مطالعات فرهنگ و هنر آسیا برای درج مقالاتی از کنفرانس که به حوزه ادبیات نمایشی آسیا می‌پردازد هم از دیگر کارهایی بود که انجام شد.
نجاری با اشاره به اینکه انتشار مجموعه مقالات کنفرانس را قبلا با همایش‌های ملی آئین یلدا و شمس و مولانا تجربه کرده‌اند، گفت: جالب است بدانید که مجموعه چهار جلدی مقالات همایش شمس و مولانا به چاپ دوم رسیده. این نشان می‌دهد که انتخاب مقالات و داوری آن‌ها و طراحی و صفحه‌آرایی کتاب که نشر آواهیا به‌عنوان زیرمجموعه هلدینگ سپندار انجام داده همه مسیر خود را درست رفته است. نکته جالب توجه‌تر اینکه این کتاب در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران که امسال به صورت مجازی برگزار شد، جزو پرفروش‌ترین آثار بود.
او با اشاره به اینکه «برنامه دیگر ما این است که مجموعه مقالات کنفرانس ملی نمایشنامه‌پژوهی را زیر نظر دبیر علمی کنفرانس یعنی پروفسور ناظرزاده کرمانی منتشر کنیم.» خاطرنشان کرد: اگر بخش خصوصی درست و در تعامل با بخش‌های علمی فعالیت کند و نگاه ما به کنفرانس‌ها نگاهی زینتی و مجلسی نباشد، می‌تواند چنین رویدادهایی تاثیرگذار و ماندگار هم باشد.
این پژوهشگر، منتقد و مدرس تئاتر با اشاره به انتخاب دقیقی که کنفرانس برای مدیرانش داشته، گفت: خانم دکتر زهرا حیاتی که تجربه بسیار زیادی در مدیریت مراکز علمی و دانشگاهی داشتند و رییس پژوهشکده علوم انسانی کاربردی، قائم‌مقام پژوهشکده زبان و ادبیات فارسی و رئیس مرکز اسناد فرهنگی آسیا بودند و الان هم که مدیرمسئول مجله مطالعات فرهنگ و هنر آسیا هستند به‌عنوان رئیس کنفرانس دعوت شدند. جناب آقای پروفسور ناظرزاده کرمانی هم که نیازی به معرفی ندارند و استاد مسلم هنرهای نمایشی و حوزه پژوهش هستند دبیری علمی و جناب آقای حسین جمالی که از جوان‌های خوب و فعال تئاتر است دبیری اجرایی این کنفرانس را به عهده دارند.
نجاری همچنین اعضای شورای سیاست‌گذاری کنفرانس نمایشنامه‌پژوهی را افرادی تاثیرگذار در امور علمی و اجرایی هنرهای نمایشی کشور و اعضای کمیته علمی کنفرانس را از جمله چهره‌های برجسته دانشگاه‌های هنری و ادبی تراز اول کشور خواند و گفت: بدون ذره‌ای اغراق و با تجربه‌ای که سال‌ها در برگزاری کنفرانس‌ها و جشنواره‌ها داشته‌ام باید بگویم که کنفرانسی که در سال اول برگزاری‌اش این حجم از مقاله برایش ارسال شود؛ بی‌مانند است، به‌خصوص در موضوع خاصی مانند ادبیات نمایشی. این‌ها توفیقاتی است که برای این کنفرانس رقم خورده و ما هم به‌عنوان بخش خصوصی از این اتفاق خوشحال و خرسندیم.
او در ادامه به تفاهم‌نامه‌ای که در روند برگزاری کنفرانس، با کانون نمایشنامه‌نویسان امضا شده است اشاره کرد و گفت: موسسه فرهنگی هنری سپندار جاودان خرد، هم‌زمان با امضای این تفاهم‌نامه، خبر تاسیس نخستین مدرسه نمایشنامه‌نویسی را با نام مدرسه ادبیات نمایشی سپندار رسانه‌ای کرد و اکنون با یک سرفصل ویژه امیدواریم که نسل جدیدی از نمایشنامه‌نویسان را در موسسه و مدرسه خود به فرهنگ و هنر ایران معرفی کنیم. در همین رابطه نخستین جایزه ادبیات نمایشی کودک و نوجوان را هم در طراحی کرده‌ایم که به زودی اطلاع رسانی خواهد شد. ضمن اینکه در تماشاخانه ظفر نیز اولویتی برای آثار نمایشی تولید شده در مدرسه ادبیات نمایشی سپندار در نظر گرفته‌ایم.
این پژوهشگر تئاتر یادآور شد: از بندهای دیگر تفاهم‌نامه، آمادگی ما برای انتشار آثار برجسته اعضای کانون نمایشنامه‌نویسان بود که از سوی کانون به ما معرفی می‌شوند. این آثار را خارج از نوبت روال داوری و انتشار قرار می‌دهیم که هدیه دیگری به کانون و جامعه ادبیات نمایشی ایران باشد.
مالک هلدینگ سپندار با تاکید بر اینکه «دغدغه‌های ما در این عرصه، دغدغه فرهنگی است.» گفت: این کنفرانس با این عنوان بامسمای پارسی، یک قدم کوچک است که روزنه‌ای به فردا و آن‌سوی واقعیت بگشاید و واقعیت دیگری از ادبیات نمایشی ما را پیش چشم مخاطبان علمی بگذارد.
او در پایان تصریح کرد: با این‌همه، نقدها و کاستی‌ها را می‌دانیم و دغدغه ما خیلی بیشتر از این است؛ اما معتقدیم نخستین کنفرانس ملی نمایشنامه‌پژوهی، گام اول و کوچکی است که می‌تواند نت‌های بزرگی را بنوازد.