سرویس تئاتر هنرآنلاین، محمدرضا خاکی مترجم، مدرس و کارگردان تئاتر در گفت‌وگو با خبرنگار هنرآنلاین درباره فعالیت‌هایش در این روزهای قرنطینه به دلیل جلوگیری از شیوع کرونا ویروس گفت: طی این روزهای خانه‌نشینی به شکل محدودتر، مشغول مطالعه و ترجمه هستم. هفته‌ای یک روز هم از طریق فضای مجازی، یکی از کلاس‌های دانشگاهی‌ام را با دانشجویان، ادامه می‌دهم. در حال حاضر، در مراحل پایانی ترجمه کتابی نسبتاً مفصل هستم؛ کتابی که چند سالی است روی آن کار می‌کنم. این کتاب تلفیقی از تالیف و ترجمه است و موضوع آن درباره ارتباط اسطوره ادیپ با عرصه‌هایی چون تئاتر، ادبیات، سینما، رمان‌های معاصر، روانشناسی و ... است. ادیپ از اسطوره‌های بسیار مهم غرب است و تاثیر بسزایی در زمینه‌های گوناگون ادبیات و هنر در اروپا داشته است. یکی از واحدهایی که سال‌هاست در دانشگاه تدریس می‌کنم درس تحلیل نمایشنامه‌های کلاسیک است که بخشی از آن شامل تئاتر آنتیک یونان است؛ در نتیجه من در دانشگاه، همیشه درباره آثار کلاسیک از جمله ادیپ و تحول آن در عرصه‌های مختلف با دانشجویان صحبت می‌کنم و براین اساس شروع کرده‌ام به تالیف و ترجمه کتاب آموزشی که هنوز عنوانی را هم برای آن در نظر نگرفته‌ام. یکی از دوستانم که بخش‌هایی از آن را مطالعه کرده است عنوان "ادیپ شهریار، سوگ سرودی برای دمکراسی/ تحلیل ساختاری ادیپ شهریار" را پیشنهاد کرده است و شاید عنوان‌اش همین شود.
او در ادامه افزود: همچنین، با توجه به روحیه امروز جامعه و فضای ملتهب و نگران‌کننده‌ای که در اثر شیوع ویروس کرونا به وجود آمده و نیاز به امیدوار بودن، مشغول ترجمه کتابی طنز، دارای 38 داستان کوتاه، از نوع ابزورد (پوچی) اثر اسلاومیر مروژک، نویسنده و نمایشنامه‌نویس مشهور لهستانی هستم. مروژک نویسنده برجسته‌ای است و پیش از این من و مترجمان دیگر، آثاری از او را به فارسی ترجمه کرده‌ایم.
این کارگردان تئاتر درباره اجرای اثر نمایشی در سال جدید عنوان کرد: متاسفانه، این روزها (منظورم پیش از اپیدمی کرونا است) به دلایل گوناگون، مثلِ نیاز به هماهنگی‌های بسیار با مدیران سالن‌ها و یافتن سالن مناسب اجرا و ...، تئاتر کار کردن بسیار دشوار شده است. گاهی حتی در پایان تمرینات و زمانی‌که نمایش آماده اجرا روی صحنه است، هم با مشکلات غیرقابل پیش‌بینی روبرو می‌شویم. در سال گذشته قصد داشتم نمایش "آتش‌سوزی‌ها" نوشته وجدی معود را در تماشاخانه ایرانشهر به صحنه آورم. مذاکراتی به منظور اجرای این نمایش، در زمان مدیریت آقای حسین پارسایی با ایشان انجام شده بود و همه قول و قرارها هم گذاشته شده بود؛ از آنجا که این نمایش اثری طولانی است و به بیش از سه ساعت زمان نیاز دارد طبق مذاکرات و قول‌ها با آقای پارسایی، قرار بر این شد که در زمان اجرای این نمایش سالن تک اجرا در اختیار ما قرار داده شود، اما در موعد اجرا، آقای حسین مسافر آستانه به مدیریت این تماشاخانه منصوب شد و در زمان برگزاری جلسه هماهنگی متوجه شدم نمایش دیگری همزمان در سالن استاد سمندریان روی صحنه خواهد رفت و قرار تک اجرا بودن کار ما به فراموشی سپرده شده و مضاف بر آن، بدون هیچگونه هماهنگی یا پرسشی از من، برای طراحی صحنه نمایش دیگر که نمایش به نویسندگی و کارگردانی آقای پسیانی بود طراحی صحنه دوسویه در نظر گرفته بودند، در حالی‌که نمایش "آتش‌سوزی‌ها" چیدمانی یک سویه داشت و متاسفانه هیچ توجهی به تعامل گروه‌ها با هم و به قول و قرارها نشد و براین اساس ترجیح دادم از اجرای نمایش خود انصراف دهم و نوبت اجرای ما به گروه دیگری داده شد.
او همچنین اضافه کرد: من به منظور اجرای نمایش "آتش سوزی‌ها" با چند سالن نمایش دیگر هم مذاکرات جدی داشته‌ام اما آنها نیز به عهدی که بسته بودند وفا نکردند. بسیار متاسف هستم که باید این جمله را به صراحت بگویم که در نظام تئاتری امروز کشور، اکثر افرادی که به عنوان مدیر تئاتر منصوب می‌شوند، نه دغدغه کار فرهنگی- هنری دارند و نه دارای کمترین اطلاعات از هنر تئاتر و ملزومات آن هستند. اکثرشان فقط به پول و درآمدزایی فکر می‌کنند. اتفاقا شیوع کرونا ویروس به همه انسان‌ها نشان داد که پول معیار خوبی برای ارزشیابی نیست! ما بیش از هر چیزی نیازمند آن هستیم تا با یکدیگر همفکری و همکاری داشته باشیم و تئاتر هنری است که اگر در شکل مطلوب آن ارائه شود، ایجاد تعامل، تفکر و اندیشه می‌کند؛ تئاتر هنری تعالی‌بخش و شادی‌آفرین است و به عدالت اجتماعی کمک می‌کند.
این مترجم در ادامه صحبت‌هایش اظهار کرد: با این حال با وجود همه آن بدقولی‌ها، به پیشنهاد آقای شهرام کرمی مدیرکل وقت هنرهای نمایشی که علاقه‌مند به اجرای نمایش "آتش‌سوزی‌ها" بود، تصمیم گرفتم تمرینات آن را با جوان‌ترها و دانشجویان تئاتر ادامه دهم؛ بنابراین سال گذشته در شرایط بسیار سخت این نمایش را حدود 5 ماه در تئاتر مولوی تمرین کردیم اما از آنجا که این نمایش اثری بسیار دشوار است و متاسفانه به دلیل ضعف برنامه‌ریزی و پاره‌ای ناهماهنگی‌ها که نیازی به بازگویی کردن‌شان نمی‌بینم، بازهم با مشکلاتی روبرو شدیم؛ من خیلی اذیت شدم و در نهایت کارم به بستری شدن در بیمارستان انجامید و ترجیح دادم که تمرینات این نمایش را تا زمانی مناسب متوقف کنم. امیدوارم پس از عبور از کرونا ویروس، در سال جدید، تغییر روحیه و اندیشه مثبتی در جامعه ایجاد شود و امکان اجرای این نمایشنامه ارزشمند، با کمک یاران و همراهان فراهم شود.
کارگردان نمایش "روال عادی" همچنین عنوان کرد: طی 10- 15 سال اخیر آثار برجسته‌ای از تئاتر معاصر دنیا را ترجمه کرده‌ام و مثل هر کارگردان و یا مترجمی، علاقمندم تا این آثار توسط خودم و یا دیگر کارگردانان اجرا شوند. نمایشنامه‌ها در اجرا و در روی صحنه حیات واقعی خود را پیدا می‌کنند. متاسفانه این روزها عده‌ای بدون داشتن دانش و آگاهی کافی از یک زبان خارجی و ادبیات نمایشی معاصر اروپا، با تغییر دادن عنوان نمایشنامه و پس و پیش کردن عبارت‌ها، دست به سرقت نمایشنامه‌های ترجمه شده می‌زنند. پیش از این نسبت به این مسئله به همراه بیش از شصت نفر از مترجمان واکنش نشان داده و اعتراض کردیم ولی متاسفانه تاکنون نه از طرف وزارت ارشاد و نه از سوی خانه تئاتر اقدام روشنی در این‌خصوص انجام نگرفته است. این‌گونه نابسامانی‌ها در تئاتر ما وجود داشته و ادامه دارد و راه و چاره‌ای برای آن اندیشیده نشده است و حق و حقوق اساسی مترجمان نادیده گرفته می‌شود؛ در حالی‌که اگر مترجمان فعالیت‌شان را رها کنند دانشجویان، پژوهشگران، بازیگران، کارگردانان و سایر کوشندگان واقعی تئاتر چگونه خواهند توانست با آثار برجسته ادبیات نمایشی کشورهای جهان آشنا شوند؟
او با بیان اینکه تئاتر ما بیش از هر زمانی نیازمند است تا قانون‌مند شود و بتواند نظم و انضباط به خود بگیرد تا فضایی متعادل و مناسب در آن ایجاد شود، تصریح کرد: نسبتی میان عرضه و تقاضا در جامعه ما وجود ندارد و هرساله به شکل بی‌رویه‌ای دانشجوی تئاتر به نظام آموزشی ما افزوده می‌شوند و تعداد فارغ‌التحصیلان ما بیش از تعداد فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌های لندن، پاریس و نیویورک است. در این شرایط تعداد بسیاری دانشجوی تئاتر با کیفیت آموزشی بسیار نازل از دانشگاه‌های ما فارغ‌التحصیل می‌شوند؛ ما حتی رشته دکترای تئاتر هم راه انداخته‌ایم، بدون اینکه حتی یک کتابخانه تخصصی تئاتر در کشور داشته باشیم. همه‌مان از خیابان انقلاب و کتابفروشی‌های مقابل دانشگاه تهران عبور کرده‌ایم و افرادی را که واسطه فروش مقاله‌های علمی- پژوهشی و پایان‌نامه‌های کارشناسی ارشد و رساله دکتری هستند را دیده‌ایم! باور نکردنی است، بیشتر به یک شوخی بزرگ و دردناک شباهت دارد! سیستم آموزشی ما نیازمند یک بازنگری و تجدیدنظر جدی است. امروزه ما نیازمند ایجاد کیفیت هستیم، توجه به کمیت آن هم بدون برنامه‌ریزی و در سطحی چنین نازل فریبی بیش نیست.
او در پایان صحبت‌هایش گفت: تعدادی نمایشنامه آماده برای چاپ دارم که امیدوارم پس از گذر از بحران شیوع کرونا ویروس، به چاپ برسند؛ نمایشنامه فرانسوی "تیر و تخته" نوشته ژان ماری پی یم و نمایشنامه "همه پرندگان" اثر جدید وجدی معود که مانند نمایشنامه "آتش سوزی‌ها" در نوع خود نمایشنامه‌ای واقعاً کم‌نظیر است.