به گزارش هنرآنلاین به نقل از روابط عمومی بیست و دومین جشنواره ملی تئاتر فتح خرمشهر، دومین جلسه نقد و بررسی بیست و دومین جشنواره ملی تئاتر فتح خرمشهر با مدیریت نصرالله قادری و با حضور سعید محبی، جواد روشن و عبدالرضا نصاری از منتقدان تئاتر شامگاه چهارشنبه، ۱۶ آبان در سالن هتل کاروانسرا برگزار شد.
در ابتدای این جلسه، قادری درباره نقش هنرمند گفت: هنرمند کسی است که از زمان ارسطو تا به امروز به عنوان علت فاعلی باید بر علت غایی تاثیر بگذارد. این تاثیرگذاری قوانین، فنون و تکنیکی دارد.
او با اشاره به سبک تاکید کرد: امیدوارم با شنیدن نقد از این عبارت که "سبک من است" استفاده نکنیم. چون سبک مانند ساختار است، به تعداد کارهای روی زمین سبک وجود دارد. آنچه تئوریزه شده است، متد و شیوه است.
قادری با بیان اینکه در روزگار قدیم درسی به نام اخلاق تئاتر تدریس می‌شد عنوان کرد: تئاتر تنها هنری است که در تمام جهان اگر تماشاگر در آن حاضر نباشد، نمی‌توانیم نام آن را هنر بگذاریم. حرمت به مخاطب اولین وظیفه گروه است. وقتی مخاطب را از خودتان دور می‌کنید، یعنی هنر تئاتر را به سمت تمام شدن می‌برید.
مدیر جلسات نقد و بررسی جشنواره تئاتر فتح خرمشهر درباره داوری آثار در جشنواره‌ها گفت: رقابت در جشنواره مساله دیگری است، اگر با خودمان صادق باشیم ما دچار خودشیفتگی هستیم. کار خودمان را برترین می‌دانیم. داوری در این روزگار بسیار سخت است. در سال‌های اخیر داوران چاقو خورده‌اند، کتک و فحش خورده‌اند با این تلقی که شما ما را ندیده گرفتید. یادمان باشد مهم‌ترین‌های جهان جایزه نوبل نگرفته‌اند. گرفتن جایزه یا نگرفتن جایزه دیده شدن یا نشدن دلیل بر ماهیت کار ما نیست. اگر واقعا ما به ماهیت کار خودمان اعتقاد داریم.
او درباره فاصله مخاطبان با تئاتر گفت: متاسفانه ما نتوانستیم تئاتر را به عنوان یک فرهنگ در کشور جا بیاندازیم. یعنی اگر این جشنواره در خرمشهر تعطیل شود، هیچ اتفاقی نمی‌افتد. مردم شورش نمی‌کنند. در تهران هم این وضعیت وجود دارد، هیچکس به تعطیل شدن تئاتر اعتراض نخواهد کرد. چون نسبتی بین تئاتر و مخاطب وجود ندارد. تئاتر باید به زمانه خودش جواب دهد.
در ادامه این جلسه قادری بنا به درخواست دبیر جشنواره، حمیدرضا آذرنگ از حاضران خواست نقدها و نظرات‌شان را درباره برگزاری این جشنواره بیان کنند.
نمایش "حسام گمشده در چهارم آذر" از تهران
نمایش "حسام گمشده در چهارم آذر" به کارگردانی محمد لارتی و کامران شهلایی از تهران اولین نمایشی بود که در این جلسه مورد نقد و بررسی قرار گرفت.
روشن درباره سوژه این نمایش گفت: اولین چیزی که در نمایش "حسام گمشده در چهارم آذر" جذاب است، سوژه این نمایش است. در طول تاریخ دفاع مقدس بمباران‌های بسیاری اتفاق افتاده که در طی این بمباران‌ها انسان‌های بی‌گناه بسیاری به شهادت رسیدند. حسام ۱۰ ساله، شخصیت این نمایش هم یکی از آن‌هاست و به این موضوع تاکنون کمتر پرداخته شده است.
او ادامه داد: این ایده، نگاه و سوژه که بسیار جذاب است را می‌شود از زوایای مختلفی نگاه کرد. حسام در این نمایش شخصیت عجیب یا منحصر به فردی نبود. او شخصیتی است مانند بسیاری از کسانی که در جامعه آن روز حضور داشتند. بنابراین این نمایش رویکرد اجتماعی و انسانی دارد و شخصیت‌محور نیست، به همین دلیل مشخص نمی‌شود که چرا با بُعدهایی که پیدا کرده، ذهن مخاطب را به سمت‌وسوی دیگری می‌بریم. هر کدام از این سه نگاه می‌توانست یک نمایش مستقل باشد. این نوع شکل پرداخت باعث از دست رفتن چیزهایی شده است.
نصاری درباره استفاده از رسانه گفت: این مستند داستانی می‌توانست حس نوستالژی یا خاطره‌‌بازی صرف نباشد. چون بازی بازیگران داشت فضا را می‌ساخت. ولی آن بک‌گراند می‌توانست قصه دیگری داشته باشد، مثلا قصه حسام باشد.
محبی با اشاره به سوژه خوب نمایش"حسام گمشده در چهارم آذر" بیان کرد: این ایده در پرداخت با وجود جذابیت ذاتی که دارد و کمتر به آن پرداخته شده، از دست می‌رود. این زوایای مختلفی که نسبت به سوژه در نمایش وجود دارد هم‌پوشانی ندارند. در واقع نخی وجود ندارد که این دانه‌های تسبیح را به هم متصل کند. باید نقطه اتصالی میان این زوایا وجود داشته باشد.
او تاکید کرد: ولی در نهایت باید برای ما مشخص می‌شد که دلیل اصلی پرداخت به این سوژه از زوایای مختلف چیست. این موضوع برای ما مشخص نمی‌شد. این قصه‌های فرعی باید در راستای پیرنگ اصلی نمایش باشند و کارکرد مفیدی داشته باشند. به نظر می‌رسد ما یکسری روایت به شکل‌های مختلف از آدم‌های مختلف داریم که در یک ساختار منسجم قرار نگرفته‌اند.
محبی درباره نقطه قوت این نمایش گفت: بازی‌های حسی شخصیت حسام و مونا در این کار بسیار خوب بود. بازی کل بازیگران خط‌کشی شده و هدایت شده بود. مشخص بود که کارگردان بازیگران را هدایت کرده است.
شهلایی با تشکر از منتقدان توضیح داد: این نمایشنامه یک کولاژ است و در آن سه بحثی که دوست داشتم را مطرح می‌کند. همیشه فکر می‌کردم کسانی که در جنگ کشته شدند، می‌توانستند عشق کسی باشند. بیشتر کسانی که در جنگ کشته شدند، مردان بودند. بنابراین فکر کردم شاید زنی در آینده وجود داشته باشد که هیچ‌وقت نتواند عاشق شود، چون عشق او در جنگ کشته شده است.
او ادامه داد: از طرف دیگر، به نظرم کشته شدن هر فرد در جنگ، کشته شدن یک سرنوشت است که ما در این نمایش آن را به شکل فوتبالیست شدن نمایشش دادیم. از طرف دیگر همیشه می‌خواستم نمایشنامه‌ای درباره بمباران اندیمشک بنویسم چون خودم در کودکی بسیار از بمباران‌ها ترسیدم و اذیت شدم.
شهلایی با اشاره به واقعی بودن بسیاری از وقایعی که در نمایش به آن اشاره شده بود گفت: من تمام تلاشم را کردم تا به همه این وقایع بپردازم، ولی نمایش بسیار تلخ شده بود. به هر کسی که آن را می‌دادم، حالش بد می‌شد و گریه می‌کرد. بنابراین بخشی از آن را حذف کردم. چون نمی‌خواستم حال کسی را بد کنم و نمی‌خواستم کار کلاسیک انجام دهم.
قادری در پاسخ به این کارگردان عنوان کرد: شما همین جا گفتید که بخش‌هایی از این نمایش را حذف کردید تا از تلخی آن بکاهید. در حالی که در درام شما نمی‌توانید یک کلمه را بردارید، چون ساختار آن فرو می‌ریزد. پس آنچه روی صحنه نشان دادید، خلق اولیه نیست. درام پیوستگی دارد و نمی‌شود حتی یک واو آن را برداشت.
شهلایی ضمن موافقت با صحبت‌های قادری گفت: نوشتن درام بسیار سخت است. من تمام تلاشم را کردم که بین روایت‌های مختلف کار پیوستگی وجود داشته باشد.
نمایش "دست‌هایت کو مم حسن" از یاسوج
نمایش "دست‌هایت کو مم حسن" به کارگردانی رضا کرمی‌زاده از یاسوج دومین نمایشی بود که در این جلسه مورد نقد و بررسی قرار گرفت. در این جلسه رضا گشتاسب، نویسنده نمایشنامه به نمایندگی از کارگردان حضور داشت.
روشن در ابتدای این جلسه گفت: ماجرایی را روایت و توصیف می‌کند، روز به روز دارد بیشتر می‌شود. واقعا نوشتن یک نمایشنامه با همه ویژگی‌هایش کار ساده‌ای نیست. واقعا اگر بخواهیم ۱۰۰ نمایشنامه برتر را از یونان باستان بشماریم، ببینم چه کاری را پیدا می‌کنیم که آدم‌ها می‌آیند درباره موضوعی حرف می‌زنند. من چیزی به یاد نمی‌آورم.
او تاکید کرد: حتی در نمایشنامه‌های معاصر آن‌هایی که مورد توجه قرار گرفته‌اند و بارها اجرا شده‌اند، هم از ویژگی‌های درام بهره برده‌اند. البته تله ایجاد کردن، آدم‌ها را در مقابل هم قرار دادن و کلا ایجاد ویژگی‌های درام به این راحتی اتفاق نمی‌افتد.
روشن با اشاره به قصه این نمایش که در آن سربازانی شهید شده‌اند گفت: قصه این نمایش جذاب است، از نظر ساختاری و فرمی هم خوب است ولی از این نظر که به شکل روایت اجرا می‌شود، به آن نکته‌ای برمی‌گردم که در اول صحبتم به آن اشاره کردم.
نصاری درباره توصیفی شدن کارهای امروز گفت: ما از داستان نوشتن داریم دور می‌شویم و به سمت توصیف رفته‌ایم. حتی در پایان‌بندی این نمایش ما فقط توصیف می‌شنویم و بازیگران کنشی ندارند. زبان نمایشنامه تک صدا است.
او درباره اجرا عنوان کرد: این نمایش فضا و اجرای سالمی داشتند. ولی در قسمت‌هایی از بازی‌ها، در اواسط کار پرشی ایجاد می‌شد. بنابراین یک دفعه از خودمان می‌پرسیم که چه اتفاقی افتاد.
گشتاسب درباره توصیفی بودن کار گفت: من فکر می‌کنم همه تئاتر درام نیست. من ادعایی ندارم که به سمت گونه خاصی از تئاتر می‌روم. اینکه چرا در جاهایی از نمایش کنش وجود دارد و در جاهایی توصیفی است، ممد حسن کسی بهش یادآوری می کند که نفس بکشد. دستش را یکجا، پایش را یک جا، الان بین جنازه‌ها داره دنبال پاره‌های خاطراتش می‌گردد. خاطراتش جلوش کنش مند اتفاق می افتد. مه در لحظه اکنون اتفاق می افتد.
قادری در توضیحاتی درباره کار نویسنده و کارگردان گفت: زمانی که نام فردی به عنوان نویسنده در پوستر نمایش درج می‌شود، کارگردان موظف است که بر بنیان متن مکتوب کارگردانی انجام دهد. وقتی نام نویسنده می‌آید، کارگردان یا طراح صحنه نمی‌توانند بگویند ما خوانش خودمان را داشتیم. متاسفانه این یکی از کشفیاتی است کارگردانان ما در ایران انجام می‌دهد این است که مثلا در نمایشنامه‌ای نویسنده نوشته است این کار دو بازیگر دارد ولی کارگردان چند بازیگر به کار اضافه می‌کند.
او تاکید کرد: اسم نویسنده نمی‌تواند در نمایشی باشد و بعد کارگردان هر کاری که دلش می‌خواست انجام دهد.
نمایش "رمان سمپاشی" از بوشهر
نمایش "رمان سمپاشی" به کارگردانی جواد صداقت و الهام بنی از بوشهر سومین نمایشی بود که در این جلسه مورد نقد و بررسی قرار گرفت.
نصاری درباره نمایش "رمان سمپاشی" گفت: ما در این نمایش با تک گویی و روایت اول شخص مواجه هستیم. در این نمایش بازهم بحث توصیف است و این وصفی است که از زبان شخصیت زن می‌شنویم. اما اتفاقی شکل نمی‌گیرد، معلوم نیست تا کی باید منتظر کنشی باشیم؟!
او ادامه داد: دیالوگی نیست که باید به آن عمل شود. بازیگر مستاصل می‌شود. کلماتی در این نمایش وجود ندارد که قابل تجسم و عمل باشد، به همین دلیل بازیگر باید توان مضاعفی بگذارد تا این کلمات را در بدن خودش عینی کند. این ظلمی است از طرف نویسنده و کارگردان که بازیگر را وارد به اجرا کرده‌اند.
محبی در خصوص استفاده از موسیقی در نمایش گفت: موسیقی که در صحنه شنیده می‌شود باید کارکرد دراماتیک داشته باشد. یک مثال سینمایی برایتان می‌زنم، شاید اگر موسیقی فیلم "شاید وقتی دیگر" را بدون فیلم بشنوید، دیوانه بشوید. وقتی این موسیقی در فیلم وجود دارد اصلا شنیده نمی‌شود. چون در آنجا کارکرد لازم را دارد.
صداقت در ابتدا از منتقدان تشکر کرد و گفت: امیدوارم حال همه ما همیشه خوب باشد. امیدوارم روزی خرمشهر یک سالن تئاتر داشته باشد.
او در پاسخ به نقدها بیان کرد: ما همه تلاشمان را کردیم تا این نمایش فقط توصیفی نباشد. حدود بیست دقیقه تصویر بدون دیالوگ ارائه دادیم، ولی به نظرم مشکل اصلی این بود که با این سالن آشنا نبودیم و حتی نتوانستیم دکورمان را به درستی چینش کنیم.
بیست و دومین جشنواره ملی تئاتر فتح خرمشهر در بخش‌های مسابقه نمایش‌های صحنه، مسابقه نمایش‌های کوتاه، مسابقه نمایشنامه‌نویسی و نمایش‌های محیطی و میدانی، از ۱۵ تا ۱۹ آبان‌ماه ۱۳۹۸ در منطقه آزاد اروند به دبیری حمیدرضا آذرنگ در حال برگزاری است.