سرویس تئاتر هنرآنلاین: معمولاً وقتی یک کارگردان نمایشی را برای بار دوم اجرا می کند، نمایشش الزاماً باید تفاوت‌ها و تمایزاتی با اجرای اول داشته باشد، وگرنه هیچ ضرورتی برای اجرای آن نیست؛ چنانچه متن هم توسط کارگردان نوشته شده باشد، در آن صورت این الزام قطعی‌تر و ضروری‌تر است. در نمایش "راز نقل آخر" به نویسندگی و کارگردانی حسین تفنگدار که هم اکنون در سالن سنگلج اجرا می‌شود، این نکات مهم تا حدی رعایت شده و در مواردی هم باز برخی از داشته‌های تحمیلی اجرای اول که چند سال قبل توسط خود حسین تفنگدار به صحنه رفت، مشهود است؛ مثلاً طراحی لباس و حضور "خواجه نصرت" از فرم کلیشه‌ای و انگلیسی‌مآبانه قبلی به در آمده و شاکله‌ای مناسب پیدا کرده: او در این اجرای دوم کاملاً یک "خواجه درباری قاجاری" است، اما نمایش مورد نظر کماکان شامل یک بخش کاملاً سیاسی، یک بخش میانی عاشقانه – سیاسی و نیز یک بخش پایانی عاشقانه – سیاسی تراژیک است؛ نمایش همانند اجرای اول پیش می‌رود، فقط در پایان برخلاف اجرای اول که در آن چشم آهنگر نقال و عاشق را درمی‌آورند، او توسط دیگران کشته می‌شود؛ ضمن آن‌که، شاهزاده خانم هم بجای در به درشدن، با شلیک یک تیر اشتباهی کشته می‌شود که البته این قسمت عملاً دلبخواهی پردازش شده و علتی برای آن وجود ندارد.
در نمایش "راز نقل آخر" از شیوه نقالی به شیوه‌ای معمولی و نیز در قالب آواز ایرانی استفاده شده و محوریت موضوع در اصل عشق یک آهنگر ساده به شاهزاده خانم قاجاری است که به خودی خود زیباست، اما نمایش در اصل دو موضوعه پردازش شده: ظلم و ستم درباریان و شاهان قاجار(محمدعلی شاه) و موضوعی عاشقانه و تا اندازه‌ای رمانتیک. این موضوعات اساساً تناقضی با هم ندارند، زیرا معشوق، داستان عشقی نمایش، یک شاهزاده خانم قاجاری است، اما در اجرا عملاً تاکید روی موضوع سیاسی نمایش به مراتب بیشتر از پرداختن به عشق دو دلداده است؛ همین موضوع تا حدی از زیبایی و محوریت تم عاشقانه نمایش کاسته و سبب دوگانگی موضوعی و ساختاری اجرا شده است؛ با وجود این، هنوز نمایش جذابیت خود را دارد و این اجرای دوم به طور نسبی از اجرای اول بهتر است.
اما نکته‌ای که در این اجرا هم به نمایش آسیب زده، کوشش برای اجرای آن به شیوه تخت حوضی و تا اندازه‌ای هم با انگاره‌هایی از نمایش لاله‌زاری است؛ در حالی که این اجرا در اصل به هیچ کدام از این نمایش‌ها شباهت ندارد و داستانش صرفاً یک تراژدی رمانتیک است و به چاشنی موسیقی ضربی و ریتمیک و نیز به حرکات موزون هم نیازی نیست؛ ضمن آن‌که پرسوناژ نوکر یا غلام سیاه، بذله‌گوی نمایش تخت حوضی هم که زبان تند و تیزی داشته باشد در این نمایش حضور ندارد. بهترین عنوان برای این اجرا "شاهزاده خانم و آهنگر" (به تبعیت از عنوان داستان‌های یوسف و زلیخا، لیلی و مجنون و خسرو وشیرین و...) است؛ این عنوان پیشنهادی سبب می‌شود تماشاگر بیاندیشد که داستانی عاشقانه و دردناک در دوره قاجار شکل گرفته و در قالب نمایش ارائه شده است.
دیالوگ‌ها خوب و نمایشی به پردازش درآمده‌اند: "این دیداری تازه نیست، کهنه است"، "زندگی همه‌اش نقشه‌ای نقش برآبه"، "نقل مرشد، حکم نوشدارو داره"، "مگه نذر نکرده بودی که هزار و یک نقل در هزار و یک آبادی بگی؟"، "هنوز هزار و یکمین نقل مونده" و...
در طراحی صحنه همان تصویر بزرگ اجرای اول که در آن عده‌ای از مشروطه‌خواهان و مخالفان به زنجیر کشیده شده‌اند، برجسته شده و با آن‌که نقالان نمایش هرگز در قالب "پرده‌خوانی" به نقل تصویر نمی‌پردازند، اما چون موضوعش به طور ضمنی و به اشکال دیگری در نمایش مطرح شده، عملاً کارکرد زمینه‌ای و فضاسازی موضوعی خود را داراست.
متن نمایش هنوز نیاز به اصلاح دارد. موضوعش زیبا و ابتکاری است. در کارگردانی نمایش ضعف‌هایی وجود دارد: موضوع و متن هیچ ربطی به نمایش‌های ایرانی ندارند و اجرا در اصل باید با شیوه و شاکله یک تراژدی رمانتیک کاملاً جدی اجرا می‌شد؛ در حال حاضر همه میزانسن‌ها در راستای سلیقه ذهنی و شخصی خود کارگردان و در خدمت انعکاس‌دهی داستان نمایش (به رغم عدم محوریت موضوع عشقی در نیمه اول) اجرا است. نوازندگان هم نباید در صحنه حضور می‌داشتند: البته نوع و ریتم موسیقی هم تغییر می‌کرد و جنبه‌های بزمی آن خیلی کم می‌شد. نمایش نسبتاً طولانی و در جاهایی و کمی ملال‌آور است. بازیگران عمده‌تاً همان بازیگران قدیمی‌اند و در چارچوب خواسته کارگردان و اجرا، خوب بازی می‌کنند. بازیگر نقش ندیمه شاهزاده خانم حضور پر رنگ‌تر و اختیارمندانه‌تری از خود شاهزاده خانم دارد و بازی‌اش چشمگیر است. نوردهی، ساده و به اقتضاء موضوع انجام شده است. طراحی لباس هم با زمان و مکان نمایش و نوع پرسوناژها همخوانی دارد.
دو، سه نفر و مخصوصاً دو فرد محوری نمایش به دلیل ارتباط کامل موضوع به آن‌ها باید شخصیت‌پردازی می‌شدند، اما این نکته مهم به علت تاکید زیاد روی موضوعات ضمنی سیاسی، محقق نشده است.
نمایش "راز نقل آخر" به نویسندگی و کارگردانی حسین تفنگدار در مقایسه با اجرای چندسال قبل کلاً از نظر متن، اشکالات کمتری دارد و خود اجرا هم بهتر و کم نقص‌تر است.