به گزارش هنرآنلاین به نقل از روابط عمومی مؤسسه افرامانا، در یازدهمین نشست تئاتر کاغذی، ابتدا نمایشنامه "در" نوشته و کارگردانی علی محمدرحیمی با نقشخوانی مجتبا طباطبایی، پژند سلیمانی، نیلوفر تُرک و علی محمدرحیمی نمایشنامهخوانی شد و سپس این اثر با حضور مهمانان این نشست مورد بررسی قرارگرفت.
بر اساس این گزارش، در آغاز این نشست بهزاد صدیقی (نمایشنامهنویس و دبیر نشستهای تئاتر کاغذی) با اشاره به این که این نمایشنامه در سال 1383 توسط نویسنده در تالار نو سابق تئاتر شهر به روی صحنه رفته بود و با استقبال مخاطبان روبرو شده بود، گفت: نمایشنامه "در" در چهار اپیزود نوشته شده است و هر کدام از اپیزودها ضمن داشتن ارتباط تماتیک و مضمونی، از استقلال لازم برخوردار هستند. به نوعی میتوان گفت مخرج مشترک هر یک از آنها عنصر یا وابزاری به نام "در" است.
وی سپس ضمن بیان موقعیتهای دراماتیک و تأثیرگذار این اثر گفت: علی محمدرحیمی در این نمایشنامه که براساس طرحی از محسن طنابنده نوشته است، موقعیتهایی را انتخاب کرده که در جلو و پشت "درهایی" اتفاق میافتد و آدمها ضمن قرار گرفتن مقابل یا پشت "در"، اتفاقاتی را رقم میزنند که وسیلهای به اسم "در" در به وجود آمدن رویدادها و احساسات آدمها نقش تأثیرگذاری دارد.
در ادامه این نشست فرهاد امینی (نمایشنامهنویس و منتقد این نشست) با اشاره به این که عنوان نمایشنامه مخاطب را به سمت تحلیل و نوعی نگاه به اثر راهنمایی میکند، گفت: نام "در" که یک واژه تک هجایی و گونهای قدیمی است، واژه بسیار کهنی است. این وسیله یعنی "در" همیشه با یک ورود و خروج و آمدن و مرز همراه است و مرز و آستانه بیناینجا و آنجاست. در واقع "در" فصلی است میان ما و آنچه که ما داریم و آن چیزی که در میان دیگران قرار میگیرد. "در" در آستانه اکنون و آینده است.
امینی در ادامه یادآور شد: آدم ها از "در" از جایی به جایی میروند و دوباره این چرخه تکرار میشود. این فضای چرخشی و نقطهای که تکرار به دنبال خواهد داشت.
وی هم چنین افزود: در نمایشنامههایی که از ساختار دورانی برخور دارند، نقطه شروع نمایشنامه در پایان تکرار میشود و نمایشنامه "در" با چنین ساختاری، این موقعیت و نقطه شروعش در پایان تکرار میشود. چنین ساختارهایی در نمایشنامهنویسی به گفته ریچاد شکنر به ساختارهای انفجاری معروف شده است. در این نمایشنامه، کنشهای نمایشی در لحظه اتفاق میافتد و تم نمایشنامه در زنجیرهای از وضعیت دراماتیک خود را نشان میدهد. کنش "در" در وابستگی به قفل است.
سپس علی محمدرحیمی (نمایشنامهنویس کارگردان) در بخش دیگری از این نشست با اشاره به چگونگی خلق ایده این نمایشنامه توسط محسن طنابنده در باره تعداد اپیزودهای این نمایشنامه گفت: این نمایشنامه در اصل شش اپیزود دارد که در اجرای این اثر در سال 83 به دلیل ممیزی به چهار اپیزود تقلیل یافت و برای چاپ هم به دلیل آن که این دو اپیزود از دیالوگ برخوردار نبود و بیکلام بود و با چهار اپیزود دیگر از این نظر فرق داشت، اصلن برای انتشار هم به نشر تحویل ندادم.
این نمایشنامهنویس هم چنین با اشاره به این که این نمایشنامهها کاملاً به اجرا وابسته است، گفت: در آن نمایشنامه دو فضا وجود دارد؛ فضای این طرف "در" و فضای آن طرف "در" و ابزار "در" حائل این فضا و محیطها است. "در" محل عبور میشود و به نوعی سوتفاهمهایی را برای آدمهای نمایشنامه به وجود میآورد.
فرهاد امینی (منتقد این نشست) در ادامه سخنان نویسنده نمایشنامه "در" گفت: در این نمایشنامه یک سری ارجاعات فرامتنی وجود دارد؛ مثل تفاهم نامه پنج به علاوه یک و یا ازدواجهای صوری برای مهاجرت. در واقع ارجاعات صریح و روبنایی است.
این نمایشنامهنویس هم چنین تآکید کرد: نمایشنامه "در" متن محکم و شرافتمندانهای دارد و یک نمایشنامه اپیزودیک استاندارد است. این نمایشنامه نقد خود "در" است و مخاطب درباره "در" پرسش میکند که چیست؟ آیا بیرون "در" خطرناک است یا مدینه فاضله؟ در اپیزود سوم هیچ خبری یا مدینه فاضلهای نیست. در همه اپیزودها به غیر از اپیزود سوم زن میماند اما مرد میرود.
او تصریح کرد: "در" مسئله ارتباط ما با جهان بیرونی را مطرح میکند؛ در واقع هر کسی که پشت دروازهها قرار میگیرد.
علی محمدرحیمی در بخش دیگری از این نشست گفت: در این نمایشنامه تعمداً به آژانس اتمی اشاره کردم. چنین ارجاعاتی را از روی قصد مطرح کردم تا سوتفاهم ایجاد کند. علاوه بر این در این اثر سعی کردم شخصیتها و دیالوگها را ایرانیزه کنم.
وی افزود: قطعاً این متن ایرادهایی دارد. اما اشکالی که من در نوشتن متن نمایشنامه دارم این است که موقع نمایشنامهنویس، کارگردانی شده مینویسم. اما این نمایشنامه دارای کنشها و اکتهای زیاد است.
این نمایشنامهنویس و کارگردان تئاتر هم چنین اضافه کرد: در این نمایشنامه اصلاً نمیخواستم بگویم این طرف "در" یا آن طرف "در" خوب است. فقط خواستم مسائل و موقعیتهایی را در ارتباط بین زندگی آدمها و "در" مطرح کنم و نشان دهم.
رحیمی در پایان سخنان خود گفت: قبل از شروع این نمایشنامه به استاد بهرام بیضایی گفتم که ایرادم این است که برای اجرا و کارگردانی شده مینویسم. ایشان در این خصوص به من گفتند شما آن کاری را که فکر میکنی درست است، آن را انجام بده و همان درست است. پس از پایان نوشتن این نمایشنامه، متن را برای مطالعه و اعلامنظر به استاد بیضایی دادم و ایشان بعد از خواندن این نمایشنامه گفت: متن کثیفکاری خوبی را نوشته ای!
فرهاد امینی در ادامه با یادآوری این نکته که متن نمایشنامه "در" موضوعی جهان شمول دارد اما نشانههای ایرانی در آن به کارگرفته شده، گفت: موضوعیت نمایشنامه، علیرغم ارجاعات فرامتنی و زمانمند بودن و مکانمند بودن آن، قابل اجرا در هر جایی است. "در"، نظم عدهای است و بینظمی دیگران را به وجود می آورد. فقط بستگی دارد ما از کدام جهت به آن نگاه کنیم. بیرون "در" پشت "در" است یا جلوی "در"؟! در واقع "در" محل چالش نمایشنامه است.
او همچنین با اشاره به ایراد این متن گفت: در برخی از دیالوگها، حالت اکتیو دیالوگها منتقل نمیشود و از این نظر در هنگام اجرای این متن این اختلال ممکن است برطرف نشود. به نوعی این اشکال در دیالوگها وجود دارد. اشکال کوچک دیگری که در انتشار این متن وجود دارد، این است که تاریخ پایان نگارش این متن در آن نوشته و منتشر نشده. از این نظر این موضوع اهمیت دارد که وقتی سال نوشتن نمایشنامه در پایان نمایشنامه نوشته میشود، برای بررسی دقیقتر و همچنین تحقیق برای دوره زمانی خاصی در پژوهش ادبیات نمایشی یک دهه بهتر میتوانیم درباره این آثار و دوره زمانی نگارش این نمایشنامهها، قضاوت و بررسی کنیم که امیدوارم در چاپ دوم این اشکال برطرف شود.
فرهاد امینی در پایان سخنان خود در این نشست درباره این نمایشنامه گفت: در این نمایشنامه نویسنده شیای به نام "در" را ارزشگذاری نمیکند اما تأکید بیشتری میکند که رفتن بیهوده است. اما با "در" تأکید بیشتری میکند که آن طرف "در" ارزش بیشتری دارد.
در بخش پایانی این نشست بهزاد صدیقی گفت: نمایشنامه در از شخصیتپردازی و دیالوگنویسی خوبی برخوردار است. با توجه به این که در اوایل دهه هشتاد نوشته شده، پیشنهاد اجرایی به تئاتر ایران در حوزه نمایشنامهنویسی اپیزودیک میدهد.
این نمایشنامهنویس هم چنین با اشاره به این که برخی از اپیزودهای این اثر در زمان اجرا با ممیزی روبهرو شده بود، اضافه کرد: نمایشنامه اثر کنشمندی است که در زمان اجرا ارزشها و ویژگیهای آن بیشتر مشخص میشود و از این نظر به گروه اجرایی بستگی دارد که هم بتواند ارزشهای اجرایی آن را درک و کشف کند و هم بتواند اجرایی تأثیرگذاری را برای مخاطب فراهم آورد. ضمن این که یکی از آثار مطرح و مهم نویسنده در کارنامه نمایشنامهنویسیاش محسوب میشود.
صدیقی در پایان سخنان خود تصریح کرد: نمایشنامه "در" به دلیل دستور صحنههای موجز و کم و ساختار اپیزودیک آن دست گروه اجرایی و کارگردانان را باز میگذارد که هر کارگردانی با ایده اجرایی تازه یا خاص خود آن را به صحنه ببرند. با وجود آن که حدود شش سال پیش مجوز متن این اثر برای تمرین و اجرای مجدد آن در زمان مدیریت وقت تئاتر شهر صادر شده بود اما متأسفانه به دلیل تغییر مدیر تئاتر شهر در میانه تمرین از اجرا بازماند. امیدوارم شرایط اجرای نمایشنامه "در" به کارگردانی نویسنده در آیندهای نزدیک توسط مدیران تئاتر فراهم شود تا مخاطبان بیشتری شاهد اجرای آن باشند.
این گزارش در پایان میافزاید: نمایشنامه "در" نوشته علی محمدرحیمی شامل چهار نمایشنامه است که هر کدام مقطعی از یک زندگی مشترک زن و مردهایی را به تصویر کشیده است.
گفتنی است در پایان این نشست، از طرف محسن سلیمانی (مدیریت فرهنگی هنری منطقه سه و فرهنگسرای ارسباران) به هر یک از مهمانان و مدعوین آن لوح تقدیری اهداشد.