سرویس تئاتر هنرآنلاین: شرایط اجتماعی نوین دورههای زمانی گوناگون و تلاش هنرمندان برای یافتن شکل جدیدی از هر هنر از جمله هنر تئاتر، علتهای اصلی شکل گرفتن گونههای مختلف نمایش در دورههای گوناگون بوده و هست. نگاه نامتعارف و تجربی هم به چنین مقولهای سبب شده که اشکال نسبتا تازهای از آن پدید آید. در این رابطه باید به روند شکلگیری انواع جدید و متأخر نمایشها از جمله نمایش مدرن اشاره کرد و متعاقبا گونههای دیگری مثل "پرفورمنس آرت" را یادآور شد که برخی از آنها خاصیت نمایشی نسبی دارند. البته قبل از این نگرههای متأخر، رویکردهای دیگری به تغییر ساختار نمایش وجود داشته است. میتوان دراین رابطه به نمایش دادن فیلم درساختار اجرایی نمایش توسط "اروین پیسکاتور"و شورائی و مشاورتی کردن کلیه مراحل شکلگیری اجرای نمایش"بنا به نظریات آگوستو بوآل" و تأکید "گروتوفسکی"بر نقش بازیگر و بازیگری در شیوههای اجرایی "تئاتر بی چیز" و... اشاره کرد که همگی نشانگر تغییرات و تحولات در کارکرد و تعریف مدیوم نمایش است. تنها تفاوتی که در این میان وجود دارد، مغایرت اساسی نمونههای کاملا نمایشی پیشین با نمونههای"پرفورمنس آرت" است. این نمونههای جدید از یک ساختار نمایشی حداقلی برخوردارند. ساختار آنچه روی صحنه، نمایش داده میشود به کلی با نمایش تئاتری تفاوت دارد. پرسوناژی تحلیل شده معرفی نمیشود، شخصیتپردازی مطرح نیست، گرهافکنی و گرهگشایی به آنگونه که در نمایشهای دیگر مطرح است، وجود ندارد و در کل صرفا یک موضوع همانند تجربههای کانسپچوالیستی مورد توجه قرار میگیرد و با تأکید بر معنا و معناگرایی برجسته میشود. در این رابطه تا اندازهای هم پازلگونگی در اجرا کاربری نسبی پیدا میکند تا به طور غیر منتظرهای یک معنا و مفهوم خاص به توجیه و قیاس کلی در آید، ذهن تماشاگر را هم به طور اختیاری به نمونههای اسبق یا مشابه آنها معطوف کند و نهایتا نتیجه یا نتایجی از درون این قیاسهای نسبی شکل بگیرد. در پرفورمنسهای ظاهرا نمایشی، عنصر مهم "حادثه" در رویاروییهای زنده و عینی شکل نمیگیرد، بلکه صرفا حالت و کاربردی صرفا موضوعی و تجسمی دارد یا با مکانیزم پازلگونه و معمایی موضوع خود پرفورمنس توجیه میشود.
هدف از پرفورمنسهای نمایشی آگاهی بخشی کلی در ارتباط با مسائل خاص اجتماعی و انسانی است. این نمایشگونهها در هر مکانی قابل اجرا هستند و دلیل بسنده، موجه و غیر اختیاری قطعی شدهای برای مرتبط بودن کامل آنها به صحنه تئاتر وجود ندارد.
پرفورمنس "شرتولوژی" از کشور فرانسه به نویسندگی و کارگردانی ژروم بل که به عنوان یکی از نمایشهای بخش بینالملل در چارت اجرایی سی و ششمین جشنواره تئاتر فجر در تالار قشقایی اجرا میشود، نمونه قابل توضیحی از این "پرفورمنس"های نسبتا نمایشی به شمار میرود.
در این اجرا فردی وارد صحنه میشود و زیر نور موضعی به طور نوبتی و با کمی مکث شروع میکند به درآوردن تعداد زیادی تیشرت که روی همه آنها به زبان خارجی تبلیغات تجاری جامعه مصرفی نوشته شده است. بازیگر مربوطه که اساسا "مجری" به حساب میآید، این کار را در سه نوبت انجام میدهد و در مرحله آخر هم نهایتا همه چیز با همان تیشرتهای تبلیغی به پایان میرسد. در برخی از این تیشرتها دستورالعملهایی هم برای خود فرد مجری نوشته شده که او به آن عمل میکند. در چارچوب اجرای این پرفورمنس عملا ثابت میشود که انسان در جامعه سرمایهداری خودش هم برای تبلیغات جامعه مصرفی کارکردی ابزاری و کالایی دارد و حتی از خود اختیاری ندارد و اجبارا تحت انقیاد چنین وضعیتی است.
علاوه بر اجرای فوق یک فیلم ویدیویی هم از اجرای یک پرفورمنس دیگر کارگردان در سالن نشان داده میشود که در آن از طریق چیدمان وسایل معمولی و دمدستی و با استفاده از دو "بازیگر- مجری" به موقعیت و وضعیتی نمایشی شکل داده میشود که برداشت و تحلیل آن عمدتا برای تماشاگران حالتی اختیاری دارد و البته تا حدی معمایی هم است و در کل چیز زیادی عاید ذهن نمیکند.
در "پرفورمنس آرت" نسبتا نمایشی شرتولوژی" به نویسندگی و کارگردانی ژروم بل کارگردان، سعی کرده بر وجوه نمایشی و معنادار پرفورمنس تأکید داشته باشد و باید اذعان داشت که فقط در پرفورمنس اول که در آن از تیشرتهای تبلیغاتی استفاده میشود، او موفق شده به طور نسبی اجرای با معنایی ارائه دهد که البته همان هم با تعریف متفاوت، متضاد و ناقصی از مقوله نمایش و تئاتر همراه است؛ فقط میتوان برای آن صرفا به عنوان یک اجرا جایگاهی محدود و نسبی قائل شد.