سرویس تئاتر هنرآنلاین: استفاده از دادهها و داشتههای آئینی و سنتی که از وجوه نمایشی نسبی خوبی برخوردارند و شاکلهمندتر کردنشان برای صحنه تئاتر، اقدامی هنرمندانه و همزمان فرهنگی و اجتماعی است و از جنبههای بازخوردی و فرهنگی برجستهای برخوردار است. در میان مراسم سنتی ایرانی، نقالی و شاهنامهخوانی جایگاه خاص خود را داراست. نقالی این ظرفیت و قابلیت را دارد که مضامین عرفانی، حماسی، عاشقانه و اجتماعی و تاریخی را بروننمایی و آنها را به طور نسبی و به کمک بیان و حرکات نمایشی بدن و چهره، نمایشیتر کند. هرگونه ترفند و ابتکاری در رابطه با متحول کردن و یا دراماتیکتر کردن نقالی، شایسته تقدیری هنرمندانه است.
اجرای نقالی – نمایش "بیژن و منیژه" به کارگردانی صدف مهدیان که به عنوان یکی از نمایشهای هجدهمین جشنواره نمایشهای آئینی و سنتی، در پلاتوی تئاتر شهر روی صحنه رفت، ترکیبی شامل نقالی و نمایش است و عملا نشانگر رویکردی ابتکاری به هردو مقوله مورد نظر است، زیرا اجرا نقالی محض نیست و ویژگیها و قابلیتهای مدیوم نمایش هم به آن اضافه شده است. نقالها، حین نقالی، نقش هم بازی میکنند؛ این نقشها دوسویه و همراه با بازی یک بازیگر دیگر است که او هم "نقال- بازیگر" محسوب میشود. نکته مهمتر اینکه، یکی از نقالان زن است. این دو "نقال- بازیگر" یک "دوئو درام ترکیبی" خاص را با نشان دادن موقعیتها و حالاتشان به عنوان پرسوناژهای داستان بیژن و منیژه اجرا میکنند؛ یعنی مرد، بیژن میشود و زن، منیژه. آنها به نوبت نقالی هم میکنند. هر کدام یک نوبت نقالی دارند و یک نوبت بازیگری که گاهی این دو به طور همزمان اجرا میشود. از داشتههایی مثل عصا یا چوبدست مخصوص نقالی و شال هم به شکلی تمثیلی و به مثابه یکی از پرسوناژها استفاده نمایشی میشود.
در این نقالی و نمایش همزمان که گاه نوبتی و گاه دونفره است، "نمایش عروسکی کاغذی" هم به شکلی نمادین کارکرد اجرایی پیدا کرده، هرچند بهرهگیری از این نوع نمایش عروسکی بسیار محدود است و فقط بخشی از داستان را همپوشی میکند.
اجرا با همراهی موسیقی زنده پیش میرود و عنصر موسیقی با داستانگویی منظوم و حتی با دیالوگهای معمولی "نقال – بازیگر"ها همخوانی و هماهنگی خوبی دارد و به تناسب نوع اجرا کارکردی الزامی پیدا کرده است.
هر دو نقال، مخصوصا نقال مرد صدا، بیان و توان بازیگری قابل قبولی دارند و اجرایی زیبا ارائه میدهند. ویژگی این "نقالی- نمایش" آن است که بازخورد فرهنگی و هنری همزمان دارد و زیبایی شاهنامهخوانی و شاهنامهنمایی را که بر اساس طومارهای نقالی فراهم شده، خیلی خوب نشان میدهد.
لباس نقال زن شباهتی به لباس مخصوص نقالان ندارد. نوع بازیگری نقال مرد با اغراق همراه است که آمیزهای ضروری و الزامی برای این نوع اجراهاست، زیرا اشعار زیبا و حماسی شاهنامه فردوسی اساسا به تناسب حماسی بودن نوع موضوع، شعر و خود داستان الزاما با اغراق همراهاند. همه روند نقالی، بازیگری و اجرایی نقالی- نمایش "بیژن و منیژه" به کارگردانی صدف مهدیان برای نشان دادن عینی و عملی ویژگیهای نمایشی داستان مورد نظر، با "وانمودهسازی" همراه است.
اجرای ترکیبی نقالی – نمایش "بیژن و منیژه" به طور نسبی و در چارچوب تعریف خاص خودش، زیبا و نسبتا ابتکاری و همزمان نشانگر تأکید بردادهها و داشتههای مضاعف "فرهنگی و نمایشی" است که ابتکار و رویکرد خاص صدف مهدیان را به دو مدیوم نقالی و نمایش و وجوه مشترک آنها، به اثبات رسانده است.