سرویس تئاتر هنرآنلاین: انتخاب نمایشنامههای معروف و محتوادار برای اجرای چندین و چند باره بر روی صحنه تئاتر و همزمان کوشش برای آدابته کردن آن با حال و هوای فرهنگ ایرانی، ابتکاری در خور تحسین است و نتیجهاش به مراتب بسیار بهتر از روی آوردن به آثار بیمحتوا و یا اقدام به نوشتن متون مبتذل و سطحی است. در این رابطه انتخاب نمایشنامه "خسیس" اثر "ژان بابتیست پوکلن" ملقب به "مولیر" نمونهای از این نوع آثار است. این اثر که به طور همزمان در دو ژانر "کمدی شخصیت" و " کمدی رفتار" جای میگیرد، به سبب دستکاریها و ذهنکاریهای مریم کاظمی تغییر ژانر و ساختار داده و در اصل نیمی از آن به "مولیر" تعلق دارد و نیمی هم برآیند ذهن مریم کاظمی است؛ با افزودن ترانههای شاد، ریتمیک و موسیقی ضربی و آهنگهای نسبتا فولکلوریک، همان طور که اشاره شد، از ژانرهای اولیه خودش بدر آمده و کلا به "کمدی موزیکال" و با ارزیابی دقیق تر، به "کمدی درام موزیکال" تبدیل شده است.
ترانهها عمدهتا از میان ترانههایی که ریتم شاد و مردم پسندانه دارند، انتخاب و حتی با تغییراتی باز نوازی شدهاند؛ در این رابطه میتوان به ترانههای "پرسون پرسون اومدم در خونهتون"، "حمومک مورچه داره" ، "ملا ممد جان" و... اشاره نمود.
نمایش به شخصیتی محوری بنام "هارپاگون" میپردازد که دارای دو فرزند بزرگ است، اما از شدت خساست و مالدوستی حاضر نیست حتی به سعادت دختر و پسرش اهمیت بدهد، برای او پول بیشتر مساوی است با همه چیز و همه کس. این پرسوناژ حین خاص بودنش، تیپیک هم هست؛ شخصیت همه آدمهای خسیس را به نمایش میگذارد. "مولیر" طوری این پرسوناژ را پردازش کرده که در کل همه آدمها و شرایط پیرامونی او جبراً تحت تأثیرش قرار میگیرند. او پرسوناژی ساده و تک ساحتی به شمار میرود و تک بعدی بودنش در تعلق آشکار همه خاطرش به مادیات و ثروتاندوزی، برجسته شده است. باید یادآور شد که "هارپاگون" جزو جالبترین و کمیکترین پرسوناژهای دنیای نمایش است.
نمایش "خسیس" به نویسندگی "مولیر" که با طراحی، کارگردانی و دخالتها و تغییر نسبی متن توسط مریم کاظمی در حال اجرا بر روی صحنه پردیس تئاتر تهران است، همکاری خوب همه اعضای گروه نمایشی را به نمایش میگذارد.
این اجرا با حضور حسین محباهری در نقش "هارپاگون" آغاز میشود. او ابتدا به جلو صحنه میآید و با حرکاتی موزون ترانهای شاد میخواند؛ با بالا رفتن پرده، بازیگران دیگر نیز با او "هم حالت" و "هم صدا" میشوند؛ همین حرکت اولیه نشان میدهد که نمایش "خسیس" با رویکرد تازهای اجرا میگردد.
طراحی لباس و چهرهپردازی همه بازیگران مناسب با نوع پرسوناژ و نمایش است و همزمان سعی شده که از رنگهای شاد و روشن و چشمنواز بیشتر استفاده شود و البته در همه این طراحیها نگرش قراردادی و ابتکاری کارگردان لحاظ شده است.
طراحی صحنه، ساده و خلاصه شده است و نشانگر هیچ نوع معماری تاریخی یا اقلیمی خاصی نیست؛ عمدهتاً کارکرد حایل گونهای برای جداسازی صحنه از فضاهای جنبی دارد؛ این طراحی بسیار ساده سبب شده که همه ذهنیت تماشاگران معطوف به خود پرسوناژها باشد. دو ارکستر موسیقی زنده در طرفین صحنه، موسیقی و ترانههای نمایش را اجرا میکنند و پرسوناژها هم آن را همراهی میکنند. نمایش، "پرسوناژ محور" است و بازیگران زیادی هم دارد. از کودکان خردسال هم به خوبی استفاده شده است.
همه ابزار صحنه در یک کاناپه خلاصه شده و گاهی چند چهار پایه کوچک هم به صحنه آورده و پس از کاربری نمایشی از صحنه برده میشوند. همراه با ترانههای شاد حرکات موزون و کوریوگرافیک کاربری پیدا کرده و نمایش بیش از آن که صرفا خنده دارو کمیک باشد، شادی افزا و مفرح است. نکته مهم دیگری هم در رابطه با این اجرا وجود دارد: اجرای نمایشنامه اصلی "مولیر" بیشتر برای گروه سنی بزرگسال مناسب است، اما این اجرای فعلی علاوه بر بزرگسالان برای گروه سنی نوجوان و نیز به سبب ترانهها و ضرباهنگ شاد و موزیکالش، برای گروه سنی کودک هم مناسب است.
در این اجرا تا اندازهای رویکرد فانتزیک و در جاهایی هم نگرش کاریکاتوریک وجود دارد؛ مثلا دادن نقش به بازیگر "کوچک جثه" در کنار بازیگران بلند قامت و نیز کوشش زیاد چهرهپرداز نمایش ( افسانه قلیزاده) در رابطه با کاربری کلاه گیسها و چهرهپردازی پرسوناژها برای کمیکتر جلوه دادن برخی چهرهها، جزو ذهنیتهای کاریکاتوریک محسوب میشود که به کمیکتر شدن نمایش کمک کرده است. ضمنا نواختن گیتار جزو کاربریهای ابتکاری و تماشاگرپسندانه به حساب میآید. طراحی بسیارخوب، زیبا و تاحدی فانتزیک لباس هم که توسط مژگان عیوضی انجام شده، اجرا را دراماتیکتر، جلوهدارتر و زیباتر کرده است. در کل، همه چیز نشان میدهد که کارگردان سعی داشته اجرا در وهله نخست باب طبع تماشاگران باشد.
پایان بسیار خوش نمایش "خسیس" با طراحی و کارگردانی مریم کاظمی به سبب رویکرد سادهنگرانه و انسانی بسیار خوشبینانهاش که داشتههای آرزومندانه و رومانتیکی به آخر نمایش افزوده، عملا مردمپسندانه است. گرچه تماشاگران زیاد نمیخندند، اما همواره تا آخر نمایش با شادی و رغبت با آن همراه میشوند؛ ضمناً موزیکال بودن این اجرای خاص از نمایشنامه "خسیس"، سبب شده که بیش از اثر اولیه شادی و فراهت داشته باشد.
بازیگران، همه به تناسب سهمی که در اجرا دارند، خوب بازی میکنند؛ اما در کل، بازی بسیار خوب حسین محب اهری در نقش "هارپاگون" و بازی هومن رهنمون و تا حدی هم میلاد رمضانی جذابتر و نمایشیتر است.
میزانسنها با توجه به خط روایی داستان نمایش و موقعیتهای مورد نظر آن و همزمان متناسب با نوع طراحی صحنه شکلدهی شدهاند. توجه به همه عوامل، شامل نوردهی، موسیقی زنده و مخصوصا انتخاب ترانهها و تأکید زیاد و بجا بر طراحی و رنگ لباسها و چگونگی چهرهپردازی و نوع بازی پرسوناژها که از الزامات ژانر جدید نمایش است، عملا کارگردانی خوب مریم کاظمی را به اثبات رسانده است.