سرویس موسیقی هنرآنلاین: نام نورعلی خان برومند (۱۳۵۵-۱۲۸۵) استاد موسیقی ایرانی و نوازنده تار، سه‌تار، سنتور، تنبک و کارشناس آواز به‌قدری بزرگ بوده و هست که بسیاری از چهره‌های تأثیرگذار موسیقی اصیل ایرانی با افتخار از روزهای شاگردی نزد او سخن گفته و می‌گویند؛ از محمدرضا شجریان تا اکبر گلپایگانی و البته داریوش طلایی.
داریوش طلایی موسیقیدان و مؤلف نامدار موسیقی ایران که جزو نسل طلایی برخاسته از کلاس‌های نورعلی خان به شمار می‌رود، سال‌ها در دانشگاه و مرکز حفظ و اشاعه موسیقی از محضر برومند بهره برد.
آخرین روز از دی‌ماه، سالروز درگذشت نورعلی خان برومند بود؛ موسیقیدان و آموزگاری که ۴۴ سال پیش دیده بر جهان فرو بست. طلایی در گفت‌وگو با ما از خاطرات حضور در کلاس‌های نورعلی خان و رمز ماندگاری او سخن گفت. ماحصل این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید:
پیش از آن‌که به سراغ گفت‌وگو پیرامون نورعلی خان برومند برویم، برای خوانندگان ما بگویید موسیقی را از کجا آغاز کردید؟
علاقه من به موسیقی، ریشه در کودکی دارد پدرم بر نوازندگی ویولن مسلط بود و مادرم نیز درک بسیاری از موسیقی داشت، به همین دلیل از زمانی که به یاد دارم شیفته موسیقی شدم و وقتی کمتر از ۱۰ سال سن داشتم به هنرستان موسیقی رفتم.
آشنایی شما با نورعلی خان چگونه رقم خورد؟
وقتی برای شرکت در کنکور دانشکده هنرهای زیبا اقدام کردم، استاد نورعلی خان برومند همراه با استاد داریوش صفوت و استاد هرمز فرهت، کسانی بودند که وظیفه گرفتن امتحان از شرکت‌کنندگان را بر عهده داشتند. آن روز را می‌توان نقطه عطفی در زندگی من دانست؛ روزی که هیچ‌گاه از یاد نمی‌برم و تمام جزئیات روز امتحان را همچنان به خاطر دارم.
یعنی تا آن زمان نورعلی خان را هیچ‌گاه از نزدیک ملاقات نکرده بودید؟
پیش‌تر نورعلی خان را در هنرستان موسیقی از دور دیدم، اما شانس و افتخار هم‌صحبتی با او را پیدا نکردم. استاد برومند از دوستان مرحوم حسین دهلوی، رئیس هنرستان موسیقی بود و یک‌بار برای ملاقات با او به هنرستان آمد. من، استاد برومند را نمی‌شناختم، اما ازآنجایی‌که او به‌واسطه نابینایی، تمایزی قابل تشخیص با دیگران داشت، متوجه شدم فردی که به هنرستان آمده نورعلی خان برومند است.
در روز امتحان ورودی دانشکده چه صحبت‌هایی بین شما رد و بدل شد؟
استاد برومند چند سؤال از من پرسید و نکاتی را مطرح کرد. درنهایت پذیرفته شدم و به دانشگاه راه یافتم، اما برای حضور در کلاس‌های استاد برومند باید دو سال صبر می‌کردم، چرا که او به دانشجویان سال‌های سوم و چهارم درس می‌داد، اما جالب اینکه روز آغاز سال نوی تحصیلی نیز مانند روز امتحان کنکور به روز ویژه‌ای برای من تبدیل شد. بعد از ورود به دانشگاه، فردی در پی من آمد تا نزد استاد بروم. نورعلی خان مرا از جلسه کنکور به یاد داشت و می‌خواست با من صحبت کند. بار دیگر سؤالاتی از من، ساز و استادم پرسید. به او گفتم شاگرد استاد شهنازی بوده‌ام. همان لحظه سازی در دست گرفت و به من گفت: "حرکاتم را تقلید کن." شیوه نوازندگی استاد برومند تفاوت بسیاری با استاد شهنازی داشت و برای من غریب بود، اما خوشبختانه نظر استاد برومند و همچنین استاد صفوت را جلب کردم، به همین دلیل مرا به عضویت مرکز حفظ و اشاعه موسیقی درآوردند. درمجموع رابطه نزدیکی با نورعلی خان؛ هم در دانشگاه و هم در مرکز حفظ و اشاعه موسیقی داشتم.
رمز ماندگاری نورعلی خان برومند در تاریخ موسیقی ایران را چه می‌دانید؟
استاد برومند هم مانند تمام قدما از روش سینه‌به‌سینه برای آموزش بهره می‌برد؛ روشی که در میان تمام استادان برجسته تاریخ موسیقی ایران رواج داشت، حتی بزرگانی مانند درویش خان، میرزا عبدالله و آقا حسینقلی نیز ردیف را با همین شیوه تدریس می‌کردند. استاد نورعلی خان برومند در حقیقت، نوشتن موسیقی بلد نبود، اما با وجود نابینایی، موسیقی را از طریق گوش به‌خوبی فرا گرفت به نسل‌های بعد منتقل کرد. او را می‌توان یکی از بهترین آموزگاران تاریخ موسیقی ایران نامید و دلیل ماندگاری او در تاریخ نیز همین است.
نورعلی خان برومند از محضر چه استادانی بهره برد؟
او در خانواده‌ای ثروتمند به دنیا آمد و رشد کرد. وقتی می‌خواهیم درباره مسیری صحبت کنیم که فردی در طول زندگی خود طی کرده است باید به بازه زمانی و تاریخی هم توجه کنیم و بافت فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی سال‌های زندگی او را در نظر بگیریم. زمان کودکی نورعلی خان به دوره‌ای برمی‌گردد که کمتر خانواده‌ای از میان خانواده‌های متمول به پیگیری موسیقی توسط فرزند خود رضایت می‌داد. در حقیقت خانواده‌هایی مانند خانواده نورعلی خان، فرزندان خود را اشراف‌زاده می‌دانستند و موسیقیدان‌ها را چه در سطوح پایین و چه در سطوح بالا، در شأنی نازل‌تر از شأن خود قلمداد می‌کردند. بااین‌وجود استادان موسیقی به خانه خانواده‌های متمولی چون خانواده برومند آمد و شد داشتند و در محافل آن‌ها حضور می‌یافتند. نورعلی خان نیز در حشر و نشر با چنین استادانی ازجمله درویش خان شیفته موسیقی شد و با توجه به هوش، ذوق و درک بالایی که داشت، توانست رد پایی عمیق از خود در تاریخ موسیقی ایران به‌جای بگذارد.
چنین فردی که در خانواده‌های متمول رشد یافته، چگونه سر از دانشکده هنرهای زیبا درآورد؟
نورعلی خان در جوانی به اروپا سفر کرد تا طب بخواند و پزشک شود اما رفته‌رفته بینایی خود را از دست داد، به همین دلیل از ادامه تحصیل منصرف شد و به ایران بازگشت. شاید همین نابینایی سبب شد از طب به موسیقی روی بیاورد. البته هیچ‌گاه موسیقیدانی حرفه‌ای به شمار نمی‌رفت و خودش نیز چنین ادعایی نداشت، اما به‌واسطه درک عمیق به‌ویژه درک زیبایی‌شناسانه موسیقی، نام خود را مطرح کرد و به یکی از استادان و آموزگاران نامدار تبدیل شد، در همین راستا دانشگاه از او دعوت کرد تا وظیفه تدریس موسیقی دانشجویان را بر عهده بگیرد.
نورعلی خان برومند ازلحاظ اخلاقی چگونه شخصیتی داشت؟
او بسیار جدی بود و با جدیت تمام تدریس می‌کرد. به‌هیچ‌عنوان نمی‌توان او را استادی مهربان قلمداد کرد، اما انسانی بسیار شریف و عالم بود. او به دلیل سفر به اروپا و تحصیلات عالیه، به چند زبان خارجی تسلط داشت و علم و ادبیات را نیز به‌خوبی می‌شناخت، به همین سبب انسانی جامع‌الاطراف بود و این خصوصیات در آموزش موسیقی او نیز نمود بسیاری داشت.
نورعلی خان، شاگردان بسیاری تربیت کرد که تعداد قابل توجهی از آن‌ها به استادان و چهره‌های ماندگاری در موسیقی ایران تبدیل شدند. چرا دیگر کمتر شاهد ظهور موسیقیدان‌هایی مانند شما و دیگر چهره‌های شاخص هستیم که در محضر نورعلی خان تلمذ کردند؟
شاید دلیل این موضوع را بتوان در شاخصه‌هایی جستجو کرد که استادانی همچون نورعلی خان برومند و داریوش صفر بر مبنای آن‌ها، هنرجویان موسیقی را گزینش می‌کردند و به مرکز حفظ و اشاعه موسیقی می‌بردند. همان‌طور که اشاره کردید چهره‌هایی مانند آقای شجریان، آقای علیزاده، آقای لطفی، آقای کیانی، آقای ذوالفنون، آقای گنجه‌ای، آقای رضوی و بسیاری دیگر به موسیقیدان‌هایی نامدار و تأثیرگذار تبدیل شده و نسل‌های طلایی موسیقی ایران را بنا نهادند.
در پایان اگر بخواهید نورعلی خان را تصویر کنید، درباره او چه می‌گویید؟
متأسفانه گاهی تصویرهایی نادرست از شخصیت او ارائه می‌شود که نه‌تنها جایگاه او را مرتفع نمی‌کند، بلکه آسیب‌هایی نیز به دنبال خواهد داشت. جایگاه نورعلی خان برومند در موسیقی ایران، مشخص و انکار نشدنی است، اما باید همان‌گونه تصویر شود که بود. او استاد و دانشمند عالمی در موسیقی به شمار می‌رفت که نوازنده نبود، ولی می‌توان او را موسیقیدانی دانست که لایه‌های زیرین موسیقی اصیل ایرانی را به‌خوبی درک کرد.