به گزارش هنرآنلاین، سقز یکی از شهرهای استان کردستان است که در ۴۶ درجه و ۱۷ دقیقه طول جغرافیایی و ۳۶ درجه و ۱۴ دقیقه عرض جغرافیایی از خط استوا و در ارتفاع حدود ۱۵۰۰ متری از سطح دریا واقع شده است.
شهری که قدمتی هفت هزار ساله دارد و دارای آب و هوایی کوهستانی با زمستان‌هایی بسیار سرد است به گونه‌ای که براساس داده‌های هواشناسی یکی از سردترین نقاط شهری ایران بوده که دمای منفی ۳۶ درجه سانتیگراد در آن به ثبت رسیده است.
سقز دارای بناهای تاریخی ارزشمندی است که براساس آنها می‌توان به قدمت این شهر پی برد، بناهایی که افزون بر آثار هنری کشف شده در آنها، نحوه ساخت و معماریشان نظر هر رهگذر و گردشگری را به خود جلب می‌کند.
قبل از سال ۱۳۹۸ یعنی زمانی که هنوز خبری از آمدن کرونا نبود و تعطیلات نوروز مسافران زیادی برای بازدید از آثار تاریخی، فرهنگی و هنری به مناطق مختلف کشور سفر می‌کردند و در این بین عده‌ای هم کردستان و شهرهای مرزی هم چون سقز را هدف سفر خود قرار می‌دادند؛ بیشترین بازدید گردشگران مربوط به تپه باستانی زیویه، مسجد دومناره و حمام حاج صالح، حمام و عمارت فیض اله بیگی قلندر و بازار قدیمی شهر بود.
قلعه زیویه
یکی از این آثار تاریخی با ارزش سقز، قلعه زیویه (کاخ دژ) است که بروی یکی از کوه‌های نسبتا مرتفع در ۵۵ کیلومتری جنوب شرقی شهر سقز در روستای زیویه واقع شده و حدود ۷۰۰ سال پیش از میلاد در دوره حکومت اقوام ماد و مانایی ساخته شده است.
تپه قلعه زیویه که ۴۰ هکتار وسعت دارد و ارتفاع آن از سطح زمین‌های اطراف، بین ۹۰ تا ۱۱۰ متر است در تاریخ ۱۰ مهر ۱۳۸۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.
زیویه هم از نظر معماری و هم از نظر آثار هنری یکی از شاخص‌ترین و باارزش‌ترین مکان‌های دوره تاریخی به شمار می‌رود و در چند فصل کاوش‌های علمی و باستان‌شناسی که سال ۱۳۵۴ تا سال ۱۳۸۰ ادامه یافت نتایج قابل توجهی در زمینه شناخت معماری آن به دست آمد.
از جمله اشیاء به دست آمده در این کاوش‌ها، قطعات عاج منقوش بود که نقوش حیوانی و صحنه شکار اساطیر روی آن حک شده است و از ارزش ویژه‌ای برخوردار است و از روی۲ نمونه از آنها، نقش برجسته آبیدر سنندج، طراحی، بزرگ‌نمایی و ساخته شده است.
این قلعه عظیم شامل سالن‌ها، حیاط‌ها، اتاق‌های متعدد، تالار ستون‌دار، انبار غله ورودی اصلی با پلکان سنگی و سایر قسمت‌های مختلف است از مهم‌ترین اشیاء به دست آمده می‌توان به سر عقاب طلایی و گردنبند طلایی اشاره کرد که در موزه آثار ملی نگهداری می‌شود.
مسجد دومناره سقز
از دیگر آثار تاریخی شهر سقز، مسجد دومناره است که به دلیل داشتن دومناره در بالای مسجد به این نام شهرت یافته است؛ این مسجد در خیابان امام و در بافت قدیمی سقز واقع شده است.
هر چند تاریخ دقیق ساخت آن مشخص نیست ولی اهالی محل ساخت آن را به شیخ حسن مولاناآباد از علمای سابق مذهبی منطقه نسبت می‌دهند که احتمال دارد در اواخر دوره افشاریه و اوایل زندیه ساخته شده باشد.
مسجد دارای شبستانی با ارتفاع ۲ متر و ۸۰ سانتی متر و چهار ستون قطور چوبی به نشانه چهار خلیفه اهل سنت است در ضلع جنوب غربی، ایوان ستون‌دار ساخته شده است که فرم مخصوص مساجد منطقه کردستان را تداعی می‌کند.
عناصر تزئینی این بنا شامل گره چینی آجر کاشی زرد رنگ است که معرف سبک هنری دوره افشاریه و زندیه است، این بنا نقش‌های مربع شکل دارد و در ساخت آن از آثاری همانند خشت خام، ملات گل، سنگ‌های لاشه آجر و چوب استفاده شده است.
حمام حاج صالح
حمام حاج صالح در میانه بافت تاریخی و بازار سقز در خیابان فخر رازی واقع شده است؛ این حمام تاریخی شامل ورودی و هشتی بنیه، سرویس بهداشتی، گرمخانه خلوتی، نظافت خانه، خزانه، منبع آب است.
مصالح بکار رفته در ساخت حمام حاج صالح شامل سنگ لاشه، سنگ مرمر، آجر و ملات گل آهک و ساروج است، این مکان تاریخی در سال ۱۳۸۲ توسط داره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کردستان به تملک درآمد و تاکنون چندین بار مرمت شده است.
حمام و عمارت فیض اله بیگی قلندر
حمام و عمارت تاریخی فیض اله بیگی قلندر از بناهای شاخص شهرستان سقز است که در میانه بافت مسکونی روستای قلندر در فاصله ۳۵ کیلومتری سقز واقع شده است تاریخ ساخت این ۲ بنا به دوره قاجاریه بر می‌گردد و به لحاظ داشتن قدمت و دارا بودن ویژگی‌های معماری سنتی و بومی منطقه در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
عمارت فیض اله بیگی دارای عرصه‌ای به مساحت ۲ هزار مترمربع و حیاطی بزرگ با آبنما و فضاهای جنبی است که در یک طبقه قرار گرفته و دارای ایوان بلند با ۱۰ ستون چوبی در نمای اصلی است و از جمله تزئینات این بنا می‌توان به تزئینات چوبی و درب و نرده‌ها اشاره کرد.
مجموعه کاروانسرا و بازار قدیمی سقز
این مجموعه در مرکز اصلی شهر شامل بقایایی از راسته‌های بازار قدیمی سقز به جای مانده است و با توجه به احداث مراکز تجاری در مجاورت آن همچنان به عنوان یکی از مراکز تجاری اصلی شهر محسوب می‌شود.
بناهای تاریخی همواره نیاز به حفاظت و مرمت دارند که در بسیاری از جاها به دلایل متعددی از کم توجهی گرفته تا کمبود اعتبار باعث شده است تعدادی از این آثار تاریخی وضعیت و شرایط نامطلوبی داشته باشند که سرمایه گذاری در این بخش می‌تواند منجر به جذب تعداد زیادی گردشگر و در نتیجه درآمدزایی بیشتر برای شهرهای دارای جاذبه‌های گردشگری باشد.