گروه معماری هنرآنلاین: حامد کلاته از فعالان عرصه معماری، بالغ بر دو دهه است که از زمان تحصیل تا اجرای پروژه‌های متعدد، فعالیت در این حوزه را تجربه می‌کند و با روحیه‌ای کنجکاوانه و متأثر از تاریخ معماری، تلاش کرده است ایده‌هایی نو را به جریان معماری داخلی و شهری وارد کند.
پروژه آزمایشگاه «کیا» یکی از شاخص‌ترین فعالیت‌های اوست که تاکنون جوایز مختلفی همچون چهل و یکمین دوره جایزه جهانی معماری را به خود اختصاص داده است. مشروح گفت‌وگوی هنرآنلاین با این فعال عرصه معماری را در ادامه بخوانید:
آقای کلاته لطفاً ابتدا درباره نحوه ورود خود به عرصه معماری بگویید.
ورودی سال ۱۳۸۰ دانشگاه هنرهای زیبای تهران هستم. هدفم این بود که تجارب جدیدی در این رشته کسب کنم بنابراین با فاصله حدوداً سه سال کارشناسی ارشد را در رشته طراحی داخلی دانشگاه هنر ادامه دادم.
از چه زمانی کار اجرایی را شروع کردید؟
طی دوران دانشجویی در یک دفتر کوچک معماری مدت کوتاهی مشغول کار شدم. بعد در سال ۱۳۸۵، در دفاتر مختلفی کار کردم و راه کارمندی را پیش گرفتم. تمام تلاشم این بود که با دفاتر شناخته‌شده کار کنم تا بتوانم تجارب متفاوتی را کسب کنم. اشتغال در دفتر آقای سام تهرانچی زاویه نگاه من را به معماری تغییر داد و در پروژه باغ کتاب دفتر ایشان هم حضور داشتم که کار بسیار حرفه‌ایی بود. بعد از این دوران به‌طور مستقل مشغول فعالیت شدم.
تا امروز عمده فعالیت‌تان روی چه پروژه‌هایی متمرکز بوده است؟
هیچ‌وقت دوست نداشتم فعالیتم را فقط روی یک حوزه مثلاً تجاری متمرکز کنم. همیشه کنجکاو بودم پروژه‌های مختلف را انجام دهم زیرا هر کدام جذابیت خاص خودشان را برایم دارند. البته دفاتری هستند که فقط روی حوزه خاص کار می‌کنند اما من هنوز به این نتیجه نرسیدم که فقط در حوزه خاصی فعالیت کنم. از طرفی هم ما با کارفرما در ارتباط هستیم، بنابراین با توجه به پیشنهاد کارفرما پروژه‌های مختلفی را کار می‌کنیم.
لطفاً درباره مهم‌ترین پروژه اجرایی خود و ویژگی‌های آن توضیح دهید؟
پروژه‌های زیادی در حوزه‌های مختلف انجام دادیم، اما پروژه «آزمایشگاه کیا» از شاخص‌ترین فعالیت‌های دفتر ماست که تاکنون جوایز مختلفی چون جایزه انتخاب مردمی و هیات‌داوران جایزه معمار را به خود اختصاص داده است. در طرح پروژه آزمایشگاه «کیا» تلاش کردیم با افزودن کاربری جدید به بنا که نقش پاتوق شهری را دارد، میان بنا و شهر تعامل ایجاد کنیم تا مرز شهر و بنا نامحسوس شود. به‌این‌ترتیب، کاربر با ساخته‌ای مواجه می‌شود که هم بنا هم شهر است و مرز میان این دو برای او به‌راحتی قابل شناسایی نیست. ایده «بنا-شهر» پس از بررسی‌های میدانی و مصاحبه با اهالی شهر قره‌ضیاالدین (بستر طرح) شکل گرفت. اهالی شهر وجود امنیت و وجود نداشتن فضاهای همزیستی را دو ویژگی بستر می‌دانستند.
در شهرسازی و معماری قدیم ایران نمونه‌هایی وجود دارد که پله، عنصر ارتباط عمودی دو فضای شهری به یکدیگر یا متصل کننده یک فضای شهری به فضای معماری است. در بقایای شهر قدیم مورچه‌خورت، پله‌ها دو فضای شهری را به یکدیگر متصل می‌کردند یا یک فضای شهری را به فضای معماری می‌رساندند. بنابراین در طرح آزمایشگاه «کیا» پله از گذر به طبقه اول بنا راه دارد. اهالی بدون اینکه نیاز باشد وارد بنا در تراز همکف شوند از پله به طبقه اول راه دارند. نکته جالب این است که طبقه اول فضایی تهی و چشم‌انداز خیابان است. تعیین کالبدی «آزمایشگاه کیا» تا حدود تراز بام همسایه‌ها به هندسه و کالبد بستر وفادار است و از این تراز به بالا شکل‌گیری کالبد بنا متفاوت می‌شود. این سازه موجب تحولی مثبت در تعاملات اجتماعی شهروندان این منطقه شده و حس تعلق‌خاطر شهروندان را افزایش داده است.
پروژه«آزمایشگاه کیا» جوایز متعددی دریافت کرده است. کار شما چه ویژگی‌هایی داشت که توجه داوران را نسبت به این پروژه جلب کرد؟
پروژه آزمایشگاه با یک ایده شروع شد. در اطراف ساختمان یکسری ساختمان دوطبقه وجود دارد اما سفارش کارفرما ساختمان سه‌طبقه بود. زمانی که ما طراحی کردیم ساختمان از بقیه ساختمان‌های اطراف بالاتر بود در نتیجه تصمیم گرفتیم آزمایشگاه در طبقه پایین و مطب در طبقه بالا را از هم جدا کنیم و طبقه وسط را خالی بگذاریم. طبقه وسط در واقع یک طبقه خالی با فضای سبز است. نقطه قوت پروژه ما این بود که شهر را به داخل پروژه کشاندیم.
یکی از مصالحی که امروزه در معماری مطرح است استفاده از مصالح بومی است، آیا در پروژه آزمایشگاه از مصالح همان منطقه استفاده کردید؟
این مسئله منطقه به منطقه متفاوت است و بستگی به نگاه کاربر دارد. در پاسخ به چالش‌های جهانی، طراحان و مهندسان سراسر جهان از مصالح ساختمانی بومی و نوآورانه‌ای استفاده می‌کنند که رفاه انسان را در پروژه‌های شهری، معماری و داخلی در اولویت قرار می‌دهند. البته استفاده از مصالح محلی امتیازات دیگری هم ازجمله تخریب نشدن طبیعت در برداشت، تجدیدپذیر بودن مصالح بومی، کمترین آلودگی در تولید، استفاده نکردن از فناوری‌های پیشرفته، صرفه‌جویی در انرژی حمل‌ونقل، کاهش مصرف انرژی در بهره‌برداری و امکان تعمیر حین بهره‌برداری را به دنبال دارد. همچنین استفاده از مواد و محصولات محلی برای ایجاد حس تعلق، رابطه عاطفی میان مردم و فضاهای مهم است. بنابراین این سطح از تعامل باعث می‌شود افراد در محل کار احساس راحتی کنند که ناخودآگاه تأثیر زیادی بر سلامت افراد نیز دارد. در سازه آزمایشگاه، از بتن و سیمان استفاده شده و در آنجا سنگی به کار نرفته است. اما هدف اصلی در ساخت و طراحی پروژه جدیدمان در همین منطقه استفاده از مصالح بومی است.
به نظر شما پیشرفت فناوری چه تأثیری روی صنعت ساختمان داشته است؟
فناوری نوین صنعت ساختمان‌سازی هر روز در حال پیشرفت است و هرروز ما شاهد آن هستیم که به حوزه جدیدی پا گذاشته است. پیشرفت فناوری در حوزه معماری کمک کرده که هر طرحی را اجرا کنیم و ایده‌هایم را در سطح جهانی به نمایش بگذاریم. البته وجود تیم‌های حرفه‌ای هم در کنار پیشرفت فناوری بسیار مهم است. به عبارتی این دو مکمل یکدیگر هستند.
شما در بوت‌کمپ معماری ایران به‌عنوان یکی از منتورها حضور داشتید. خروجی چطور بوده است؟
من هیچ‌وقت سابقه تدریس نداشتم و حتی نسبت به این مسئله گارد داشتم اما این اتفاق برای من جذاب بود. من به شرکت‌کنندگان فقط درس ندادم بلکه با هم روند تعاملی را طی کردیم. ممکن است بوت‌کمپ خروجی فیزیکی نداشته باشد اما در شیوه و نگاه آن‌ها تغییر به وجود آورده است.
آیا شرکت در مسابقات معماری می‌تواند به دیده شدن جوانان در زمینه معماری کمک کند؟
به نظر من جوایز و مسابقات مختلف می‌تواند به ایجاد تعدد در نگاه کمک و در کنارش استعدادهای جدید را کشف کند.
در پایان اگر صحبتی باقی مانده است، لطفاً بفرمایید.
ما معماران نیاز داریم مطالعات بین‌رشته‌ای در حوزه‌های هنری و تفکری را افزایش بدهیم و ارتباطمان را با رشته‌های جامعه‌شناسی، تاریخ و ادبیات حفظ کنیم تا علاوه بر تاثیر مثبت در جامعه، در شرایطی که مدرنیته دید ما را تغییر داده است بتوانیم به راه‌حل‌های بومی دست پیدا کنیم. بهترین راه، بازنگری در همه مسائل است تا با آزمون و خطا به راه‌حل‌هایی که برای جامعه، مردم و آینده نیاز داریم، دست پیدا کنیم.