سرویس معماری هنرآنلاین: ساباط یکی از ویژگی‌های معماری زیست‌بوم‌های گرمسیری و بیابانی برخی کشورها از جمله ایران است و بیشتر در معماری استان‌های یزد، کرمان، اصفهان، خوزستان، خراسان جنوبی و ... دیده می‌شود. این الگو معماری کهن نمونه‌هایی نیز در شهرهای شمال آفریقا مانند قاهره، تونس، الجفله و ... دارد.
ساباط‌ها در ایران بیشتر در گذرها و بازارهای قدیمی دیده می‌شوند و متاسفانه در روزهای اخیر دو ساباط قدیمی و ثبت ملی شده کشور به دلیل نبود توجه کافی دچار تخریب شدند.
روز چهارشنبه 22 مردادماه بخشی از ساباط تاریخی و ثبت ملی بیدل واقع در محله قلعه دزفول به علت فشار نخاله‌های ساختمانی تخریب شد.
رئیس سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری دزفول اعلام کرد: ساباط بیدل مربوط به دوره قاجار در محله قلعه دزفول در کوچه مجدیان واقع شده که در ۱۲ بهمن‌ماه سال ۸۱ با شماره ۷۱۰۴ در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفته است.
مسعود شامدیل تخریب املاک شمالی و جنوبی را عامل صدمات جدی وارد شده بر این ساباط تاریخی دانست و افزود: این اثر ثبت ملی بوده که برخی افراد بدلیل دستیابی و برون رفت از مشکلات خانه‌های قدیمی و تاریخی و بلاتکلیف بودن آن اماکن، در اقدامی خودسرانه این اثر تاریخی را تخریب کردند.
وی با بیان اینکه انباشته شدن مصالح و نخاله‌های ساختمانی پشت دیوار به این ساباط تاریخی فشار آورده، گفت: افزایش حجم مصالح و ورود آب در فصل بارندگی تخریب این بنا را به همراه داشته است.
شامدیل اظهار داشت: باید اقدام قانونی برای مقابله با اقدامات صورت گرفته نسبت به بافت قدیمی و آثار تاریخی صورت گیرد.
وی با بیان اینکه تردد از این ساباط از سال‌های گذشته ممنوع شده بود، افزود: بازسازی این اثر تاریخی بزودی توسط سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری دزفول آغاز می‌شود.
رئیس سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری دزفول ادامه داد: بافت قدیم دزفول هویت تاریخی این شهر است که مردم نیز باید علاوه بر نهادهای دولتی در حفظ و نگهداری آن کوشا باشند.
ساباط میبد یزد فرو ریخت
ساباط بازار حسینیه بزرگ فیروزآباد شهر میبد یزد نیز عصر روز پنجشنبه 23 مرداد فرو ریخت.
رییس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری میبد، علت فروریختن این ساباط را نفوذ رطوبت در پای دیوار عنوان کرد و گفت: رطوبت کوچه‌های گلی بعد از آسفالت به دیوارهای گلی منتقل و باعث سست شدن بنا و ریزش آنها شده است.
رسول مشتاقیان افزود: این بنا با مصالح سنتی بازسازی می‌شود.
سیما حشمت، مدیر پایگاه پژوهشی میراث فرهنگی میبد هم گفت: دو هفته پیش از این ساباط که زیاد هم قدیمی نیست بازدید و مقرر شد با همکاری این پایگاه و شهرداری ساباط برداشته و از نو بازسازی شود.
وی افزود: این اثر حدود ۴۰ سال پیش به صورت غیراصولی بنا و برخلاف مسجد کنار آن که قدمت آن به قرن هشتم هجری و یا شاید قدیمی‌تر هم می‌رسد، قدیمی نیست.
ساباط یا سابات یا صاباط یا سعباط در معماری شهرهای گرمسیری کارکردهای ویژه‌ای دارد، یکی از کارکردهای ساباط پدیدآوردن سایه و جایگاهی خنک برای رهگذران است. این سازه به علت نیمه پوشیده بودن در تابستان به پدید آمدن کوران هوا می‌انجامد که هوای درون ساباط را از بیرون آن خنک‌تر می‌کند. همین نیمه پوشیده بودن در زمستان به گرم‌تر شدن هوای درون ساباط از بیرون آن می‌انجامد. ساباط‌ها همچنین مایه یکپارچگی و استواری خانه‌های کنارشان هستند و به آنها در پایداری در برابر نیروهای پدید آمده از فشار سازه کمک می‌کنند.