به گزارش هنرآنلاین؛ شاهدیه شهری با جمعیت ۱۸ هزار نفر و متشکل از روستاهای پرقدمت نصرت آباد، گردفرامرز و ابرندآباد است که در ورودی شمالی شهر یزد و در حوالی دروازه قرآن واقع شده و یکی از قدیمی‌ترین بافت‌های تاریخی کشور در این شهر قرار دارد.
بر اساس نظر کارشناسان شهرسازی و میراث فرهنگی، ساخت بناهای بافت تاریخی یزد که مدتی است ثبت جهانی شده و شهرتی بین‌المللی یافته، الهام گرفته از بافت تاریخی شاهدیه است، بافتی که قدمتی بیشتر از بافت تاریخی یزد دارد و متعلق به دوران ساسانی است.
این بافت ارزشمند چندی پیش، این بار نه توسط افراد سودجو بلکه توسط مدیریت شهری مورد تعرض قرار گرفته و بخشی از آن به بهانه خیابان‌کشی و توسعه شهری تخریب شده است.
عذر بدتر از گناه در پاسخ به چرایی تخریب بافت تاریخی شاهدیه
تخریب این بافت و در کنار آن قطع ۲۰۰ اصله درخت، نه تنها مردم شاهدیه بلکه مردم مناطق مختلف یزد را به واکنش واداشت که برخی مسئولان در صدد پاسخگویی به آن برآمدند اما واقعیت این است که این پاسخ‌ها به نوعی عذر بدتر از گناه بود و نتوانست مردم شهر جهانی یزد را قانع کند.
بر اساس قانون، یکی از اصلی‌ترین وظایف کمیسیون ماده ۵ شهرداری‌ها، صیانت از شهر، حفظ و ارتقا کیفیت شهر و حفظ هویت و اصالت شهر است و این وظیفه زمانی سنگین‌تر می‌شود که شهری بافتی متعلق به دوره ساسانی داشته باشد.
در حالی که بافت‌های تاریخی باید مبدأ توسعه شهری قرار گیرند، مدیریت شهری شاهدیه و حتی برخی مسئولان ارشد حوزه عمرانی آن را مانع توسعه آن هم توسعه از جنس خیابان‌کشی دانسته و بافت تاریخی و درختان منطقه را سلاخی کرد و در توجیه اقدام خود، این بخش از بافت تاریخی شاهدیه را ناکارآمد و فرسوده دانست و این در حالی است که این بافت در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
این عذر بدتر از گناه نه تنها مردم شاهدیه و دوستداران میراث فرهنگی را قانع نکرد بلکه واکنش‌های آنها را در فضای مجازی و رسانه‌ها به دنبال داشت و بر خلاف اینکه برخی مدیران گمان می‌کردند به سرعت آب‌ها از آسیاب می‌افتد، مردم همچنان منتظر پاسخ کمیسیون ماده ۵ هستند و معتقدند این کمیسیون باید پاسخگوی این آسیب تمدنی و فرهنگی باشد.
نهال‌کاری پاسخ درستی به قطع ۲۰۰ اصله درخت در کویر بی‌آب نیست
سیدمحمدرضا سیدحسینی، معاون سابق عمرانی استاندار یزد و از فعالان حوزه میراث فرهنگی در این باره به مهر گفت: اتفاقی که رخ داده بسیار بد و غیرقابل توجیه است؛ از یک سو ۲۰۰ اصله درخت قطع شده و از سوی دیگر بخشی از یک بافت تاریخی ارزشمند تخریب شده است.
وی افزود: پرورش ۲۰۰ اصله درخت آن هم در کویر بی‌آب کار بسیار دشوار و هزینه‌بری است و اینکه گفته می‌شود به جای آن نهال می‌کاریم به هیچ وجه توجیه مناسبی نیست.
سیدحسینی عنوان کرد: بافت تاریخی شاهدیه به بهانه خیابان‌کشی شکافته شد و این در حالی است که شاهدیه نه ترافیک چندانی دارد و نه خودروهای زیادی در آن تردد می‌کنند بنابراین احداث چنین خیابانی اصلاً لزومی نداشته است.
وی تصریح کرد: اگر هم این اقدام، بر اساس طرح تفضیلی باشد، طرح تفضیلی را مشاور تهیه کرده و اساس کار مشاوران طرح تفضیلی، خیابان‌کشی و توسعه شهری بر مبنای توسعه خیابان‌ها و بلوارهاست در حالی که در شهرهایی که بافت تاریخی ارزشمند دارند، مبنای توسعه باید این بافت‌ها باشند.
تلاش برای جهانی کردن بافت‌های تاریخی یزد بی‌نتیجه ماند
معاون سابق امور عمرانی استاندار یزد با بیان اینکه اقدام کمیسیون ماده ۵ اساساً اشتباه و غیرقابل توجیه است، گفت: میراث فرهنگی در کمیسیون ماده ۵ حق وتو دارد و این‌طور نیست که رأی اکثریت لازم الاجرا باشد، اگر میراث فرهنگی رأی منفی بدهد، رأی میراث نافذ است.
سیدحسینی تصریح کرد: شهرداران و مشاوران و … در کمیسیون‌ها حضور دارند که به امور خیابان‌کشی و توسعه شهری از نگاه خود بپردازند و این طبیعی است اما باید به نظر میراث فرهنگی که حافظ منافع فرهنگی و تمدنی است، توجه جدی شود.
وی تاکید کرد: کمیسیون ماده ۵ باید رأی خود را برگرداند و شهرداری شاهدیه نیز باید دوباره بخش تخریب شده بافت را احیا کند و به عنوان جریمه، چند خانه قدیمی و تاریخی را با هزینه خود مرمت و بازسازی کند.
مدیرکل سابق میراث فرهنگی یزد و از فعالان حوزه میراث فرهنگی و گردشگری خاطرنشان کرد: این اقدامات برای یزد هزینه دارد و وجهه جهانی یزد را زیر سوال می‌برد و در شرایطی که برنامه داشتیم تا بقیه بافت‌های تاریخی در سطح استان یزد را نیز ثبت جهانی کنیم، شاهد تخریب بافتی ارزشمند از دوره ساسانی هستیم.
مافیا این بار در خیابان و بلوار کشی
برخی اساتید دانشگاه نیز بر این باورند که بافت تاریخی شاهدیه نمونه و مدل کوچک بافت تاریخی شهر یزد است و اگر به سوابق شکل‌گیری بافت تاریخی یزد مراجعه شود، ردپای بافت تاریخی شاهدیه به خوبی مشاهده می‌شود.
محمدرضا نقصان محمدی، یکی از اساتید شهرسازی دانشگاه یزد در این باره به مهر گفت: بافت تاریخی شاهدیه مجموعه‌ای از باغ‌ها، تل‌ها و ساخت‌وسازهای ارزشمندی است که در نوع خود بی‌نظیر و دارای اهمیت بسیاری است و به هیچ وجه نمی‌توان آن را بافت فاقد ارزش و فرسوده دانست.
وی عنوان کرد: مدیریت شهری در چنین فضاهایی متفاوت است و باید با برنامه باشد و اگر تصمیم‌ها موردی باشد، منجر به چنین اتفاقاتی می‌شود.
نقصان محمدی با بیان اینکه شهرداری شاهدیه همواره تلاش کرده تا اقدامات مثمرثمری انجام دهد، افزود: در شهری که دارای بافت تاریخی است، نمی‌توان توسعه را منحصر به خیابان‌کشی کرد ضمن اینکه به نظر می‌رسد در شهر ۱۸ هزار نفری شاهدیه، خیابان‌ها و گستردگی شهر بیش از حد نیاز است.
وی با تاکید بر اینکه چنین شهری نیاز به طراحی شهری و نیاز به ورود به جزئیات بیشتر دارد، گفت: مافیای بلوارکشی و خیابان‌کشی باید از این شهرها برچیده شود.
نقصان محمدی تصریح کرد: هر استان یک شورای فنی متشکل از خبرگان دارد و طرح‌ها معمولاً در این شورا مبتنی بر نظر کارشناسان امر مصوب می‌شود اما در این مورد، این پروسه طی نشد و به نظر می‌رسد یک فرد به تنهایی برای تمدنی چند هزار ساله تصمیم گرفته و این تصمیم به هیچ وجه کارشناسانه نبوده است.
وی ادامه داد: حتی اگر نیاز به خیابان‌کشی باشد، تجربه خیابان‌کشی در بافت‌های تاریخی در کشور و حتی استان یزد وجود دارد و باید از این تجربیات استفاده می‌شد تا مسئولان امر به بهترین تصمیم برای بافت تاریخی شاهدیه برسند.
مدیرکل سابق راه و شهرسازی یزد عنوان کرد: هر اقدامی که منجر به تخریب بافت تاریخی یا کم ارزش جلوه دادن این بافت‌ها شود، محکوم است و باید روی آن تأمل شود.
باغ در کویر دست کمی از بافت تاریخی ندارد
وی با انتقاد از نظرات برخی مسئولان استان و کم اهمیت جلوه دادن بافت تاریخی شاهدیه یا جبران قطع درختان کهنسال با نهال‌کاری گفت: در کویر، باغ دست کمی از بافت تاریخی ندارد و برخی اظهارات مسئولان عذر بدتر از گناه است.
در شرایطی که اساتید، کارشناسان، صاحب‌نظران و دست‌اندرکاران میراث فرهنگی و حتی اساتید و صاحب‌نظران شهرسازی، اقدام شهرداری شاهدیه برای تخریب بخشی از بافت تاریخی شاهدیه را رد می‌کنند، کمیسیون ماده ۵ هنوز جواب قانع‌کننده‌ای به مردم و دوستداران میراث فرهنگی و رسانه‌ها نداده است.