سرویس معماری هنرآنلاین: حمید ناصر خاکی، معمار "خانه بی‌سنگ"، معماری را دارای نقشی پررنگ در پیشگیری از زلزله و بلایای طبیعی دانست و در این باره به خبرنگار هنرآنلاین گفت: به نظر من معماری به معنای ساختمان سازی یا تک بنا نیست بلکه معماری برای شهر نیز تعریف می‌شود که به شهرسازی معروف است.
او افزود: اصولاً معماری و شهرسازی در یک دیسیپلن کلی به نام طراحی هستند که از مقیاس یک شهر تا تک بنا را شامل می‌شود. با این دیدگاه، معماری و شهرسازی در تفکر بحران‌ها شامل: زلزله، سیل و ... بسیار مهم است و نقشی کلیدی دارد بنابراین در اتفاقات نیز مقصر است.
این معمار برجسته تصریح کرد: در مقام یک تک بنا، شاید مقررات ملی ساختمان و آیین‌نامه‌ها که عموماً در حوزه محاسبات عمرانی است، الزام نباشند اما ما الزامات به شدت مهم‌تری به ویژه در طراحی شهری داریم که متأسفانه در طرح‌های شهری رعایت نمی‌شوند.
خاکی بر لزوم شناخت ابعاد جغرافیایی ایران تأکید کرد و گفت: ما باید قواعد سرزمین‌مان را بدانیم، یعنی به عنوان یک معمار متوجه باشیم که ایران با داشتن کویر، راه داشتن به دریای آزاد، کوهستان و ... زلزله خیز نیز هست. در واقع اینکه ما بدانیم در چه سرزمینی زندگی می‌کنیم، سبب می‌شود که این مباحث را در تمام ابعاد و سبک زندگی خود لحاظ کنیم.
او ادامه داد: توجه به جغرافیای ایران و تأکید بر آن، باعث می‌شود که این الزامات و شناخت، وارد فضای طراحی و معماری ما شود. در این حالت، مباحث کلیدی، تبدیل به یک آیین‌نامه اجباری نمی‌شود و همان تفکری می‌شود که در شهرسازی و معماری گذشته ما وجود داشته اما امروز نیست. متأسفانه امروزه این دیدگاه در طراحی شهری ما به هیچ عنوان دیده نمی‌شود.
این مدرس دانشگاه افزود: ما در شهر احتیاج به فضاهای خروج و امن برای مردم داریم که متأسفانه در شهرهای ما وجود ندارد.
خاکی خاطرنشان کرد: این تفکر غلط در بین مردم، وجود دارد که هنگام زلزله باید به کوچه و خیابان پناه برد؛ درحالی‌که تیرهای چراغ برق یا ساختمان‌ها در این مواقع، جزء خطرات جدی به شمار می‌آیند بنابراین معماری در مسئله بلایای طبیعی نقشی کلیدی و جدی دارد.
او بر لزوم توجه به پژوهش‌های بنیادی تأکید کرد و گفت: ما پژوهش‌های متعددی درباره پیشگیری از بلایای طبیعی داریم؛ یعنی هم در زمینه حرفه‌ای و هم آکادمیک پژوهش‌های بنیادی مختلفی انجام شده است اما مشکل ما در مرحله، عمل و اجرا است. مسئله این است که فضای حرفه‌ای و اجرایی از پژوهش جدا هستند.
این معمار بیان کرد: به طور حتم در بخش پیشگیری از بلایای طبیعی و به خصوص زلزله، پژوهش‌های بسیاری انجام شده است اما متأسفانه وقتی به مرحله حرفه‌ای می‌رسیم، سوداگری‌ها، ترجیح منافع فردی به جمعی و ترجیح منافع اقتصادی به منافع اجتماعی باعث می‌شود، که نتایج پژوهش‌ها کارا نباشد؛ بنابراین میزان تحقق‌پذیری پژوهش‌ها در طرح‌های اجرایی بسیار پایین است و عملاً پژوهش در این بخش نقشی ندارد.
خاکی افزود: در واقع پژوهش‌های انجام شده، در کتابخانه‌ها خاک می‌خورند و پروژه‌های حرفه‌ای بر اساساً قیود اقتصادی و منافع فردی اجرا می‌شوند. این مسئله را ما هم در حوزه طراحی شهری و هم تک بناها شاهد هستیم.
او بر لزوم ایجاد فضاهای باز برای پناه بردن مردم در هنگام خطر تأکید کرد و گفت: در حوزه طراحی شهری، وجود تعدادی فضای آزاد الزام است زیرا مردم می‌توانند در هنگام بلایای طبیعی و زلزله، به فضاهای باز که به عنوان مناطق نشانه‌گذاری برای این مسئله تعریف شده‌اند، پناه ببرند اما متأسفانه ما به شدت این فضاها را کم داریم البته منظور من اصلاً پارک‌ها نیست بلکه فضایی است که امکان زندگی یک هفته تا ده روز را برای مردم داشته باشد.
این معمار توضیح داد: ما در حوزه ساختمان مباحثی چون پله فرار را فراموش کرده‌ایم تا جایی که حتی وقتی پله فرار ساخته می‌شود، نیز الزامات و استانداردهای لازم را ندارد.
خاکی اظهار کرد: مشکل ما بناهای در حال ساخت نیست بلکه مسئله، ساختمان‌های زیادی است که قبل از این ساخته شده و در حال بهره‌برداری هستند بنابراین شامل این بحث‌ها نیستند. متأسفانه ما نزدیک به یک دهه است که مسائل را جدی گرفته‌ایم اما قبل از این ما ساخت و ساز بسیاری را در دهه 70 انجام دادیم که هیچ‌کدام الزامات لازم را ندارند.
او ادامه داد: متأسفانه مهم‌ترین مسئله این است که تا بحرانی رخ ندهد، ما آن را جدی نمی‌گیریم اما وقتی هم یک بحران رخ داد، صرفاً به پژوهش‌ها محدود می‌شود. به نظر من مدیران ما مشکلات را درک می‌کنند اما ساختار اداری ما اجازه نمی‌دهد که به حل آن برسیم. من فکر می‌کنم مدیران شهری ما نسبت به بلایای طبیعی حساس هستند اما ساختار اداری ما در حوزه مدیریت شهری به نحوی است که می‌توان این مسائل را نادیده گرفت.
این معمار بر لزوم توجه به آموزش تأکید کرد و گفت: به نظر من در چنین شرایطی آموزش و رسانه‌ها از صدا و سیما گرفته تا فضای مجازی مهم هستند زیرا ما با کالبد شهری رو به رو هستیم که آماده زلزله نیست پس مردم باید آماده شوند.
خاکی خاطرنشان کرد: معماری در این عرصه می‌تواند راه‌حل‌هایی را ارائه دهد که باید جدی گرفته شود و در دستور عمل قرار گیرد. به عنوان نمونه معماری می‌تواند از فضاهای مانده و اصطلاحاً پرت و زائد برای تعدیل کردن و ایجاد فضای مناسب در هنگام خطر و بلا استفاده کند.
او افزود: ما در تمام ساختمان‌های شمال شهر لابی‌های بلا استفاده و یا در جنوب فضاهای سبز و پارک بسیاری داریم بنابراین می‌توان با یک طرح خلاقانه و کار جدی بینارشته‌ای به مدیریت معماری و با حضور بخش‌های مختلفی چون مدیریت بحران، عمران، سازه، فیزیک، ترافیک و ... این فضاها را تبدیل به فرصتی برای بلایای طبیعی کرد تا در هنگام زلزله غافلگیر نشویم.