سرویس مد و لباس هنرآنلاین: هویت و اصالت فرهنگی از رهگذر مؤلفه‌هایی قابل بازیابی و تعریف است؛ مؤلفه‌هائی که حتی به‌واسطه تغییرات ماهوی در ساختار سیاسی و اجتماعی، حاصل تحول برخی دستاوردهای انتزاعی و ناملموس همچون استحاله تفکری و اندیشه‌ای جامعه در هر حوزه جغرافیایی، دست‌نخورده باقی‌مانده و حتی در صورت از بین رفتن مصادیق و مظاهر آن‌ها، ازآنجاییکه هم‌ردیف با زندگی و کار و روزمرگی افراد یک جامعه شده‌اند، فناناپذیرند.
یکی از این مؤلفه‌های فرهنگی، لباس است که فارغ از جنبه پوشانندگی و حفظ بدن از مخاطرات و تهدیدات محیطی و اجتماعی اما دربردارنده و برآیند سیر تحول اعتقادی، باورهای بومی و اقلیمی مردمان هر دیاری است.
بااین‌وجود لباس به‌عنوان مؤلفه‌ای فرهنگی و اجتماعی دارای وجه قابل‌توجه دیگری است که همانا پویایی و اصطلاحاً نو به نو شدن آن است. این مهم بر بستر همان تفکر و اندیشه دیرپای فرهنگی با حذف و اضافاتی در جریان است هرچند که اگر توجه به باطن وجودی هر یک داشته باشیم، همان مبنا و اساس پیش‌فرض میراث نیاکان و گذشتگان را در آن مشاهده خواهیم کرد.
با چنین اهمیت و جایگاهی که همواره باید شاهد تغییر و تحول و نوآوری در طراحی و تولید البسه ایرانی مبتنی بر باور قومیتی بود، لذا توجیهاتی از قبیل کمبود بودجه، کاهش نقدینگی در سبد فرهنگی خانواده و تعطیل شدن واحد‌های تولیدی لباس به دلایل گوناگون از جمبه شیوع ویروس کرونا در شرایط فعلی، غیرقابل‌قبول است و به‌شرط برنامه‌ریزی بلندمدت برای برون‌رفت از این بن‌بست ایجادشده، در کوتاه‌مدت متولیان فرهنگی و دستگاه‌های اجرایی حوزه فرهنگ و هنر باید به تزریق بودجه، اعطای وام و پرداخت به‌موقع دستمزد به قشر کارگر مشغول در این عرصه پرداخته و مانع از انقطاع چرخه تولید و درنتیجه تعطیلی این حوزه و ایجاد خلأ به‌منظور سوءاستفاده سودجویان شوند.
بر اساس این مقدمه و در این گزارش مروری داریم بر مهم‌ترین دغدغه‌های هنرمندان عرصه مد و لباس سراسر کشور با موضوع بررسی چرایی تداوم چالش‌ها و نارسایی‌ها در حفظ میراث فرهنگی همچون دوخت‌های سنتی و لباس اقوام ایرانی به روایت زهرا منوچهری، فاطمه عبدی یزدانی، شایسته حسن‌جعفری، مرال نظری، مریم سپهری زرندی، معصومه بی‌پناه، آمنه صدیقی، اشرف درویش زاده و شریفه سنایی. توضیح این که پیش از این در گزارشی مشابه، دغدغه‌های جمع دیگری از هنرمندان عرصه مد و لباس در نقاط مختلف کشور را منعکس کردیم که آن گزارش را می‌توانید اینجا مطالعه کنید.
ورود باقدرت و دانش‌بنیان به عرصه بازار و تجارت آنلاین حتی در امور فولکلور
زهرا منوچهری از هنرمندان عرصه مد و لباس در شهر اصفهان با تأکید بر این که ارتقاء دانش دیجیتال مارکتینگ در میان فعالان حوزه مد و لباس در سراسر کشور یک ضرورت است، تصریح می‌کند هنرمندان این عرصه و در شرایط متأثر از کرونا باید به فکر ارتقاء دانش خود در این زمینه باشند چرا که با تکیه بر این امکان، علاوه بر به وجود آوردن فضای گسترده و مطلوب به‌منظور معرفی محصولات، شرایط عرضه و فروش نیز تسهیل شده است.
منوچهری در ادامه به موضوع گرانی پارچه و ملزومات لازم جهت طراحی و تولید در حوزه مد و لباس اشاره کرده و می‌گوید در چنین شرایطی که روند تولید به‌سختی انجام می‌شود، فعالان باید باقدرت بیشتری به کار خود ادامه دهند و این افزایش قدرت در گرو افزایش دانش بوده که اتفاقاً کرونا در این بخش، فرصت‌های عادلانه آموزشی را با شرایط مقرون‌به‌صرفه فراهم آورده است.
او با اشاره به معضلات موجود در صنعت گردشگری و کاهش تردد مسافران داخلی و خارجی به شهر توریستی اصفهان معتقد است در چنین شرایطی، افرادی که به عرصه بازار و تجارت آنلاین، ورود موفقی داشته باشند می‌توانند با قدرت در راستای ماندگاری در بازار صنایع دستی برنامه‌ریزی کنند. در این میان از زمانی که به دلیل تحریم‌ها، امکان دسترسی به پارچه‌های خارجی کم شده است، بخش عمده‌ای از نیاز ما به‌ویژه به‌منظور تولید لباس، شال و روسری از طریق کارخانه‌ها و کارگاه‌های تولید پارچه در شهر اصفهان مرتفع شده و می‌توان امید داشت که با افزایش حمایت‌های مادی و معنوی از هنرمندان و صنعتگران شهرهای مختلف در عرصه مد و لباس، شاهد اتفاقاتی درخور توجه با وجود شرایط موجود و رکود حاکم بر بسیاری از بخش‌ها باشیم.
به تخصص‌ها احترام بگذاریم
فاطمه عبدی یزدانی هنرمند تبریزی عرصه مد و لباس معتقد است بااین‌وجود، نوعی از افراد و تفریط در افراد سبب شده است که بیشتر تمرکز بر حوزه طراحی باشد و با غفلت از جریان مهم خیاطی با تمام ابعاد گسترده‌اش همچون برش و الگوسازی، در این بخش با ضعف ای جدی مواجه باشیم.
عبدی یزدانی از نبود درک اعتبار، ارزش و جایگاه خیاطان زبردست و باسابقه در برابر طراحان تازه‌کار و بعضاً مدعی ابراز گله‌مندی کرده و می‌گوید صنایع بافندگی و خیاطی از دیرباز موردتوجه ایرانیان بوده است و در بیان اهمیت این بخش همین کافی است که بگوییم طراحی نه‌تنها با خیاطی پیوند ندارد که اگر هنر خیاطی با تکیه‌بر تکنولوژی و راهکارهای فناورانه نبود، هیچ‌کدام از ایده‌ها و طرح‌های هنرمندان نمی‌توانست به شکلی شایسته و در قالب تن‌پوش به منصه ظهور رسد.
پژوهش میدانی تنها راه برای احیای منسوجات تاریخی و دوخت‌های سنتی
شایسته حسن‌جعفری هنرمند عرصه دوخت‌های سنتی و انواع سوزن‌دوزی از استان یزد با اشاره به این که این جریان، مسیری را برای تدریس بالغ بر 11 سال زرتشتی‌دوزی در همین کمیسیون برای او فراهم آورده است می‌گوید در ابتدای امر نیاز بود که بخش اعظمی از پایان‌نامه خود را با تکیه بر پژوهش میدانی گردآوری کنم و بر این اساس، امکان استخراج فرضیه‌ها از متن و بطن موضوع برایم وجود داشت هر چند که در این مسیر بارها با مشکلاتی همچون مخالفت برخی خانواده‌ها در دسترسی من به منسوجات تاریخی آن‌ها با تزئینات هنر زرتشتی‌دوزی وجود داشت.
او معتقد است هر چند تحقیق میدانی را نمی‌توان به چیزی فراتر از آنچه مطالعه شده، تعمیم داد اما همچنان معتقد هستم مطالعات میدانی و بعضاً خانه به خانه در روستاهای مختلف کشور می‌تواند مسیر پژوهش در حوزه منسوجات و دست‌بافت‌های تاریخی را هموار سازد.
حسن جعفری در ادامه با ابراز تأسف از این که بسیاری از هنرمندان پیشکسوت دوخت‌های سنتی و سوزن‌دوزی دیگر در کنار ما نیستند، تصریح می‌کند این افراد، تاریخ شفاهی هنر این مرز و بوم به شمار می‌روند و در همین شهر یزد، وقتی خبر درگذشت هر کدام از این بانوان به گوشم می‌رسد، تنها به این موضوع فکر می‌کنم که اکنون مسئولیت من و دیگر فعالان این عرصه تا چه اندازه در امر تربیت نیروهای متخصص سنگین‌تر شده است.
توسعه تفکر تجارت بین‌المللی با تکیه بر مد ناب ایرانی
مرال نظری، هنرمند گرگانی عرصه مد و لباس و پژوهشگر در زمینه بررسی نقوش در فرهنگ ترکمن و کاربرد در طراحی لباس معتقد است هرچند که شیوع ویروس کرونا، به لحاظ عرضه محصولات در حوزه صنایع دستی، موجب ایجاد رکود شد و در ابعاد اقتصادی، پیامدهای منفی بسیاری را به دنبال داشت اما سبب نشد که فعالیت مجموعه ما در استان گلستان متوقف شود هرچند تیراژ تولید کاهش یافته است.
او به خطر منسوخ شدن بسیاری از دوخت‌های سنتی در مناطق مختلف کشور اشاره کرده و می‌گوید یکی از راهکارهای احیای هنرهای منسوخ‌شده، ایجاد بسترهای تجارت بین‌المللی در زمینه صنایع دستی است که می‌تواند بسیاری از نیازمندی‌های کشورهای خارجی در این بخش را با تکیه‌بر اصالت فرهنگی و هنری کشورمان برطرف سازد. هر چند که در سال جاری، شرایط اقتصادی کشور به سمتی پیش رفته که ما در کار خود شاهد گران شدن مواد اولیه هستیم و ازآنجاکه توان جنس مرغوب وجود ندارد، کیفیت محصول نهایی به‌شدت کاهش‌یافته و اتفاقاً همین امر، یکی از چالش‌های ما در امر صادرات محصولات در حوزه صنایع دستی خواهد بود.
وقتی فروش برخی بازارهای سنتی همچنان داغ است
مریم سپهری زرندی از هنرمندان کرمانی عرصه مد و لباس و فعال حوزه پته‌دوزی می‌گوید با توجه به اینکه مخاطبان امروز تمایل دارند که شکل و شیوه خلاقانه‌ای از هنر پته‌دوزی را در دسترس داشته باشند، همواره تلاش کرده‌ام که با اعمال تغییراتی در طرح‌های پته چه به‌عنوان صنایع دستی و چه به‌عنوان تزئین روی لباس البته با حفظ اصالت، تصویری بدیع از این هنر ارائه دهم.
سپهری زرندی با اشاره به استقبال درخور توجه از هنر پته‌دوزی در نمایشگاه‌های بین‌المللی صنایع دستی، تصریح می‌کند بهره‌گیری از رنگ‌ها و نقوش طبیعی و انتزاعی در این هنر، توجه هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کند و تجربه نشان می‌دهد این سوزن‌دوزی نه‌فقط در ایران که در نقاط مختلف جهان با اقبال مواجه می‌شود.
او درباره تأثیر شیوع کرونا بر روند فعالیت او و دیگر هنرمندان استان کرمان اذعان داشته یکی از مهم‌ترین تبعات منفی کرونا به تعطیل شدن مقطعی برخی از کلاس‌های آموزشی اختصاص داشت که البته ما تلاش کردیم بلافاصله با جایگزین کردن روش آموزش مجازی، این خلأ را جبران کنیم.
این هنرمند کرمانی در ادامه به کیفیت پایین بسیاری از دوخت‌های سنتی اشاره کرده و می‌گوید به دلیل گرانی مواد اولیه، زدگی و پرزدهی ازجمله معایب شال‌های کرمانی موجود در بازار است که اگر قرار باشد مرغوبیت کالا حفظ شود، قیمت نهایی افزایش می‌یابد و همین امر سبب شده که تعداد متقاضیان این هنر کاهش یابد هرچند که کرمانی‌ها به دلیل اعتقادی که در استفاده از هنر پته‌دوزی دارند، همواره مشتری ثابت این محصولات هستند و درنتیجه در بحث پته‌دوزی بازار کرمان همچنان داغ است.
گذری بر شرایط حاکم بر هنر متقدم رشتی‌دوزی
معصومه بی‌پناه هنرمند گیلانی عرصه مد و لباس می‌گوید امروزه بیش از هزار و پانصد نفر به شکل حرفه‌ای در شهر رشت و در زمینه رشتی‌دوزی فعالیت می‌کنند و حتی طی سال‌های اخیر که به واسطه فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی، شناخت بیشتری نسبت به این هنر به وجود آمده و بازار آن به شدت داغ است.
بی‌پناه در ادامه به تنوع بالای محصولات مبتنی بر قلاب‌دوزی رشتی اشاره کرده و اذعان داشته این هنر بیشتر به عنوان تزئین روی انواع اکسسوری، کوسن، لباس و غیره استفاده می‌شود اما انواعی از آن در قالب رومیزی و در ابعاد بزرگ با قیمت‌های بالا به فروش می‌رسند. در این میان برخی به اشتباه از رشتی‌دوزی با عنوان یکی از انواع سوزن‌دوزی در ایران یاد می‌کنند اما واقعیت آن است که ابزار این هنر، قلاب است و در نتیجه رشتی‌دوزی را نمی‌توان نوعی سوزن‌دوزی برشمرد. پارچه ماهوت و نخ‌های رنگارنگ ابریشمی از دیگر ابزار این هنر بوده که غالباً از دوخت زنجیره بهره می‌گیرد.
بی‌پناه در خاتمه به وقوع یک تحول در حوزه رشتی‌دوزی طی سال‌های اخیر اشاره کرده و می‌گوید تا پیش از این هنر رشتی‌دوزی بیشتر بر روی پارچه سیاه‌رنگِ ماهوت نقش می‌بست اما در سال‌های اخیر شاهد آنیم که رنگ پارچه زمینه تغییر کرده و به سمت رنگ‌های شاد رفته و من از این جریان به عنوان انقلابی در عرصه رشتی‌دوزی یاد می‌کنم.
رونق فصلی در توجه به دوخت‌های سنتی خطه شمال کشور
آمنه صدیقی مدرس دوخت‌های سنتی و صنایع دستی در استان گیلان با اشاره این که جمع کثیری از فعالان این عرصه، اهل استان گیلان هستند و گل‌دوزی‌های سنتی از قدیم در این استان باب بوده و بسیاری از وسایل منزل به این دوخت‌ها آذین داده می‌شدند اذعان داشته خانم‌های شمالی به‌شدت اهل کار هستند و وقتی در فصل پاییز و زمستان کار چندانی در زمینه کشاورزی ندارند، علاقه دارند که در این شب‌ها مشغول به کارهای هنری باشند. در حقیقت طی فصول پاییز و زمستان، آموزش دوخت‌های سنتی گیلان با کاهش فعالیت‌های کشاورزی میان بانوان رونقی صدچندان به خود می‌گیرد.
او می‌گوید یکی از تلاش‌های من و دوستان در مجموعه خانه کارآفرینی، ارائه آموزش‌های رایگان و نیمه رایگان به بانوان خودسرپرست بوده که پس از سنجش و کشف مهارت و استعداد آن‌ها در رشته‌های خاص، می‌توانند کنار ما باشند و در منزل مشغول به فعالیت شوند. همچنین کارت شناسایی صنایع دستی نیز برایشان صادرشده و به‌عنوان مشاغل خانگی می‌توانند از این مسیر کسب درآمد داشته باشند.
این هنرمند گیلانی عرصه دوخت‌های سنتی معتثد است البته پس از شیوع ویروس کرونا و در بحث صنایع دستی، آسیب بسزایی به فعالان این حوزه واردشده چراکه به لحاظ وضعیت اقتصادی امروز مردم، خرید صنایع دستی در اولویت‌های نخست نیست.
او در خاتمه به موضوع لزوم توجه و احیای لباس اقوام در مناطق مختلف کشور ازجمله استان گیلان اشاره و تصریح می‌کند در مجموعه ما تلاش شده در تمامی مراسمی که برگزار می‌کنیم، بانوان با لباس محلی در این برنامه‌ها حضور به هم رسانند و اتفاقاً بسیاری از کودکان و نوجوانان به این پوشش‌ها از همین مسیر علاقه‌مند شدند. امروزه بسیاری از جوانان باافتخار لباس محلی و سنتی گیلان را بر تن می‌کنند هرچند که لباس محلی شرق و غرب گیلان با یکدیگر متفاوت است و در ارتباط با لباس اجتماع هم تلاش شده است که تا جای ممکن از نمادهایی برآمده از لباس اقوام گیلانی بهره گرفته شود.
اولویت‌های مد و لباسی در شهر قم
اشرف درویش‌زاده از فعالان عرصه مد و لباس در شهر قم می‌گوید همان‌طور که در تمامی نقاط کشور و به تبعیت از یک جریان جهانی، ابعاد فرهنگی، اجتماعی، هنری و اقتصادی حوزه پوشش به‌شدت موردتوجه قرارگرفته و بسیاری از هنردوستان تلاش کرده‌اند تا روند فعالیت خود را به این سمت سوق دهند، شهر قم نیز از این رویکرد مستثنی نبوده و به‌ویژه در حوزه آموزش، آنچه به‌وضوح به چشم می‌خورد آن است که عده بسیاری تمایل دارند تا در این زمینه فعالیت جدی داشته باشند. البته یکی از دلایل مهم انگیزشی در تمایل افراد به حضور در عرصه مد و لباس می‌تواند به موضوع ایجاد کسب‌وکار ارتباط داشته باشد و چه‌بسا در شرایط کنونی که مشکلات اقتصادی بر تمامی عرصه‌ها چیره شده است، مدیران باید بیش از هر چیز برای ایجاد بسترهای فروش آثار هنرجویان عرصه مد و لباس اقدام کنند.
او با نقد جدی از مشکلات اینترنتی در کشور و تأثیر منفی آن بر جریان آموزش آنلاین اظهارداشته هرچند نوعی عدالت آموزشی به‌واسطه آموزش مجازی در سطح کشور ایجاد شده و هنرجویان از هنر نقطه‌ای این فرصت را پیدا می‌کنند که به سهولت در دوره‌های آموزشی حضور به هم رسانند، اما مسئولان امر باید به فکر ارتقاء زیرساخت‌های لازم برای آموزش آنلاین در کشور باشند و بسترهای اینترنتی را به سمت ایده‌آل سوق دهند.
لزوم تعیین بودجه برای چاپ و نشر کتاب سوزن‌دوزی‌های ایرانی و ارج نهادن به پیشکسوتان
شریفه سنایی از هنرمندان پیشکسوت عرصه دوخت‌های سنتی استان کردستان معتقد است حفظ و احیای ایران میراث ارزشمند فرهنگی، هنری و تاریخی در گرو توجه جمعی به این مقوله بوده و لازم است بر این جریان از سنین کودکی تأکید شود. در این میان گرداوری دانش هنرمندان سوزن‌دوزی و پارچه‌بافی در کشورمان به مدد یک حرکت پژوهشی و چاپ کتابی جامع در این زمینه میسر خواهد شد.
او با تأکید بر این که باید به موضوع فرهنگسازی در زمینه توجه به دوخت‌های سنتی ایرانی توجه شود اظهار داشته مسئولان امر باید در این زمینه گام‌های جدی بردارند و بخش علمی دانشگاهی نیز لازم است به طور جدی به این مقوله ورود کند و در سرفصل‌های درسی بیش از هر زمان دیگری به این حوزه توجه شود. البته من به نوبه خود هر زمان که می‌خواهم در دانشگاه یا هر فضای آموزشی دیگری به تدریس دوخت‌های سنتی و سوزن‌دوزی‌های ایرانی بپردازم، لباسی بر تن می‌کنم که نمودی عینی از این میراث هنری را به منصه ظهور رساند و بارها شاهد آن بوده‌ام که این موضوع تا چه اندازه بر روند پوشش دانشجویانم نیز اثر گذاشته است.
او به فقدان آثار مکتوب پژوهشی در زمینه لباس اقوام ایرانی اشاره و تصریح می‌کند متأسفانه حمایتی از این بحث نمی‌شود و به طور مثال من چند سال قبل کتابی در زمینه رودوزی‌های سنتی نوشته‌ام اما حمایتی برای چاپ آن ندیدم و یا در سال 82 کتاب آموزش هنر سرمه‌دوزی را به چاپ رساندم اما به دلیل گرانی کاغذ و بسیاری از مشکلات، دیگر نتوانستم این اثر را به چاپ چندم برسانم.