گروه فرهنگ و ادبیات: تهیۀ گزارش از روند تولید برنامۀ «جلد دوّم» بهانه‌ای شد تا سری به ساختمان شبکۀ تلوبیونی کتاب در یکی از خیابان‌های مرکزی پایتخت بزنم. به‌هرحال برای ما که زلفمان به شیرازۀ کتاب گره خورده و هر کلمه‌اش برایمان ممد حیات است و مفرّح ذات، وجود چنین شبکه‌ای ارزش بالایی دارد. جلوی در یک آقایی بنده را راهنمایی کرد به سمت واحد تولید؛ یک واحد آپارتمان معمولی که هم استدیو داشت و هم سالن همایش. البتّه سالن همایش جمع و جور و استدیوی حداقلی. با این حال تا دلتان بخواهد صفا در مجموعۀ شبکۀ کتاب پیدا می‌شود. دربارۀ امکانات شبکه و عدم تطابق آن با انتظارات دوست‌داران کتاب حرف‌هایی دارم که اگر حسش را داشتم در انتهای این گزارش به آن می‌پردازم.
بعد از احوال‌پرسی با استاد رشیدی مهرآبادی سردبیر و مجری جل دوّم، منتظر ماندیم تا برنامه شروع بشود. عوامل تولید و پخش مدام از این اطاق به آن اطاق می‌رفتند. من هم مثل بچه‌های کنجکاو چشم می‌دواندم تا سر از کارشان در بیاورم. داخل استدیو بچه‌های تصویربردار و سایر عوامل فنّی در تکاپو بودند که برنامه سرموقع و بدون اشکال برود روی پخش زندۀ تلوبیون. مراحل آماده‌سازی خیلی طول نکشید. مجری و مهمانش نشستند سر جای خودشان و با شمارش معکوس جلد دوّم آغاز شد. اصولاً طراحی و تولید برنامه‌های تخصصی کار دشواری است ولی میثم رشیدی از عهدۀ آن به‌خوبی برآمده و برنامه‌اش به دل می‌نشیند. او برای شکستن فضای رسمی گفتگو و همراه کردن مخاطب دست به ابتکار جالبی زده که خودش آن را این‌گونه تشریح می‌کند: «در برنامۀ جلد دوّم دو ویژگی مد نظر ما بود. اوّل این‌که بیش‌تر به حاشیه‌های تولید و چاپ یک کتاب بپردازیم. به‌هرحال دربارۀ متن کتاب‌ها زیاد صحبت می‌شود و ما نخواستیم کار دیگران را تکرار کنیم. ما بدون خیلی سریع می‌رویم سر اصل مطلب تا مخاطب خیلی منتظر نماند و ریتم برنامه هم تند باشد. ایدۀ دیگر ما هم بردن دوربین به خانه و محل کار نویسنده‌ها است تا مخاطب در فضای صمیمانه‌تری با او و سبک نوشتن و حال و هوای شخصی‌اش آشنا شود. جای این‌کار خالی بود. با توجه به درونگرا بودن نویسنده‌ها بردن دوربین به خانه و زندگی‌شان موفقیت بزرگی به‌نظر می‌رسد. موفقیتی که ساده هم به‌دست نیامد و باز کردن گارد آنها ساده نبود.
ما این آیتم‌ها را از نظر فنّی و محتوایی جوری تولید کردیم که به‌طور مستقل هم قابل پخش باشند. به‌عنوان گام نخست این آیتم‌ها نمرۀ قبولی می‌گیرند. قطعاً دیگران می‌توانند این مسیر را به جاهای بهتری برسانند. من و خانم جمالی با انرژی این کار را انجام می‌دهیم و سعی می‌کنیم که به کارمندان تولید یک برنامه تبدیل نشویم».
در ادامه چند دقیقه‌ای با خانم سمیه جمالی هم‌کلام شدیم تا از زبان ایشان هم کم و کیف تولید آیتم‌های مذکور را بشنویم: «مجری آیتم‌های درون محل کار یا خانۀ نویسنده‌ها بنده هستم. این آیتم‌ها معمولاً در سه بخش لابلای برنامۀ زنده پخش می‌شود. در ایام نمایشگاه ما هر روز برنامه داشتیم و مجبور بودیم با سرعت زیاد، روزی دو یا سه آیتم را ضبط و تدوین کنیم تا به پخش زندۀ نمایشگاه برسد. بعد از آن هم البتّه تولید این قسمت از برنامه کار ساده‌ای نیست. قانع کردن مهمان برنامه یکی از دشواری‌های آن به‌شمار می‌رود. نکتۀ مهم در تولید این مستندها استقبال خانواده‌ها به‌ویژه بچه‌هاست که ما دقیقاً به دنبال همین واکنش هستیم. مردم هم رویکرد مثبتی به آن دارند».
از میثم رشیدی دربارۀ جنبه‌های دیگر جلد دوّم پرسیدیم. ایشان به اقدامات تیم تولید کنندۀ جلد دوّم برای رساندن محتوا به‌دست مخاطب اشاره کرد و گفت: «تلاش کردیم که فقط محدود به زمان پخش برنامه نباشیم. همان‌طور برنامۀ ما زنده است و چندبار هم در طول هفته تکرار می‌شود. ما پیوست رسانه‌ایم هم برای برنامه داریم. از جمله انتشار متن بخشی از گفتگوی صورت گرفته با مهمان در رسانه‌های مرتبط با کتاب و پخش گزیده‌های برنامه در شبکه‌های اجتماعی. به‌نظر بنده شرط ماندگاری هر اقدامی داشتن پیوست رسانه‌ای است». او از مردم دعوت کرد تا کتاب‌های خوبی که خوانده‍‌اند را به برنامۀ جلد دوّم معرفی کنند. از دیدگاه او، این عمل باعث دیده شدن آثاری می‌شود که از چشم عوامل جلد دوّم دور مانده است.
میثم رشیدی به جایگاه برنامه‌اش در تلوبیون راضی است و به علل مختلف تمایلی به بردن این برنامه به تلویزیون ندارد و بستر فعلی را کارآمدتر و مفیدتر از آنتن رسانۀ ملّی می‌داند. علّت این علاقه را هم ارتباط با مخاطب حرفه‌ای و خاص شبکۀ کتاب برشمرده و دوست دارد هم‌چنان در همین قالب به برنامه‌سازی ادامه بدهد. کارشناس بودن خود مجری یعنی آقای رشیدی در حوزۀ کتاب، یکی دیگر از نقاط قوّت آن محسوب می‌شود. چندوقت پیش که در دفترمان میزبان ایشان بودیم به «ویزیت کتاب» اشاره کرد و گفت: «باید کارشناسانی به‌عنوان پزشک تشخیص بدهند من با روحیات و علائق و مشکلات و کمبودهایی که دارم الان چه کتابی را باید بخوانم. ما در تشخیص کتابی که باید بخوانیم مشکل داریم نه در تأمین آن. این مشکل در برنامه‌های تلویزیونی هم خودش را نشان داده است. من در جلسه‌ای به آقای جبلی رئیس سازمان صداوسیما گفتم که ما مشکلی برای تبلیغ کتاب در برنامه‌های تلویزیونی نداریم و به هر تهیه‌کننده‌ای بگوییم فلان کتاب را تبلیغ کن با روی باز می‌پذیرد. در آن جلسه به آقای جبلی گفتم مشکل اصلی کارشناسی کتاب است؛ کسی نیست که به ما بگوید کدام کتاب را باید بخوانیم لذا می‌بینیم که یک گزارشگر حرفه‌ای کتاب در صداوسیما کتابی را معرفی می‌کند که ارزش کافی برای تبلیغ را ندارد. آن شخص سال‌هاست که در حوزۀ کتاب فعالیت می‌کند امّا هنوز تبدیل به کارشناس کتاب نشده و در اتمسفر کتاب نیست». خداراشکر که خود او در برنامه‌اش به این نکته توجه دارد.
نقطۀ قابل توجه دیگر چابکی و چالاکی عوامل تولید برنامه است که هر هفته با مهارت و پشتکار خودشان جلد دوّم را تقدیم مردم می‌کنند. امیدواریم او و همکاران کم تعدادش به این زودی‌ها خسته نشوند و با قدرت به کارشان ادامه بدهند. جلد دوّم نه نخستین برنامه در حوزۀ کتاب است و نه آخرین آنها. هر برنامه‌ای با توجه به داشته‌های علمی و امکانات و تجهیزات فنّی کارش را پیش می‌برد. قابلیّت ارزشمند هر اثری در رسانه، دیده شدن توسط مردم و ماندگار شدن در خاطره‌هاست. قابلیّتی که جلد دوّم دارد و شبکۀ کتاب باید بهتر و هدف‌مندتر از آن استفاده کند.
شبی که ما به محل پخش جلد دوّم رفته بودیم استاد رشیدی با حامد اشتری دربارۀ کتاب «قربانی طهران» گفتگو می‌کرد. دوربین دوّم برنامه هم به خانه‌اش رفته بود تا از زاویه‌ای دیگر او را به مخاطبینش معرفی کند. گپ و گفت مجری و میهمان از نقطۀ شروع تا پایان خیلی دقیق پیش رفت. جلد دوّم آن شب در اجرا نقاط ضعفی هم داشت که برای نخستین برنامه در استدیوی تازه بازسازی شده و ناقص، عادی و قابل رفع به‌حساب می‌آید.
در پایان یک درخواست هم از خود شبکۀ کتاب و سایر نهادهای مسئول و متولّی داریم که با حمایت از جلد دوّم، امکان تولید برنامه‌های جذاب‌تر و متنوع را برای رشیدی و همکارانش فراهم کنند. حالا که بعد از سال‌ها کتاب در رسانه صاحب هویت شده و دیگر لازم نیست که کتاب‌خوان‌ها اخبار کتاب را در کادرهای کوچک صفحات میانی روزنامه‌ها و وسط خبرهای بورس و دلار پیدا کنند، باید شبکۀ کتاب در عالی‌ترین مرتبۀ فنی و علمی پخش بشود. این برنامه می‌تواند جای خودش را در دل مردم باز کرده و کتاب‌های خوب را با ایده‌های جدیدتر و پرکشش به مخاطبینش معرفی کند.
اشاره: عکس‌ها مربوط به برنامۀ پخش شده در ساعت هجده روز دوشنبه هشتم آبان‌ماه سال جاری است. علاقمندان به کتاب و کتاب‌خوانی می‌توانند این قسمت و قسمت‌های پیشین جلد دوّم را در آرشیو تلوبیون به نشانی ketab.tv دنبال نموده و در صورت تمایل نظرات خود را با حاج میثم رشیدی در میان بگذارند. پیشنهاد می‌کنم تصاویر برداشته شده توسط دوست و همکارم محمد نمازی را هم اینجا ببینید تا بیش‌تر در جریان روال تولید برنامۀ جلد دوّم قرار بگیرید.