" خبرگزاری هنرآنلاین": دفاع مقدس در تاریخ معاصر ایران از اتفاقات ویژه‌ای است که همه ابعاد جامعه و زندگی مردم ایران را تحت تاثیر قرار داد. جنگ‌ها با خود دارای آثار متعددی هستند که جنگ ایران و عراق به دلیل ماهیت دفاعی آن و حمایت حداکثری جامعه ایران از رزمندگان در لایه‌نهای مختلف جامعه و مردم نفوذ داشت و مردم در طول 8 سال دفاع مقدس هر کدام با هر توانی که داشتد در این نبرد ملی، میهی و دینی مشارکت کردند. هنرمندان و عرصه هنری کشور در ژانرهای مختلف هم همانند دیگر اقشار مردم دِین خود را به دفاع مقدس ادا کرد و با تولیدات مختلف فرهنگی ابعاد مختلف آن را تبلیغ، ترویج و ماندگار کرد و برای نسل‌های آینده به یادگار گذاشت. در این گزارش به برخی از مهمترین فیلم‌های سینمایی، سریال، کتاب و موسیقی با موضوع دفاع مقدس که در طول سال‌های مختلف تولید شده است می‌پردازیم.
دفاع مقدس به روایت سینما
سینما از مهمترین عرصه‌های فرهنگی است که تاثیر به سزایی در قشرهای مختلف مردم دارد. سینمای دفاع مثدس هم همزاد با دوران دفاع مقدس است و از دهه 60 تولیدات ماندگاری در این عرصه شروع شد که تا به امروز ادامه داشته است و سال پیش فیلم غریب در مورد مبارزات شهید محمد بروجردی ساخته شده است.
آژانس شیشه‌ای
تردیدی در این گزاره نیست که فیلم آژانس شیشه‌ای ماندگارترین فیلم دفاع مقدسی است. این فیلم در سال 76 پخش شد که ابراهیم حاتمی کیا آن را ساخته بود. ماجرای این فیلم از این قرار است که عباس یک ترکش در کنار شاهرگش دارد که یادگار دوران جنگ است. نرگس، همسر عباس، او را تشویق می‌کند تا برای مداوا به تهران بروند. آنها به‌طور اتفاقی با کاظم روبه‌رو می‌شوند که هم‌رزم عباس بوده و الآن مشغول مسافرکشی است.
هزینه‌های درمان عباس بالاست و پزشک تنها راه‌حل را در عمل جراحی سنگینی می‌داند که باید در لندن انجام شود. کاظم ماشینش را برای هزینه‌های درمان دوستش می‌فروشد. خریدار در پرداخت پول تأخیر دارد و کاظم برای متقاعدکردن رئیس آژانس هواپیمایی، مجبور می‌شود دست به اقداماتی بزند که گرهی اصلی فیلم هستند.
شیار ۱۴۳
فیلم شیار ۱۴۳ در سال 1392 تولید شد که کارگردانی آن بر عهده نرگس آبیار بود. الفت مادری است که مانند بسیاری از مادران دوران دفاع مقدس فرزندش به جبهه رفته و منتظر بازگشت اوست. او باور دارد که یونس (پسرش) باید زنده باشد. خبر خوبی به الفت بانو می‌رسد، اما همراه با یک شک بزرگ. گویی امتحان بزرگی برای الفت در نظر گرفته شده است. این فیلم مخاطب را به فکر فرو می‌برد. همه‌چیز کاملا ناب به تصویر کشیده شده است. با تماشای آن، زوایای تازه‌ای از دوران جنگ را تجربه خواهید کرد. در واقع این فیلم مشخصا از نگاه مادر یک شهید به دفاع مقدس نگاه کرده است.
ایستاده در غبار
فیلم ایستاده در غبار در سال 1394 تولید شد. محمد حسین مهدویان در این فیلم زندگی احمد متوسلیان را روایت کرده است. احمد دوران نوجوانی ساکت و آرامی را گذرانده و اکنون فرمانده‌ای است که باید برای بازپس‌‌گرفتن خرمشهر با دشمن بجنگد. این فیلم غبارآلود واقعیت‌هایی را به مخاطب نشان می‌دهد که بسیاری از آنها شنیده نشده‌اند و بیش از آنچه که می‌دانیم، ما را با سختی دوران جنگ آشنا می‌کند. ایستاده در غبار فیلمی است سراسر از رشادت و احساس غرور.
بوی پیراهن یوسف
ابراهیم حاتمی کیا در سال 1374 در ادامه سینمای خود فیلم درخشان بوی پیراهن یوسف را ساخت. پدری که با وجود تمام مدارک و شواهد نمی‌خواهد شهادت پسرش را بپذیرد، ماجرای این فیلم را شکل می‌دهد. ازطرفی دختری به نام شیرین از اروپا برگشته تا به‌دنبال برادرش بگردد که او هم در جنگ حضور داشته است. در طول داستان، پدری که به‌دنبال پسرش است با شیرین آشنا می‌شود و اتفاقات بعدی داستان رقم می‌خورد.
فیلم بوی پیراهن یوسف با موسیقی متن قوی و داستانی تأثیرگذار، اثرات جنگ بر روح و بنیاد خانواده‌ها و فضای احساسی بازگشت اسرای دفاع مقدس را به‌خوبی نشان می‌دهد.
مهاجر
فیلم مهاجر در سال 68 توسط حاتمی کیا ساخته شد که جزو اولین فیلم های دفاع مقدسی است. هواپیماهای بدون سرنشین که از روی زمین کنترل می‌شوند، برای انجام عملیات جنگی به محدوده دشمن نفوذ می‌کنند. برد این هواپیماها کم است و خلبان‌ها مجبورند در نزدیکی دشمن مستقر شوند. در چنین وضعیتی داستان فیلم شکل می‌گیرد.
آثار مکتوب دفاع مقدس
اما در آثار دفاع مقدسی کتاب های نوشته و چاپ شده هم جایگاه خاصی دارند که توانسته اند مخاطبان زیادی در جامعه ایران به دست بیاورند. رهبر انقلاب هم همواره توجه ویژگی به این آثار داشتند. در ادامه به برخی از مهمترین این آثار اشاره می‌کنیم.
پایی که جا ماند
پایی که جا ماند روایتی شفاف و خواندنی از نوجوانی که در ۱۷ سالگی به اسارت ارتش بعث عراق درمی‌آید. کتاب پایی که جاماند خاطرات سید ناصر حسین‌پور را روایت می‌کند. او که در ۱۴ سالگی عازم جبهه شده است، هنگامی به اسارت ارتش عراق درمی‌آید که یک پایش را هم از دست داده است. اما در طول دوران اسارتش علیرغم تمام سختی‌هایی که با آنها روبرو می‌شود، تصمیم می‌گیرد تا خاطرات خود را بنویسد. از تکه‌ای کاغذ پاک سیگار گرفته، تا کاغذ گونی سیمان و به طور کلی هرچه که بتوان رو آن نوشت، او از همه آنها برای نوشتن خاطرات خود استفاده می‌کند. اما نکته عجیب و جالب اینجاست که سید ناصر این کتاب به ولید فرحان تقدیم کرده است. سرنگهبان اردوگاهی که وی در آن اسیر بود و کسی که بارها در طول این مدت به بدترین شکل وی را شکنجه داده بود.
دا
دا یعنی مادر، داستان دختری ۱۷ ساله که خیلی زود معنای بزرگ شدن را فهمید. داستان سرگذشت دختر نوجوانی که “امید” بیش از هرچیز در زندگی او جاری بود. کتاب دا مجموعه خاطرات سیده زهرا حسینی است. دختری کرد که پیش از جنگ همراه خانواده‌اش مجبور به مهاجرت به ایران می‌شوند. این کتاب بیش از هرچیز داستان حمله، اشغال و فتح خرمشهر را روایت می‌کند. حسینی سعی کرده تا در این کتاب، که بیشتر مانند یک گزارش جنگی است، داستان مقاومت و ایثار مادران ایرانی را به تصویر بکشد بسیاری از متخصصان کتاب دا را مهمترین اثر ژانر دفاع مقدس می‌دانند. این کتاب که توسط نشر سوره مهر منتشر شده است، تاکنون ۱۵۸ بار تجدید چاپ شده است. همچنین این اثر به ۵ زبان زنده دنیا نیز ترجمه شده است.
سمفونی حماسه خرمشهر
یکی دیگر از آثار موسیقایی که پیرامون حماسه آزاد سازی خرمشهر تولید شده آلبوم «سمفونی حماسه خرمشهر» اثر مجید انتظامی است که سال ۹۱ توسط بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس تولید شد.
نخل‌های بی‌سر
محسن چاوشی خواننده موسیقی پاپ ایران که اصالتاً زاده استان خوزستان است و طی سال‌های اخیر نیز آثار متعددی را با موضوع دفاع مقدس پیش روی مخاطبان قرار داده، که قطعه «نخل‌های بی سر» یکی از همین آثار است. قطعه‌ای انتقادی که خواننده در مقدمه ترانه ضمن توصیفی از حماسه فتح خرمشهر به بیان نکاتی انتقادی از اوضاع پیرامونی این شهر می‌پردازد.
سمفونی‌های خرمشهر و حلبچه
پوئم سمفونی‌های خرمشهر و حلبچه هم یکی از آثار ماندگار موسیقایی در زمینه حماسه آزادسازی خرمشهر است که پاییز سال ۹۰ به آهنگسازی هوشنگ کامکار و خوانندگی بیژن و ارسلان کامکار و ایرج رحمانپور توسط مؤسسه «آوای باربد» روانه بازار موسیقی شد.
بی تردید؛ آنچه مشخص است،حضور پُر رنگ هنرمندان برای انعکاس روزهای تحمیلی دفاع مقدس بوده،روزهایی که با آثار به یادماندنی ذهن و یادها را به شلمچه ها،دجله ها و خرمشهر ها می برد؛ روزهایی که هیچگاه به فراموشی سپرده نخواهد شد. یکی از نکاتی که باید گفت این است که آثاری که برای این گزارش انتخاب شد و بدان پرداختیم؛ آثاری بودند که طی سال های گذشته در بین رسانه و آحاد مردم مورد توجه بودند و تا یک مدتی نقل محافل جلسات و دورهمی های رسمی و صمیمانه می شدند.