گروه فرهنگ و ادبیات هنرآنلاین: موزه ملی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس به‌عنوان بزرگ‌ترین موزه جنگ جهان اسلام و مدرن‌ترین موزه غرب آسیا از سال ۱۳۹۱ فعالیت خود را رسما آغاز کرده است. این موزه علاوه‌بر فعالیت فرهنگی، گردشگری دفاع مقدس و موزه‌داری، در حوزه پژوهش و علمی هم فعال است. بزرگ‌ترین کتابخانه حوزه انقلاب اسلامی، دفاع مقدس و مقاومت در ایران نیز در این موزه قرار گرفته و قریب به ۳۰هزار عنوان کتاب و منبع پژوهشی در آن موجود است. به‌تازگی طی مراسمی در موزه، از ۱۰۰ عنوان کتاب حوزه ایثار و شهادت ذیل عنوان «جشنواره کتاب سرو» رونمایی شد. درباره فعالیت‌های انتشارات موزه با داود صلاحی مدیر نشر سرو متعلق به موزه ملی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس، گفت‌وگویی داشتیم که ماحصل آن را می‌خوانید.
آقای صلاحی، انتشارات موزه از چه زمانی شروع به فعالیت کرده است و چه هدف و رسالتی را دنبال می‌کند؟
انتشارات موزه ملی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس از سال ۹۳ شروع به کار کرد اما نه به‌صورت حرفه‌ای و مستمر. تا سال ۹۶ حدود ۲۳ عنوان کتاب توسط این انتشارات منتشر شده است که عمدتا شکل مشارکتی داشته برخی از این عناوین توسط ناشر دیگری با همراهی و حمایت موزه به چاپ رسیده بود. از سال ۹۷ که این مسئولیت را به‌عهده گرفتم فعالیت انتشارات شکل جدی‌تری به خود گرفت و بنا شد موزه در عرصه نشر حضور پررنگی داشته باشد؛ بنابراین در ابتدای سال ۹۷ سیاست‌گذاری جدیدی داشتیم تا موزه به لحاظ کمی و کیفی بتواند خودش را در حوزه نشر فعال کند و تا پایان سال ۷۰ کتاب تولید کند؛ این در حالی است که سال ۹۶ تنها یک کتاب منتشر کرده بود. اما این که نشر سرو چه هدف و رسالتی را دنبال می‌کند برمی‌گردد به سیاست‌های کلی که در سال ۹۷ در نظر گرفته شد تا بتواند در راستای اهداف خودش که ترویج فرهنگ ایثار، شهادت، مقاومت و آشنایی جامعه با ایثارگران دوران انقلاب و دفاع مقدس حضوری فعال در حوزه نشر و آثار مکتوب داشته باشد.
اواخر آذر ماه بود که از صد عنوان کتاب در موزه رونمایی شد. در مورد آماده‌سازی این تعداد اثر و رونمایی آن بگویید؟
انتشارات موزه ملی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس پس از سال ۹۷ که شتابی در کار به خود داد به‌دلیل تغییرات مدیریتی دچار رکود شد؛ به گونه‌ای که از سال ۹۸ تا ابتدای امسال فعالیت زیادی در حوزه نشر نداشتیم و هیچ کتابی راهی بازار نشد. البته حدود ۷۰ کتاب تا حدودی آماده شده بود، ولی در حد چاپ نبود. امسال مجددا مدیریت انتشارات به من سپرده شد و کارها سرعت گرفت. دوباره برنامه‌ریزی و هدف‌گذاری انجام داده‌ایم تا بتوانیم آثاری که طی یکی دو سال گذشته به‌نوعی آماده شده بود و همین‌طور کتاب‌های جدیدی را در دستور انتشار قرار دهیم و به بازار نشر عرضه کنیم. برنامه این بود اگر بتوانیم تا آخر سال ۲۰۰ عنوان کتاب روانه بازار کنیم یعنی علاوه‌بر ۷۰ اثر آماده شده در دو سال گذشته، که به‌خاطر ایراداتی که داشت چاپ نشده بود، ۱۳۰ عنوان جدید هم آماده شود. در ادامه هم ۷۰ کتاب قبلی رفع اشکال شد و هم ۱۳۰ عنوان اضافه شد تا در مجموع ۲۰۰ کتاب در سال ۱۴۰۰ به بازار نشر عرضه شود. همچنین قرار شد این کتاب‌ها طی دو مرحله ۱۰۰ تایی رونمایی شود و در اختیار علاقه‌مندان قرار بگیرد. مرحله اول که ۷۰ اثر تولیدی سال‌های ۹۸ و ۹۹ به‌علاوه ۳۰ کتاب ۱۴۰۰ بود اواخر آذرماه رونمایی شد. صد عنوان دیگر هم تا آخر سال رونمایی خواهد شد و به علاقه‌مندان ارائه می‌شود. البته این صد کتاب که در ایام دهه فجر رونمایی می‌شود با توجه به کمبود زمان برخی به شکل ماکت هستند که تا آخر سال به‌تدریج زیر چاپ می روند.
این صد عنوان کتاب ذیل عنوان «جشنواره کتاب سرو» رونمایی شد. هدف این جشنواره چیست و چه کاربردی دارد؟
ما دو نوع رونمایی داریم. گاهی کتاب‌ها تک‌به‌تک در مراسم‌های جداگانه رونمایی می‌شوند و گاهی به‌صورت تعداد بالا. رونمایی تک‌به‌تک معمولا در ایام سال هر دو سه هفته یک‌بار انجام می‌شود. ولی رونمایی تعداد بالا در سال دو سه بار انجام می‌گیرد. سعی ما بر این است که از سال ۱۴۰۱ هر سه ماه یک بار ۵۰ عنوان کتاب رونمایی شود. مثلا سال آینده در خرداد ماه ۵۰ کتاب، مجدد سه ماه دوم سال به‌مناسب ایام دفاع مقدس ۵۰ کتاب و یا هفته پژوهش در آذر ۵۰ کتاب و در دهه فجر ۵۰ کتاب جدید رونمایی شود. کلمه «جشنواره» که برای این رونمایی‌ها انتخاب شده در ذهن تداعی‌کننده مسابقه است. ما از کلمه جشنواره استفاده کرده‌ایم ولی عملا مسابقه و رقابتی وجود ندارد. بیشتر منظور جشن کتاب است ولی این احساس را داشتیم که عنوان جشنواره کلمه مناسب‌تری است و می‌تواند یادآورنده یک نوع جشن یا مراسم باشکوه ارزش گذاشتن به جایگاه کتاب و کتابخوانی و ارج نهادن به فرهنگ ایثار و شهادت باشد.
آقای صلاحی، درباره ساختار این کتاب‌ها بگویید؟
چون ناشر عمومی محسوب می‌شویم سعی داریم انتشارات را محدود به حوزه خاصی نکنیم. یعنی ناشر تخصصی نباشیم ولی رویکردهای خاص را دنبال می‌کنیم. در تمام حوزه‌ها و ساختارهای مختلف کتاب فعالیت داریم اعم از پژوهش، ادبیات داستانی، شعر، رمان، مجموعه داستان کوتاه، حوزه تاریخ‌نگاری، تاریخ شفاهی، خاطره‌نگاری، یا در حوزه پژوهش زمینه‌های مختلف مثل مبانی انقلاب و دفاع مقدس، حوادث، رویدادها، زندگی شخصیت‌ها و امثالهم. به‌لحاظ موضوع کتاب‌ها محدود به انقلاب اسلامی، دفاع مقدس و حوزه مقاومت است و به‌طور عام حوزه ایثار، شهادت و فرهنگ مقاومت. از نظر مخاطب نیز همه سلایق را مدنظر داریم از کودک، نونهال، نوجوان، جوان و بزرگ‌سال؛ حتی در بین نوجوانان و جوانان دسته‌بندی داریم و سعی کردیم در این دو طبقه سنی رویکرد مورد نیاز دختران و پسران را جدا ببینیم و در هر دو عرصه تولید کتاب داشته باشیم.
یکی دیگر از فعالیت‌های بخش انتشارات موزه، برگزاری نمایشگاه کتاب است. این رویداد چگونه دنبال می‌شود؟
بعضا توافقی بین موزه و مراکز دیگر شکل می‌گیرد مثلا به‌تازگی با مجمع ناشران دفاع مقدس توافقاتی شد تا تعدادی نمایشگاه با همکاری هم پیش برده شود. این نمایشگاه‌ها از ایام هفته دفاع مقدس شروع شده و تا پایان سال تدام دارد. سعی بر این است که در ۲۰۰ مکان نمایشگاه برگزار شود.
آقای صلاحی، انتشارات موزه پی‌گیر چه رویکردهایی است؟
در انتشارات چند رویکرد داریم. یکی بحث کمی است که با توجه به رکود بازار نشر ناشی از عوارض بیماری کرونا و به‌دلیل گرانی کاغذ و نابه‌سامانی‌ها که در این حوزه داریم بسیاری از ناشران کار تولید نمی‌کنند، یا کارها را محدود کردند و فقط روی متون گیشه‌پسند سرمایه‌گذاری دارند. ناشران در حوزه ارزشی به‌ویژه دفاع مقدس خیلی کم و کم‌کار هستند. به همین دلیل موزه در افزایش کارهای حرفه‌ای و بالا بردن تولید سرمایه‌گذاری می‌کند. از نظر کیفیت کار هم سرمایه‌گذاری و تمرکز زیادی شده تا کتاب خوب به بازار عرضه شود. یکی از رویکردها نیز حمایت از حوزه نشر است، اعم از نویسندگان و ناشران یا حوزه آموزش مرتبط با نشر، تولید، عرضه و فروش کتاب. حتی از فروشندگان کتاب که در این حوزه فعالیت دارند حمایت صورت می‌گیرد. تلاش برای حمایت از خریداران و علاقه‌مندان کتاب را هم مدنظر داریم و با انواع تخفیفات و نمایشگاه‌ها سعی داریم کتاب خوب را به آسانی بدست مخاطب برسانیم. در موزه کارگاه نویسندگی هم برگزار می‌کنیم تا علاقه‌مندان آموزش ببینند و بتوانند استعداد خود را شکوفا سازند. از طرفی از نویسندگانی که نوقلم هستند و یا نویسندگانی که در عرصه نشر فعالند ولی حرفه‌ای محسوب نمی‌شوند و ناشران دیگر با آن‌ها همکاری نمی‌کنند حمایت می‌کنیم. هم حق‌التالیف کتاب به آن‌ها پرداخت می‌شود و هم کتابشان چاپ و توزیع می‌شود.
اشاره کردید «ناشران در حوزه ارزشی به‌ویژه دفاع مقدس خیلی کم هستند»، به نظر شما دلیلش چیست؟
دلایل مختلفی دارد. یکی پایین آمدن سرانه مطالعه است. کتاب بین مردم جایگاه سابق خود را ندارد، بنابراین هر کاری فروخته نمی‌شود. ناشران به کارهای پرفروش و گیشه‌پسند تمایل دارند، حتی اگر کتاب نامرغوب و به‌اصطلاح کتاب زرد باشد. یا این که حوزه ترجمه کم هزینه‌تر و عامه‌پسندتر است و خیلی از ناشران به سمت کتاب خارجی رفتند نه تولید داخلی. بحث گرانی کتاب هم هست که باعث شده کتاب از سبد خرید خانواده‌ها تا حد زیادی حذف و یا کمرنگ شود. ناشران محاسبه می‌کنند برای ادامه فعالیت به سمت کتاب‌های ارزشی که مخاطب خاص خود را دارد نروند و فکر می‌کنند بخشی از جامعه به این نوع کتاب‌ها اقبال نشان نمی‌دهند و تولیدات در این زمینه کمتر می‌شود. به‌نظرم حوزه انقلاب، دفاع مقدس و مقاومت جذابیت‌های خود را دارد. اگر کار با کیفیت ارائه شود و تبلیغات خوبی صورت بگیرد مخاطب زیادی به سمت خود جذب می‌کند و جنبه اقتصادی و مالی ناشر را نیز تامین می‌کند به‌شرطی آن که کار به‌لحاظ حرفه‌ای نیز مطلوب باشد.
نکته پایانی؟
ما در کل رویکرد حمایتی داریم. ناشران زیادی در چاپ کتاب ناموفق هستند و تماس گرفتند کتابی را که تولید کرده‌اند ولی هزینه چاپ آن را ندارند برایشان چاپ کنیم. بلافاصله ارزیابی می‌کنیم اگر آن کتاب از سطح کیفی خوبی برخوردار باشد سرمایه‌گذاری می‌کنیم تا به چاپ برسد. چاپ هم مشترک است تا آن ناشر به انتفاعی برسد و در این شرایط آسیب نبیند. یا در نمایشگاه کتابی که برگزار می‌شود کتاب‌هایی را از ناشران دریافت می‌کنم و در اختیار مردم قرار می‌دهیم و سعی داریم زمینه‌های تسهیل بازار توزیع و فروش را فراهم کنیم. در اشکال مختلف مثل تخفیف و سهولت دسترسی تلاش داریم حمایتی صورت بگیرد و کتاب به دست مخاطب برسد.