به گزارش هنرآنلاین براساس خبر رسیده از شهر کتاب، دکتر محمود عابدی، استاد دانشگاه، مصحح، پژوهشگر مدیر گروه تصحیح متون فرهنگستان زبان و ادب فارسی، سردبیر مجله مطالعات عرفانی دانشگاه کاشان، سردبیر پیشین مجله دانشکده ادبیات دانشگاه خوارزمی و دو دوره مدیر گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه خوارزمی و ... در پنجم مرداد ۱۳۲۳ در فریدن اصفهان متولد شد.
قلم توانای او در تصحیح متون، تالیف و ترجمه آثار درخور توجهی از او بر جای نهاده است که هر یک نشاندهندهی ارج و توانمندی دکتر عابدی در حیطهها و زمینههای مورد پژوهش است.
مرکز فرهنگی شهر کتاب به مناسبت هفتادوششمین سال تولد دکتر عابدی، جشن تولد و بزرگداشتی را در فضای مجازی برگزار کرد که استادان و صاحبنظران با ارسال آثار خود ادای دینی به مقام علمی و ادبی دکتر عابدی کردند.
دکتر مسعود جعفریجزی ضمن اشاره به خاطرات دانشجویی خود از کلاسهای دکتر عابدی، درباره روش تصحیح و ترجمه او گفت: روش کار استاد عابدی در حوزه تصحیح متن را در یک کلام میتوان نمونه شاخص "مکتب دقت" دانست. از نظر استاد فرایند بازخوانی نسخهها و نسخهبدلها و فرایند بازبینی متن و گرهگشایی از ابهامات عملا فرایندی بیپایان است و گویی هرچهقدر در این راه دقت به خرج داده شود باز هم کافی نیست. همه کسانی که از نزدیک با شیوه کار استاد آشنایی دارند نمونههای فراوانی از این دقتها و بازنگریها را به یاد میآورند که حتی تا آخرین لحظه تحویل متن به ناشر همچنان تداوم مییابد. البته آثار استاد عابدی منحصر به تصحیح متن نیست و آثار متعددی را بهویژه در باب نهج البلاغه از عربی به فارسی ترجمه کردهاند. مقالههای تحقیقی استاد درباره جنبههای گوناگون ادبیات فارسی نیز سرشار از نکتهسنجیها و تاملات راهگشا است. مهمترین ویژگی آثار تحقیقی استاد آن است که بر خود متن و نکتههای زبانی و تاریخی تکیه دارند و همین ویژگی موجب میشود از انشانویسیهای مرسوم برکنار بمانند و خواننده علم و آگاهیهای تازهای به دست آورد.
دکتر مریم حسینی نیز با مروری بر تصحیح دکتر عابدی از نفحات الانس من حضرات القدس تالیف نورالدین عبدالرحمن جامی تصریح کرد: مقدمه عالمانه استاد عابدی بر این کتاب درخور توجه است. پژوهشی درباره زندگینامه جامی در ابتدای این مقدمه صورت گرفته که دقایقی از سرنوشت این پیر جامی و هروی را آشکار میکند. از بخشهای قابل توجه مقدمه مقایسه تطبیقی نفحاتالانس با طبقاتالصوفیه خواجه عبدالله انصاری مهمترین ماخذ جامی در تدوین کتاب است. در تصحیح کتاب نفحات الانس استاد عابدی از 6 نسخه در تصحیح کتاب استفاده کرده که یکی از آنها یعنی نسخه ملامراد که قدیمترین آنها نیز هست نسخه اساس این تصحیح بوده و دیگر نسخهها با آن مقابله شدهاند. دکتر عابدی این اقبال را داشته است که نسخهای را اساس کار قرار دهد که ظاهرا به قلم اصلاح و تایید خود مولف(جامی) رسیده است. از دیگر بخشهای قابل توجه کتاب تعلیقات این اثر است که بالغ بر دویست صفحه نسخه چاپی را دربردارد.
دکتر ناصرقلی سارلی با اشاره به اینکه درباره روش خاص و بدیع دکتر عابدی در شرح متون ادبی کمتر سخن گفته شده، تصریح کرد: نخستین نکته روش استاد این بود که هیچ چیزی را نباید بدیهی شمرد و درباره همه چیز باید پرسید. بهویژه این پرسش اهمیت داشت که چرا شاعر این واژهها، تعبیرات و ساختهای دستوری را انتخاب کرده است ازمیان فهرست امکانات زبانی و ادبی که در اختیار داشته است. در روش استاد، واژهها و اصطلاحات بهدقت بررسی میشد، وجوه و ظرفیت معنایی آنها بیان میشد و روابط معنایی واژههای هر بیت آشکار میشد. استاد میان موضوع ابیات و مفهوم آنها تفکیک میکرد و پرسش و پاسخ با دانشجویان را تا بهدستآمدن دقیقترین تعبیر از موضوع و مفهوم ادامه میداد. بهتناسب متن، دایرهالمعارفی از اطلاعات لغوی، تاریخی، عرفانی، اساطیری، دینی و ادبی ارائه میشد که هریک در گشودن دریچهای نو به دنیای متن یاریگر بود. در روش استاد، برای فهم هر متن اطلاعات خاصی نیاز بود که بهقدر کفایت ارائه میشد اما میتوان گفت این روش، خود را بهتمامی در شرح غزلهای حافظ نمایان میکرد؛ جایی که لایههای چندگانه شعر حافظ بهتفکیک از پرده بیرون میافتاد و واژهها را در ساختار شعر چنان مییافتیم که دقیقا در جای خود نشستهاند و هر نوع تبدیلی - چه در انتخاب واژهها چه در آرایش واژگانی ابیات- ناممکن مینمود.
دکتر احمدرضا بهرامپور عمران درباره تصحیح دکتر عابدی از نفحاتالانس جامی گفت: در دهه هفتاد نفحاتالانس استاد عابدی بهعنوان کتاب سال برگزیده شد. اثری بهراستی کمنظیر که از سالها پژوهش مستمر مصححی باریکبین حکایت دارد. در اهمیت تصحیح متن همین بس که برخی آن را ترکیبی از کار "دانشمند" و "هنرمند" دانستهاند.
متن پژوه باید مجهز به دانشهای گوناگونی باشد، ازجمله: "نسخهشناسی"، "خطشناسی"، "تاریخ تحولات واژه"، "گونههای زبان"، "تاریخ ادبیات"، "سبکها و سنن ادبی"، "باورها و علوم و فنون رایج در روزگار مولف"، "آشنایی با اعلام تاریخی و جغرافیایی" و ... . و تعلیقات استاد عابدی بر نفحاتالانس و کشفالمحجوب و سیاستنامه، بهخوبی از اشراف کمنظیر ایشان بر این حیطهها حکایتدارد.
دکتر محمد پارسانسب ضمن اشاره به تسلط و جامعیت و بهروز بودن دکتر عابدی در عرصهی تدریس گفت: یکی از صفات برجسته دکتر عابدی وسواس علمی او است. همه کارهایی که در حوزه تصحیح متن از او منتشر شده است، دال بر دقت نظر وسواسگون او است. عابدی میگوید، اگر تساهل و تسامحی ناخواسته در هر کاری پذیرفته شود، این در حوزه تصحیح ممکن و روا نیست. چراکه مصحح مدعی آن است که متنی را منقح ارائه میکند. نظم و انضباط و برنامهریزی در کارها از دیگر صفات او است. عابدی همواره بر به ثمر نشاندن یک کار واحد تمرکز میکند و گرفتار دودلی و چنددلی رایج در این روزگار نیست. عابدی همیشه دانشجویان و همکاران خود را به تحقیق و پژوهش تشویق میکند و عمده دیدارهای او به بحث پیرامون مسائل تحقیقی میگذرد. گذشته از این خصیصهها، او سخنور و نیکومحضر است و بذلهگویی و حاضرجوابیاش باعث میشود که با تلخکامیهای زندگی برخوردی زیبا و بزرگمنشانه داشته باشد.
همچنین، او بسیارخوان و بسیاردان است و چه در حوزه شعر و ادبیات چه در حوزه مسائل سیاسی و تاریخی حافظهای بسیار خوب و سرشار دارد. چنانکه وقایعی را که از سرگذرانده است با جزئیات در حافظه دارد و بهخوبی از عهده ارائه و عرضه آن بر میآید. در او اطلاعاتی مردمشناختی و اجتماعی سراغ دارم. گمان میکنم شناخت او از مردم کوچه و بازار، دانشگاهیان و عموم مردم، چه خواص چه عوام، بسیار مغتنم است. امیدوارم روزی فرصتی برای عرضهی جنبههای اخیر و استدلالهای شخصی فراوان و ذیقیمت تاریخی و مردمشناسی او فراهم آید.