حمید نظرخواه علیسرایی_ نویسنده، کوچصفهان شناس، محقق و پژوهشگر فرهنگ عامه گیلان و دبیر انجمن علمی ایران شناسی دانشگاه گیلان در گفتگو با هنرآنلاین با اشاره به گوشه‌هایی از آئین‌ها و باورداشت های مردم روستاهای کوچصفهان در ایام محرم و صفر اظهار کرد: سنت «علم گیتن» در دهکده پیرموسی کوچصفهان در دهه اول محرم در «بقعه آقا شیربنده» که از بقعه های قدیمی پیرموسی به حساب می آید و به صورت مقبره ای چوبی که سقفش به صورت گالی پوشی ساخته شده بود، برگزار می شد. در اطراف این بقعه درختان کیش وجود داشت و به دیواره های بقعه نیز قندیل و پارچه‌های سبز رنگ می بستند.
پذیرایی از عزاداران حسینی
وی با بیان اینکه، اهالی پیرموسی به مدت ۱۰ شب در این بقعه گرد هم می آمدند و به صورت سینه زنی به عزاداری می پرداختند گفت: در این شب ها رسم بود که اهالی با «مُجمعه» غذا را به بقعه می آوردند و از عزاداران پذیرایی می کردند. البته اهالی روستای علیسرا نیز در چهلمین روز شهادت امام حسین(ع) و یارانش اقدام به پخت غذا کرده و به عنوان خیرات در بین خانه های اطراف منزل خودشان در داخل مجمعه گذاشته و توزیع می کنند.
نظرخواه افزود: در روز سوم امام دسته عزاداری به مسجد بزرگ شهر واقع در کوچصفهان حرکت می کردند.
وی ادامه داد: در مسجد پیرموسی از قدیم رسم بر این بوده که جوانان در مسجد وقتی مرثیه خوان شروع به خواندن می کرد چراغ ها را خاموش می کردند و جوانان پیراهن از تن در می آوردند و به صورت سینه زنی به عزاداری امام حسین(ع) می پرداختند.
قربانی گوسفند و خون مالی کردن خود جهت تبرک
نظرخواه، یکی دیگر از رسم های اهالی مسجد پیرموسی را قربانی گوسفند در ظهر روز عاشورای حسینی عنوان کرد و افزود: پس از قربانی گوسفند، گوشت آن را برای خورشت شام در مسجد استفاده کرده و یا در بین خانواده های مستحق تقسیم می کنند. همچنین وقتی گوسفند قربانی توسط قصاب سربریده می شود خون ریخته شده بر زمین را زنان، دختران و پسران برای سلامتی و گرفتن حاجت به لباس، صورت و بدن خودشان می زنند و گاهی هم در داخل بطری کوچک درب دار ریخته به عنوان تبرک با خود برای بیماری که در خانه باشد و توان راه رفتن را ندارد می برند.
جارو زئن قتل روزه
وی همچنین با اشاره به مراسم «جارو زئن قتل روزه» اظهار کرد: زنان کوچصفهانی بر این باورند که اگر کسی بخواهد در روز شهادت امام حسین(ع) خانه را جارو کنند در آن خانه مگس های زیادی جمع می شوند.
سییا واووستن و رنگ سورخ مغرب دم آسمان
نظرخواه تصریح کرد: ساکنین کوچصفهان اعتقاد دارند که در روز شهادت امام حسین(ع) یعنی روز عاشورا، آسمان را ابرهای تیره فرا می گیرد که شروع به باریدن می کنند. آنها در این موقع می گویند «سییا واووسته آسمان» یعنی اینکه آسمان خدا هم در این روز عزدار امام حسین(ع) است و گریه می کنند. همچنین بر این باورند که اگر در غروب روز عاشورا رنگ آسمان به سرخی بزند می گویند این نشان خون امام حسین ( ع ) و یارانش در کربلا است و خداوند با این کار می خواهد خون های ریخته شده در صحرای کربلا را به ما نشان بدهد و دراین هنگام صلوات می دهند.
شام غریبان و سرکشی امام از مسجد
وی در ادامه گفت: «شام غریبان» اهالی روستاهای شکارسرا، محله احمدسرا، محله کته کول شکارسرا و اسماعیل آباد علیسرا بر این عقیده اند که مسجد را باید خالی بگذارند که در این شب امام حسین(ع) به همراه یاران خود برای سرکشی به مسجد می آیند و مسجد را «گلاب باشی» و عطرآگین کرده و با این کار از پیروان خود قدردانی می کند.
حاجت خواهی زنان در شب شام غریبان
نظرخواه اضافه کرد: زنان این منطقه بر این باورند که در شب شام غریبان اگر حاجتی داشته باشند می بایست از حضرت زینب(ع) بخواهند و در صورت برآورده شدن حاجت‌شان اقدام به پختن آش حضرت فاطمه زهرا(س) کنند. همچنین اعتقاد دارند پس از گرفتن حاجت می‌بایست با «پای برهنه» و «لال لاکی» (بدون حرف) به درب هفت خانه ای که نام زنان یا دختران آن خانه «فاطمه» یا «زهرا» است مراجعه کنند و «دست گدایی» به سوی صاحب خانه دراز کرده و وسایلی که برای پختن آش نذری به کارشان می آید از قبیل برنج، حبوبات، پول و غیره... هر کس به اندازه «دس رس» در حد توان خودش کمک کند تا آن ها در آش نذری استفاده کنند.
وی همچنین گفت: اهالی شکارسرا و علیسرا در شب شام غریبان با پای برهنه و سینه زنان به حیاط خانه های مردم می رفتند و نوحه خوانده و صاحب خانه فانوس ها را در داخل اتاق می گذاشت که حیاط خانه کاملا تاریک باشد چون بر این عقیده اند که حضرت زینب(ع) در صحرای کربلا در تاریکی شب به دنبال پیکر برادر و اقوامش بود، و در پایان صاحب خانه با چایی، خرما و شربت از عزداران به صورت «سرپایی» ایستاده پذیرایی می کند.