به‌گزارش هنرآنلاین، نشست گروه حقوق و هنر پژوهشکده مطالعات راهبردی پژوهشگاه قوه قضائیه با اهالی هنر، روز یکشنبه ۱۷ تیرماه و با حضور جمعی از سینماگران برگزار شد. نقش هنر در تصویرسازی مطلوب از دستگاه قضایی و مطالبات هنرمندان برای ایجاد این تصویر از جمله محورهای این نشست بود. رئیس امور فرهنگی قوه قضاییه، نمایندگانی از مراجع قضایی، سازمان زندانها و مرکز رسانه قوه قضاییه نیز در این جلسه حضور داشتند.
در ابتدای نشست، سعدالله مرادی؛ رئیس پژوهشکده مطالعات راهبردی ضمن خوشامدگویی به مدعوین، توجه به مطالعات بینارشته ای را ضرورتی انکارناپذیر در حل مسائل قوه قضاییه دانست و افزود: در سند تحولی قوه قضاییه اهمیت مطالعات میان‌رشته ای و توجه جدی به این حوزه‌ها به خوبی تبیین شده است و پژوهش‌های جدی در حوزه‌هایی نظیر جامعه‌شناسی، اقتصاد، فناوری، مدیریت، دوشادوش پژوهش های حقوقی در پژوهشگاه قوه قضاییه در حال انجام است؛ بر اساس همین اهمیت، در یک سال اخیر موضوع حقوق و هنر نیز در دستور کار پژوهشکده مطالعات راهبردی قرار گرفته است.
داده‌های قضایی، قابلیت خلق آثار هنری را دارد
وی ادامه داد: در مراجع قضایی، داده ها و منابع متنوع و متکثری وجود دارد که اگر با رعایت ضوابط و مقررات مربوط در اختیار هنرمندان قرار گیرد، قابلیت خلق آثار هنری مختلفی وجود خواهد داشت و در دل پرونده های قضایی ناگفته های فراوانی وجود دارد که روایت گری درست آنها می تواند راهگشای بسیاری از امور باشد.
مرادی، تلفیق قدرت هنر و رسانه با عظمت مفهوم عدالت را از راهبردهای نوین و پیشرو در راستای توسعه احساس برابری در جامعه دانست و گفت: این تلفیق در ارتقاء سرمایه اجتماعی قوه قضاییه بسیار اثرگذار است.
رئیس پژوهشکده مطالعات راهبردی در بخش دیگری از سخنان خود گفت: زمانی از هنرمند حرف میزنیم از نبوغ، ظرافت، ابتکار و خلاقیت صحبت می کنیم که ریشه در تفکر انسان دارد و ابزار آن علاقه، احساس تخیل و عاطفه است. به خاطر همین است که هنرمند طور دیگری فکر می کند.لذا حاکمیت باید این نوع نگاه هنرمند را درک کند و نه به عنوان تهدید بلکه به عنوان فرصت از آن بهره مند شود. وی در پایان آمادگی پژوهشکده مطالعات راهبردی پژوهشگاه را برای تداوم چنین سلسله نشست هایی اعلام نمود و اظهار داشت: با حفظ امانتداری، دغدغه های هنرمندان را به حوزه های ذیربط و از جمله رئیس محترم قوه قضاییه از طریق پژوهشگاه منتقل خواهیم نمود.
رفع مشکلات هنرمندان در تعامل اثربخش با قوه قضاییه بسیار موثر است
سعید نجاتی؛ مشاور مدیرعامل انجمن سینمای جوان ایران نیز ضمن تشکر از رئیس پژوهشگاه قوه قضائیه جهت پرداختن به مسائل و مشکلات جامعه هنرمندان و فیلمسازان گفت: متاسفانه در سالهای اخیر برخی از هنرمندان از کار منع شده‌اند و درنتیجه روند زندگی طبیعی آنان با مشکلات و مصائب فراوانی روبرو شده است. رفع این مشکلات در تعامل اثربخش هنرمندان با قوه قضاییه بسیار موثر است.
مشاور مدیرعامل انجمن سینمای جوان ایران ضمن اشاره به زمینه‌های همکاری اثربخش میان جامعه هنری و دستگاه قضا افزود: در جشنواره فیلم کوتاه می‌توان جایزه‌ای را برای فیلم‌های کوتاه با دغدغه‌های قوه قضاییه در نظر گرفت؛ همچنین در سرفصل‌های اصلی تولید فیلم کوتاه می‌توان به این‌گونه موضوعات پرداخت و آثاری از این دست را در جشنواره‌های مختلف مطرح نمود.
پیوند میان عدالت و احساس عدالت، مهم ترین رسالت هنرمند در تعامل با قوه قضاییه است
در ادامه این نشست دکتر هادی، رئیس پژوهشگاه قوه قضاییه ضمن اشاره به اصل ۱۵۶ قانوان اساسی و تکالیف مشخص شده برای دستگاه قضا در این خصوص اظهار کرد: در این اصل، مسئولیت تحقق عدالت به قوه قضاییه سپرده شده و این تکلیف در سند تحول و تعالی قضایی در ابعاد مختلف تعریف شده است.
دکتر هادی ضمن آسیب شناسی بازنمایی قوه قضاییه در رسانه های مختلف افزود: با وجود اجرای عدالت، گاهی احساس عدالت در جامعه ایجاد نشده است و یکی از رسالت های جامعه هنری میتواند انتقال احساس عدالت باشد.
رئیس پژوهشگاه قوه قضاییه در بیان نبود تعامل اثربخش بین قشر هنرمند و دستگاه قضا گفت: بعد از گذشت چندین دهه هنوز الگوی مناسبی در کشور در خصوص تبیین رابطه بین حقوق و هنر وجود ندارد و تشکیل گروه حقوق و هنر که با موافقت صریح رئیس دستگاه قضا صورت گرفته، تلاشی برای رسیدن به یک الگوی مطلوب بین هنر و امر قضاست که شکل گیری این الگو هم برای دستگاه قضا و هم برای هنرمندان و آحاد جامعه می تواند مفید و اثربخش باشد و اگر فضای مناسب و تعامل خوبی بین جامعه هنری و دستگاه قضا برقرار باشد، تحول عظیمی در جامعه هنری رخ خواهد داد. دستگاه قضا نیز می تواند از منابع و مستندات عظیمی که در اختیار دارد به حوزه هنر کمک شایانی نماید.
دکتر هادی ضمن بیان این مطلب که پیوند میان عدالت و احساس عدالت می تواند مهم ترین رسالت هنرمند در تعامل با قوه قضاییه باشد، افزود: اگر عدالتی از سوی سیستم قضایی شکل گرفته و تاثیرات این اقدامات در زندگی آحاد جامعه ملموس است، اینجا وظیفه هنر و هنرمند است که این اقدامات را نشر،ترویج و توسعه دهد.
قوه قضاییه امکان دسترسی هنرمندان به داده های قضایی را فراهم می کند
مهم ترین کمک دستگاه قضا به حوزه هنر، امکان دسترسی هنرمندان به داده ها، اطلاعات و مستندات موجود در مراجع قضایی سراسر کشور با در نظر گرفتن ملاحظات است.
وی در ادامه ضمن تاکید بر اهمیت توسعه همکاری جامعه هنری با پژوهشگاه قوه قضاییه گفت: حمایت حقوقی از تولیدکنندگان آثار فرهنگی، تسهیل فرایند بازدید اهالی هنر از زندانها، برگزاری جشنواره رسانه و عدالت… از جمله زمینه هایی است که پژوهشگاه می تواند با جامعه هنری همکاری های موثری داشته باشد.
دکتر هادی در پایان سخنان خود دسترسی قاعده مند هنرمندان به اطلاعات باارزش دستگاه قضایی را مور دتاکید قرار داد و گفت: چنانچه تدابیری اندیشیده شود تا اطلاعات برخی پرونده ها(با درنظر گرفتن اصل محرمانه بودن اطلاعات اشخاص) در اختیار جامعه هنری قرار گیرد قطعا تاثیرات شگرفی در راستای تصویرسازی مطلوب از نظام قضایی ایران در نزد افکار عمومی رخ خواهد داد.
در ادامه دکتر مصطفی رستگار؛ فیلمنامه‌نویس و مدرس سینما، ضمن بیان اهمیت نقش رسانه در بازنمایی و تصویرسازی مطلوب گفت: در سالهای اخیر رویدادهای خوبی در ارتباط فیمابین قوه قضاییه و جامعه هنری و فیلمسازان نظیر ساخت سریالهای آقای قاضی و بازپرس شکل گرفته است که با توجه به وضعیت موجود این اقدامات را باید به فال نیک گرفت.
این پژوهشگر در ادامه به بیان آسیبشناسی ارتباط نظام قضایی ایران با جامعه هنری پرداخت و گفت: دو گلوگاه خیلی مهم وجود دارد که بعضا منجر به سوءتفاهمهای خیلی جدی بین اصحاب هنر، رسانه و نظام قضایی شده است.
دادسرای فرهنگ و رسانه یکی از گلوگاه های ایجاد سوءتفاهم بین اهالی هنر و دستگاه قضاست
وی اولین گلوگاه ایجاد سوءتفاهم جدی بین اهالی هنر و نظام قضایی را ساز کار دادسرای فرهنگ و رسانه عنوان کرد وگفت: روحیه هنرمند حساس است و دارای هوش هیجانی بالایی بوده و روحیات متفاوتی با منصب قضا وجود دارد.
هنرمندان نیازمند تعامل نرم با نظام قضایی هستند
وی ضمن نقد نحوه برخود ضابطین دستگاه قضا با هنرمندان افزود: نوع برخورد ضابطین طی سالهای اخیر موجب دلخوری برخی از هنرمندان نظام شده است و این امر در بسیاری از مواقع هزینه های جبران ناپذیری را برای دستگاه قضا نزد افکار عمومی وارد کرده است؛ لذا هنرمندان نیازمند تعامل نرم با نظام قضایی هستند.
ضرورت اعتمادسازی کاربران به رسانه های داخلی
این مدرس دانشگاه گفت: حرفهای عمل نکردن صداو سیما و رسانههای جریان اصلی، باعث کاهش اعتماد به رسانه های داخلی و در نتیجه کوچ مخاطبان به رسانه های معاند شده است و این در شکلگیری تصویر منفی از قوه قضاییه موثر است. برای اعتماد سازی کاربران و مخاطبان به جریان اطلاع رسانی داخلی باید چارهاندیشی کرد.
اگر احساس عدالت نباشد، تصویر مطلوبی از دستگاه قضایی ایجاد نمی شود
در ادامه این نشست مهدی سجاده چی؛ رئیس کانون فیلمنامه نویسان خانه سینما ضمن اشاره به اهمیت احساس عدالت گفت: احساس عدالت باید در جامعه وجود داشته باشد و اگر این احساس نباشد وضع کلی جامعه خوب نخواهد بود و اگر جامعه پر از تناقض باشد، افرادی فراتر از قانون باشند و برای قضات تعیین تکلیف کنند احساس عدالت وجود نخواهد داشت و تصویر سازی مطلوب را دچار مشکل نموده و افکار عمومی دچار تناقض خواهد شد.
رئیس کانون فیلمنامه نویسان خانه سینما در بیان شکل گیری احساس عدالت در میان آحاد جامعه افزود: فهم عدالت در کشور ما از طریق قاضی صورت میگیرد این درحالی است که این فهم در کشورهای غربی از طریق دموکراسی شکل میگیرد. وی نبود نظام هیئت منصفه در رسیدگی به دعاوی را از موانع شکل گیری احساس عدالت در جامعه ایران عنوان نمود.
محمد ثریا، فیلم‌ساز و فعال حوزه هنری، دیگر سخنران این نشست علمی، ضمن نقد انحصارگرایی در تولیدات سینمایی در ایران اظهارداشت: در صنعت سینمای ایران فقط چند نفر امکان ساخت فیلم دارند و بسیاری از هنرمندان و کارگردانان به خاطر مشقت‌های فراوان تمایلی برای ساخت فیلم با محوریت قوه قضاییه ندارند.
شفافسازی به نفع حاکمیت است
دیگر سخنران آقای عباس نادران؛ تهیه کننده سینما ضمن تشکر از مواضع بیطرفانه و اقدامات رئیس دستگاه قضا در انتخابات اخیر ریاست جمهوری گفت: اساسا تصویرسازی مطلوب از دستگاه قضا با برند شخصی رئیس قوه قضاییه مرتبط است و ما باید نگاه کلانتر و بلندمدت تری نسبت به تصویرسازی مثبت از قوه قضاییه داشته باشیم.
نادران ضمن بیان اهمیت بازنمایی و تصویرسازی مثبت از نظام قضایی بیان کرد: بازسازی چهره قوه قضاییه باید در درجه اول از دل نظام قضایی بجوشد و طی سالهای اخیر هرجا قوه قضاییه شفافسازی کرد و جسارت هزینه کردن داشت در نهایت به نفع حاکمیت و کل نظام تمام شد. لذا قوه قضاییه نیازمند این امر است که از پوسته سنتی فعلی خارج شود و در روابط خود با جامعه هنری تجدید نظر کند و هزینه آزمون و خطای آن را هم بپذیرد.
قوه قضاییه، ضرورت بازسازی تصویر خود را باید باور کند
این تهیه کننده سینما ضمن نقد فرایند طولانی و در بسیاری از مواقع غیر ممکن دسترسی به اطلاعات پروندهها در محاکم افزود: اگر قوهقضاییه باور کند که نیازمند بازسازی تصویر خود در نزد افکار عمومی است، گام نخست شفافسازی را برداشته است و در این خصوص باید ساز کار صحیح تعریف کرد و از طرفی انتظار نداشته باشد هنرمندان سربازان نظام قضایی شوند.
در ادامه نشست، دکتر یوکابد عارفی، دبیر نشست و پژوهشگر گروه حقوق و هنر با اشاره به مؤلفه های سند تحول و تعالی قضایی گفت: یکی از وظایف اصلی این گروه، کاربست هنر در تصویرسازی و مردمی شدن دستگاه قضایی در پژوهشگاه تعریف شده است. درواقع گفتمان سازی و گسترش روش های ایجاد آن در این سند با کمک ابزارهای مختلف مانند رسانه سینما امکان پذیر دانسته شده است .
این پژوهشگر در ادامه افزود: از ویژگی‌های متعدد هنر، زبان گویا و رسای آن هست که می توان در راستای انتقال مفاهیم حوزه های مختلف اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، قضایی و … استفاده کرد. مقام معظم رهبری معتقدند که همه اقسام هنر میتواند در خدمت ارتقای یک جامعه قرار گیرد و از میان تمام هنرها، هنر و رسانه سینما بیشتر مورد تأکید معظمله است چون سینما را هنری برتر می‌دانند که ناشی از روایت‌گری آن است و کارآمدی سینما از این‌رو مورد توجه می‌باشد که روایت‌گر حقیقت است؛ لذا سینما را هنری متعالی و پیشرفته می دانند که می تواند به عنوان یک رسانه و ابزار فرهنگی، راوی حقایق و واقعیت ها باشد.
عارفی ادامه داد: یکی از حوزه هایی که ارتباط مستقیم با مقوله حقیقت دارد، نظام حقوقی و قضایی است؛ نظامی سیال و پویا که در حیطه‌های فرهنگی و هنری نیز در جریان است در واقع منابع رسمی اعم از قانونی و قضایی، تنها یکی از راه‌های فهم یک نظام حقوقی است و بخش وسیعی از علم حقوق در انتظارات و درک جامعه از نظام حقوقی نهفته است. هر جامعه‌ای پیرامون وقایع مهمی که در آن اتفاق می‌افتد روایتهای معیاری می‌سازد که واکنش و دیدگاه افراد را نسبت به این اتفاقات منحصر به فرد می‌کند.
پژوهشگر گروه حقوق و هنر گفت: روایتهای معیار غالبا از طریق پدیدارهای فرهنگی (به طور عمده آیین‌های اجتماعی و رسانه‌ها) منتقل و بازمنتقل می‌شوند. مثلا یک روایت معیار در جامعه‌ای خاص میتواند بر این مبنا باشد که قضات، حامیان عدالت و مجرمین، افرادی خطرناک به حال جامعه هستند. این گزاره، صرف نظر از صدق یا کذب، توسط جامعه بر قضات و مجرمان گوناگون علی‌رغم عدم یکسانی و یکپارچگی آنها تحمیل میشود. بدین ترتیب در موارد تردید و ابهام بر مبنای این گزاره، فرهنگ عامه، حکم مقتضی را صادر می‌نماید. در این بین سینما به عنوان یکی از ارکان هنر و رسانه، میتواند از جلوه‌هایی باشد که هم روایت معیار را در خود بگنجاند و هم آن را تقویت یا تضعیف کند.
عارفی با بیان اهمیت فهم سینما در بازنمایی عدالت افزود: فهم سینما در خصوص مسئله دادگاه و عدالت به عنوان یکی از حامل‌های روایت معیار، حائز اهمیت است. لذا نظام قضایی میتواند از طریق رسانه سینما به ارائه تصویر مطلوب و ایده‌آلی از خود بپردازد و نیز به کمک آن، مسائل حقوقی و قضایی را به مردم جامعه خود منتقل سازد. در این زمینه، کشورهای غربی به خوبی عمل کرده‌اند. آنها با تولید آثار فراوانی در حوزه نظام قضایی و حقوقی، علاوه بر ارائه تصویر مطلوبی از نظام دادرسی، مقوله عدالت‌محوری و پایبندی به قانون را نزد افکار عمومی جوامع مختلف نهادینه کرده‌اند. موضوعی که شاید جوامع دیگر مانند جامعه‌ما تا حدودی از آن غفلت کرده است.
وی اظهار داشت: فضای دادگاه و دادرسی آکنده از صورت‌جلسه، لوایح، متون، قوانین موضوعه و رویه‌های قضایی و امثال آن است. در حقیقت دادگاه از پتانسیل‌های نمایشی گسترده‌ای برخوردار بوده و این وجه نمایشی همواره برای افراد و شهروندان هم جذاب و هم حیاتی بوده است و نیز نمایش دادرسی موجب گسترش مفهوم عدالت در فضای عمومی میشود.
عارفی در پایان افزود: نشست های هم اندیشی با این دغدغه شکل می گیرد که نحوه کاربست هنر و رسانه سینما در راستای تصویرسازی و مردمی شدن دستگاه قضایی توسط فرهیختگان این عرصه تبیین شود و خلأهای موجود شناسایی شده تا در نهایت به راهکارهای عملی در این زمینه دست پیدا کنیم.
هنر باید منعکس‌کننده واقعیت های جامعه باشد
در ادامه حجت‌الاسلام والمسلمین سعید سعدی ، رئیس امور فرهنگی قوه قضاییه ضمن ابراز خرسندی از تشکیل گروه حقوق و هنر در پژوهشگاه و برگزاری چنین نشست هایی در قوه قضاییه گفت: هنر باید منعکس کننده واقعیت های جامعه باشد.
وی در مورد شکل نگرفتن ارتباط اثربخش بین جامعه هنری و دستگاه قضا افزود: در هر دو بخش اشتباهاتی رخ داده و این امر باعث شده نه هنر بتواند با سیستم قضایی ارتباط برقرار کند و نه دولت و نهادهای قدرت به این نتیجه رسیدند که نیازی به جامعه هنری در پیشبرد اهداف دارند.
وی گفت: این حلقه مفقوده باید حلقه موجوده شود و چنانچه این ارتباط برقرار شود، موضوعات مختلفی در دستگاه قضا وجود دارد که جامعه هنری از آن می تواند بهره مند شود.
حجت‌الاسلام والمسلمین سعدی ضمن اشاره به اهمیت نگاه هنرمندان دربازنمایی مسائل جامعه اظهار داشت: یک هنرمند وقتی از کنار مسائل اجتماعی عبور می کند به هیچ عنوان نمی تواند بی تفاوت باشد و قطعا به دنبال سوژه هایی جهت بررسی موضوع و مساله خواهد بود. لذا از هنرمندان عزیز تقاضا دارم کاری کنند که قانون به بطن جامعه رسوخ کرده و جامعه را به سمت قانونمندی هدایت نمایند.
در ارتباط اثربخش با پژوهشگاه برای تحقق تصویر مطلوب دستگاه قضا سهیم هستیم
سعدی در ادامه ضمن خرسندی از ایجاد بستری برای تعامل با هنرمندان در پژوهشگاه افزود: اگر احساس عدالت را به جامعه منتقل کنیم و در جامعه عدالت نباشد این احساس کوتاه مدت خواهد بود. از این رو ما در معاونت فرهنگی قوه قضاییه به نوبه خود تلاش خواهیم کرد بیشترین و موثرترین مکانیسم را برای ارتباط اثربخش با پژوهشگاه داشته باشیم تا در تحقق تصویرسازی مطلوب از قوه قضاییه در ارتباط با جامعه هنرمندان سهیم باشیم.
در دستگاه قضایی، قاضی قهرمان کم نداریم
در ادامه امین تویسرکانی؛ بازپرس دادسرای جرائم رایانهای ضمن اشاره به این نکته که ما در دادسرای جرائم رایانهای پیگیر شکایات جامعه هنری در احقاق حقوقشان هستیم اظهار داشت: از نزدیک شاهد تولید سریالهایی نظیر بازپرس و آقای قاضی و سختی کار تولید فیلم و سریال با توجه به ملاحظات دستگاه قضا بودهام و این ملاحظات و محدودیتها مانع شکلگیری شخصیت قاضی به عنوان قهرمان شده است، ما در دستگاه قضا قاضی قهرمان کم نداریم. ولی متاسفانه تمرکز قوه قضاییه بر بازنمایی مثبت، مانع از شکل گیری قاضی قهرمان شده است.
تویسرکانی در انتها ضمن قدردانی از پژوهشگاه قوه قضاییه جهت پرداختن به مشکلات جامعه هنری در تعامل با قوه قضاییه اظهار داشت: پژوهشگاه میتواند از طریق ایجاد بستری برای قضات باتجربه، روایتهای مختلف و موجود آنها را که منتج شده از پروندههای قضایی است ، استخراج و در اختیار فیلمسازان جهت تولیدات هنری قرار دهد.
فعالان رسانه، اقداماتی نظیر دادگاه صلح و سازش را بازنمایی کنند
محرمی؛ نماینده مرکز رسانه قوه قضاییه نیز ضمن نقد شیوه بازنمایی نظام قضایی در سینمای ایران گفت: بازنمایی و تصویرسازی منفی بر تصویرسازی مثبت در این حوزه همواره ارجح بوده است و لازم است هنرمندان در بازنمایی مسائل مرتبط به قوه قضاییه موارد مثبت و دستاوردهای اثربخش این قوه را نیز نمایش دهند.
وی در ادامه به بیان نقش نهادهای صلح و سازش در ترویج احساس عدالت اشاره کرد و گفت: سالانه بیش از ۸۰۰ پرونده قصاص در مراجع قضایی سراسر کشور به صورت جدی بررسی و بیشتر آنها منجر به صلح و سازش میشود که جا دارد فعالان رسانه ای با بازنمایی این اقدامات موثر پشتیبان دستگاه قضا باشند.
در انتهای این نشست، رئیس پژوهشگاه قوه قضاییه ضمن تشکر مجدد از هنرمندان و فیلمسازان، ایده های مطرح شده را مهم ارزیابی کرد و اظهار داشت: پژوهشگاه یک مرکز علمی است که میتواند بسترسازی لازم جهت ارائه دادهها به هنرمندان را انجام دهد.