گروه تئاتر هنرآنلاین،با آوا فیاض، تهیه‌کننده نمایش «غرب غمگین» که روزهای پایانی خودش را در تماشاخانه ایران شهر می‌گذراند در مورد این بخش از تئاتر گفت‌و‌گو کردیم. این دومین تجربه تهیهکنندگی او بعد از حدود ۲۵ پروژه به عنوان مجری طرح یا مدیر تولید و هم‌چنین بیش از ۱۲۰ پروژه مختلف به عنوان مدیر مارکتینگ و تبلیغات تئاتر و دیگر زمینه‌هاست.
- درباره روند تولید بگویید، از کجا شروع کردید؟
از همان سال ۹۴ که نمایش «ایرلند نباید جای بدی هم باشه» بر اساس نمایش‌نامه «چلاق آینیشمان» مک‌دونا به کارگردانی فواد خراباتی و تهیهکنندگی من با وجود تمرین زیاد، آماده بودن همهی بخش‌ها و حتا شروع تبلیغات، بنا به دلایلی که در اینترنت هست، روی صحنه نرفت، فواد خراباتی تصمیم داشت کار اولش را روی‌صحنه ببرد. در چند بازه‌ی زمانی سالن گرفتیم تا متن «ایران‌پیما» که طرح اصلی آن را خود فواد نوشته بود روی صحنه ببریم اما هر بار اتفاقی افتاد و نشد؛ از کرونا تا ماجراهای دیگر. بعد از چند سال انتظار برای کرفتن نوبت اجرا از تماشاخانه ایرانشهر، بالاخره بهمن و اسفند ۱۴۰۳ به فواد خراباتی تایم اجرا دادند و او این بار مجددن متنی از مک‌دونا را که تا به حال در سالن بزرگ و مهم ایران اجرا نشده بود، انتخاب کرد.
- در مسیر تولید با چه چالش‌هایی روبه‌رو بودید؟
تئاتر کار کردن در ایران در همهی بخش‌ها پر از چالش است. بی‌شک مهم‌ترین چالش موضوع اقتصادی است. تقریبن حمایتی از طرف دولت وجود ندارد و تمام بار اجرا بر دوش خود گروه است ولی از متن نمایش‌نامه تا خود اجرا باید طبق نظر و قوانین مرکز هنرهای نمایشی پیش برویم. مهم‌ترین مشکل جایی است که این موازین برای کارهای مختلف متفاوت است؛ بسته به این‌که نمایش توسط چه کسی، در چه سالنی و با چه بازیگرانی اجرا می‌شود و همین‌طور هئیت بازبیبی که آن روز اجرا را می‌بینند، قوانین فرق می‌کند. درواقع گروه اجرایی هم‌واره در استرس حذف شدن یا تغییر نمایش‌نامه‌ایست که مجوز چاپ دارد یا حتا در سالن دیگری روی صحنه رفته است. تغییراتی که حتا در خیلی از موارد باعث ضربه زدن به شاکله‌ی اصلی کار می‌شود. زمان‌بندی صدور مجوز متن تا اختصاص زمان بازبینی و گرفتن تایید نهایی به گونه‌ایست که زمان تبلیغات خیلی کمی برای یک اجرا باقی می‌ماند و طبیعتن نمایش را حداقل در هفته‌ی او‌ل دچار چالش جذب تماشاگر می‌کند؛ البته جز نمایش‌هایی که از چهره‌های خیلی معروف به عنوان کاتالیزور فروش استفاده می‌کنند که در این شرایط اقتصادی کاملن منطقی است. اما مگر چند بازیگر فروش گیشه را تضمین می‌کنند؟ کاش در این شرایط حداقل فضاهای تبلیغاتی رایگان در سطح شهر از طرف نهادهای دولتی برای گروه‌ها در نظر گرفته می‌شد.
- در بخش انتخاب بازیگر به مشکلی بر نخوردید؟
خیلی زیاد. تا حدود ۶-۷ سال پیش یعنی حتا بعد از خصوصی شدن تئاتر و کنار گذاشته شدن قراردادهای تیپ که عددشان را مرکز مشخص می‌کرد، هنوز هم عدد دستمزدها قابل پرداخت بود. به عبارتی کارگردان و تهیه‌کننده سود کمی داشتند اما دخل‌و‌خرج تئاتر باهم جور می‌شد. بعد از گسترش تولیدات شبکه نمایش خانگی و افزایش عجیب‌و‌غریب دستمزدها شرایط بسیار سخت شده. تعداد خیلی زیادی از بازیگران سر پروژه هستند و وقت ندارند، از بازیگران تئاتری که الان تبدیل به چهره‌های سینما شدند تا بازیگرانی که چهره نشدند اما به هر حال در این سریال‌ها بازی می‌کنند و به همین دلیل دست‌مزدی که طلب می‌کنند در توان پرداخت یک گروه تئاتری که پشتوانه‌ی مالی از جایی ندارد، نیست.
- تغییری هم در نوع قراردادها اتفاق افتاده؟
بله، پیش‌تر یک‌عدد ثابت و یا نهایتن درصدی از فروش برای دوره‌ی تمرین تا پایان اجرا در نظر گرفته می‌شد. چند سالی‌ست که بر اساس تعداد اجرا قیمت می‌دهند. از اجرایی ۳ تومن تا ۱۰۰ تومن حتا! خب این یعنی با در نظر گرفتن شرایط ایده‌آل و فروش تمامی صندلی‌ها، عملن درصد بیش‌تر فروش و گاهن تمام فروش به بازیگر تعلق می‌گیرد. کارهایی هم‌که مثل این ماه فروش‌خوبی ندارند خیلی از شب‌های اجرا پول بازیگرشان هم در نمی‌آید. یه رقم‌هایی هم که اساسن با ضرب‌و‌تقسیم قیمت بلیت و تعداد صندلی باز هم نمی‌تواند دستمزد را پرداخت کند و بازیگر می‌گوید خب اسپانسر بیاورید. گاهی فکر می‌کنم شاید هم در این شرایط اقتصادی حق دارند چون هیچ‌کس جای دیگری نیست. در‌اقع باز هم قیمتی کمتری نسبت سریال یا یک روز ضبط رئالیتی‌شو مثل مافیا که چند برابر این پرداخت می‌کنند، درخواست دادند. من به هیچ‌وجه مقصر را بازیگران نمی‌دانم، از نظر من عدم امنیت شغلی، وضعیت اقتصادی فاجعه‌بار این‌روزها و پول‌های بی‌پایه‌و‌اساس سریال‌ها دلیل اصلی این اتفاق هستند. این را هم در نظر بگیریم، همه مثل هم نیستند، خیلی از این دوستان شاید برای یک کارگردان خاص یا یک نقش متفاوت، جوری دیگری توافق کنند. من به طور کلی گفتم، نه درباره‌ی یک شخص یا حتا پروژه‌ی خودمان.
- چالش‌های تهیه کنندگی در تئاتر چیست؟ اصل تعریف تهیه‌کننده تئاتر چیست و چه تفاوتی با مدیر تولید، مجری طرح و سرمایه‌گذار دارد؟ در سینما هرکدام از این ها تعاریف خاص خودشان را دارند اما در تئاتر به تهیه‌کننده بیش‌تر به عنوان سرمایه‌گذار نگاه می‌کنند.
تهیهکنندگی، مجری طرح و مدیریت تولید تئاتر سمت‌هایی هستند که هنوز در خانه‌ی تئاتر هیچ انجمنی ندارد. به نظرم همین موضوع نشان می‌دهد این سمت‌ها تا چه حد با چالش روبه‌رو هستند. تمامی مشکلات دقیقن ناشی از نبود تعریف مشخص برای این سمت‌هاست. یک کلیتی وجود دارد، مدیریت روند تولید و پشت‌صحنه؛ اما در هر پروژه بنا به شرایط، روابط و مبحث مالی، شرح وظایف تغییر و یا از این سمت به آن سمت منتقل می‌شود. تا زمانی که گروه یا انجمنی تشکیل نشود و شرح وظایف را مکتوب نکنند، همه‌چیز سلیقه‌ای و بر اساس تجربیات فردی پیش می‌رود. اما یک‌چیز بر اساس تعریف جهانی تهیهکنندگی که در سینمای ایران هم تقریبن جا افتاده مشخص است؛ تهیه‌کننده لزومن سرمایه‌گذار نیست. ممکن است کسی انتخاب کند که خودش سرمایه بگذارد در غیراین صورت مدیریت منابع مالی، هزینه‌های تولید، چنیش عوامل اجرایی و هم‌چنین حفظ هم‌زمان منافع سرمایه‌گذار و گروه اجرایی از کارهای اصلی تهیه‌کننده است. اما حتا در همین پروژه بنا به مختصات همین اجرا، این شرح وظایف را من و فواد خراباتی باهم انجام دادیم. چون در شرایط اصلا جوری نیست که این‌قدر خط‌کشی‌شده بتوان جلو رفت؛ حداقل در کارهایی که بودجه مالی کمی دارند این اتفاق نمی‌افتد و خیلی از بخش‌ها گروهی جلو می‌رود. به نظر من تهیه‌کننده باید با انتخاب و مدیریت درست، اعتماد و اطمینان بسازد؛ چیزی که نقطه‌ی اتصال همهی اجزای گروه و حتا تماشاگران است.
- در کل از روند اجرا راضی بودید؟!
نه متاسفانه. با این‌که من سال‌هاست در مارکتینگ و مدیریت تولید فعالیت کردم و همیشه پیش‌بینی‌هایی داشتم، این بار غافل‌گیر شدم. بدترین ماه تئاتری در چندین سال گذشته بود برای همهی کارها. کارهایی که ماه‌های قبل سولداوت بودن یهو ریزش ۴۰-۵۰ درصدی داشتن. کارهایی بود که با وجود کیفیت و حتا گاهن داشتن بازیگر شناخته شده روزی ۱۰ تا بلیت می‌فروختن. ما هم از این قاعده مستثنا نبودیم و با وجود حجم زیادی که برای تبلیغات شد و نظر کاربران روی سایت که بالای ۸۰٪ مثبت بود، ظرفیت سالن پر نمی‌شد. برنامه‌ای برای ادامه اجراها دارید؟ برای اجرا در چند شهرستان در حال مذاکره هستم اما هنوز به توافق نرسیدیم، یکی از آن‌ها پیشنهادش این بود بازیگر را عوض کنید یک و چهره سینمایی بیاورید که ما سالن ۹۰۰ نفره بگیریم! به ادامه اجرا در تهران هم فکر می‌کنیم اما با ضرر زیادی که برای این دوره متحمل شدیم باید ببینیم چه‌قدر امکان دارد دور بعد هم مجدد این اتفاق تکرار نمی‌شود و اساسن بتوانیم سرمایه‌ای برای ادامه جور کنیم.
انتهای پیام