گروه سینمایی هنرآنلاین: «محمد حمیدی‌مقدم» مدیرعامل مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی و دبیر این دوره از جشنواره در ابتدای این نشست با اشاره به اینکه امسال سومین مرتبه است که از این جایگاه با دوستان رسانه‌ای صحبت می‌کند، توضیح داد: ما پس از پشت سر گذاشتن دوره متفاوت چهاردهمین جشنواره سینماحقیقت در سال گذشته که همراه با همه‌گیری کرونا بود و جشنواره را برخط کرد شاهد یک پیشتازی و رشد و دگرگونی در ارتباط با مخاطبان بودیم و خوشبختانه دوره گذشته جشنواره مسیری رو به رشد داشت و بر جشنواره‌های دیگر کشور تاثیر گذاشت.
حمیدی‌مقدم ادامه داد: براساس این روند و زیرساخت برخط، مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی به عنوان یک کار تازه شروع به کار کارشناسی و خطاگیری دوره گذشته کرد و شورای سیاستگذاری بسیار سریع‌تر نسبت به ادوار گذشته تشکیل شد و برنامه‌ریزی دوره جدید را با نگاهی به آینده و پیک جدید کرونا انجام داد. تصمیم بر این شد که مسیر برخط را به عنوان مسیر جدی جشنواره امسال هم ادامه دهیم و روی آن سرمایه‌گذاری کرده و رفع خطاها را در پیش بگیریم. بنابراین در شورای سیاستگذاری تصویب شد که نگاه به اجرای فیزیکی را هم با توجه به رفع بیماری داشته باشیم.
وی خاطرنشان کرد: خوشبختانه در هفته گذشته با رشد مخاطبین در سالن‌های سینمایی، موافقت شد که به شکل محدود اجراهای فیزیکی را هم داشته باشیم و در نتیجه جشنواره پانزدهم سینماحقیقت هم به صورت برخط و هم به شکل محدود فیزیکی برگزار خواهد شد.
دبیر جشنواره پانزدهم سینماحقیقت تصریح کرد: ما امسال با توجه به تاثیر کرونا و وضعیت التهاب معیشتی پیش‌بینی کرده بودیم که باید روندی نزولی در ارائه آثار به جشنواره داشته باشیم که این اتفاق در دبیرخانه کاملاً مشهود بود. به طوری که تعداد آثار رسیده امسال ۵۵۱ فیلم بود که نسبت به دوره گذشته کاهش داشت.
حمیدی‌مقدم در ادامه با ارائه آماری از آثار رسیده به دبیرخانه گفت: امسال برای اولین بار شرط اولین نمایش آثار در جشنواره را لحاظ کردیم که باعث شد برخی آثار دیگر واجد شرایط حضور در جشنواره نباشند. بنابراین تعداد اثر واجد شرایط برای ورود به جشنواره ۴۴۰ فیلم بود. که نهایتا در بخش مستند کوتاه ۳۰، نیمه بلند ۲۸، بلند ۲۳، آوینی ۲۹، و سینمای ایران خارج از مسابقه ۸ فیلم در جشنواره حضور پیدا کردند.
او ادامه داد: با‌توجه به وضعیت موجود تلاش کردیم تا ۱۱ فیلم که به موضوع «کرونا» می‌پردازند در بخش خارج از مسابقه اکران داشته باشند.
حمیدی مقدم گفت: ۵۳ فیلمساز از ۲۱ استان و ۲۳ شهر شرکت داشتند که خوشبختانه نشانگر طیف وسیع تصویر حوزه مستند است. در بخش بین‌الملل ۲۶۱۱ فیلم از ۷۳ کشور درخواست حضور در جشنواره را داشتند. ۱۲ فیلم بلند، ۷ مستند نیمه‌بلند و ۱۰ فیلم کوتاه در بخش مسابقه بین‌الملل این دوره از جشنواره حضور دارند. همچنین ۳ فیلم بلند، ۲ نیمه بلند و ۲ فیلم کوتاه ایرانی به این لیست اضافه خواهد شد و منتخب بهترین آثار را هم نمایش خواهیم داد.
در ادامه این نشست و در بخش پرسش و پاسخ اهالی رسانه، دبیر جشنواره سینماحقیقت به سوالات خبرنگاران پاسخ داد. حمیدی مقدم در پاسخ به پرسشی درباره برنامه مرکز گسترش برای خرید و عرضه آثار مستند و حمایت از این آثار دارد؟ گفت: در دو سال گذشته بحثی در زیرساخت توسعه و بخش بازرگانی مرکز مطرح شده که هدف آن توسعه طیف مخاطبان است و برای همین اکران برخط راه‌اندازی شد. متاسفانه به‌دلیل شیوع ویروس کرونا نمی‌توانستیم سمت اکران فیزیکی برویم. اما کار اکران برخط را در ابتدا با فیلم‌های مرکز شروع کردیم و در ادامه دیگر آثار تولید شده هم حمایت خواهند شد. ضمن این که اگر بحث بودجه به نتیجه برسد بحث حمایت از آثار مستند مستقل نیز در دستور کار قرار می‌گیرد.
وی همچنین در پاسخ به سوالی دیگر درباره طرح «اکران حقیقت» و ضمانت ادامه این طرح بیان کرد: حرکتی که به سینما و رشد آن کمک می‌کند و در هر دوره‌ای قابل پیگیری است، اکران سینمای مستند به صورت برخط است که گزینه‌ای جدا از اکران فیزیکی و جذاب برای سینماگران مستند به شمار می‌رود. امیدوارم که با رفع کامل بیماری و باز شدن سینماها، پاتوق‌های فرهنگی فیزیکی ابتدا توسط مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی و سپس از سوی بخش خصوصی بتوانند به سراسر کشور اضافه شوند و اکران برخط بتواند در سراسر کشور در کنار شکل فیزیکی برپا شود.
حمیدی مقدم همچنین در پاسخ به پرسشی دیگر درباره بخش آوینی و انتقادها از جدایی مستندهای حوزه مقاومت از دیگر آثار اظهار داشت: در شورای سیاستگذاری دوره پانزدهم و با بررسی‌های کارشناسانه ابتدا قرار شد که شورای مشاورانی برای انتخاب آثار شکل بگیرد که از آن‌جایی که مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی متولی اصلی این جشنواره است، فکر کردم که پیوستن شورای مشاورین می‌تواند ایجاد شبهه کند. درنتیجه این قضیه عملی نشد. شاید کشور ما تنها جایی در دنیا باشد که در جشنواره‌هایش از هیات انتخاب استفاده می‌کند و بابت انتخاب‌هایش جواب می‌دهد.
وی افزود: در تمامی جشنواره‌ها آثار منتخب را با نظر مستقیم دبیر جشنواره اعلام می‌کنند. باید بگویم که قواعد جشنواره را باید پذیرفت و هر فستیوال با قواعد و زیبایی‌شناسی خود آثار برگزیده خود را انتخاب می‌کند. گروه انتخاب همواره با خودشان سلیقه می‌آورند و باید بگویم در هر وضعیت از انتخاب آثار، سلایق هیات انتخاب لحاظ می‌شود و گریزی وجود ندارد و این جشنواره نیز از آن مستثنی نیست.
حمیدی‌مقدم تاکید کرد: بخش «شهید آوینی» قسمتی جنبی یا سنجاق شده به جشنواره نیست. «شهید آوینی»، بخشی ویژه برای جشنواره است که همانند دیگر جشنواره‌های معتبر دنیا فیلم‌های آن با محتوا و بسته مخصوص به خود اکران می‌شوند. «شهید آوینی» بخش جدانشدنی جشنواره است و کسانی که آثار خودشان را به این بخش ارسال می‌کنند، فیلم‌هایی با کیفیت دارند که نمایانگر رنگین‌کمانی از آثار ملی است. این بخش جایزه جداگانه هم دارد و شاهد این هستیم که آثاری بسیار جسورانه در این بخش ساخته شده‌اند.
حمیدی‌مقدم در پاسخ به پرسشی دیگر درباره بخش بین‌الملل جشنواره گفت: جشنواره سینما حقیقت همواره درگاه و محلی برای ارائه فیلم‌های بین‌المللی بوده که شاید خیلی‌ها امکان دنبال کردن‌شان را نداشته باشند. امسال هم حق قانونی نمایش فیلم‌ها را پرداخت و سعی کردیم گنجینه و منتخب خوبی آماده کنیم که چند مورد آن را مثال می‌زنم؛ فیلم خوب «نمسیس، الهه انتقام» از کشور سوئیس است که تاکنون ده تا دوازده جایزه مهم گرفته و فیلمی مهم و مشاهده محور به شمار می‌آید. فیلم جذاب دیگر، مستندی درباره درگیری داعش به اسم «صبایا» است که آن هم جوایز بسیاری گرفته. برای کسانی که به سینمای داستانی علاقه دارند هم پرتره جذابی داریم به نام «جانگو‌جانگو» که خیلی هم سر و صدا کرده بود و محور آن گفتگویی با تارانتینو است. «پیش از خاموش شدن نور» از سینمای مراکش و همچنین در بخش مسابقه بلند مستند «مامور نفوذی» از کشور شیلی و اسپانیا را پیشنهاد می‌کنم.
وی همچنین درباره بحث کارآفرینی و مستندهایی که در حوزه کرونا اکران می‌شود نیز بیان کرد: جشنواره‌ها در مسیر رشد خود اتفاقاتی را از سر می‌گذرانند. در این دوره از جشنواره هم تصمیم بر آن شد که تعداد بخش‌های جنبی جشنواره کاهش یابد. برای مثال بخش کرونا در دوره چهاردهم به خوبی دیده نشد. ضمن این که چنین بخش‌هایی همیشگی نیست و با مشارکت ارگان‌ها و سازمان‌ها طراحی می‌شود. درنتیجه برای تمرکز در بخش‌های ملی و «شهید آوینی» تصمیم گرفتیم که بخش‌های جنبی را کم کنیم.
دبیر پانزدهمین جشنواره سینما حقیقت درباره تعداد آثار مستندی که مرکز گسترش از آن ها حمایت کرده و در جشنواره حضور دارند، گفت: همکاران من در بخش ارتباطات و اطلاع‌رسانی باید آمار دقیق را اعلام کنند، اما ۲۲ اثر تولید شده در مرکز متقاضی شرکت در جشنواره سینما حقیقت بودند و به شکل طبیعی ۱۲ و یا ۱۳ اثر مرکز به جشنواره راه پیدا کرده است. البته در این میان درصد مشارکت مرکز برای فیلم‌های مختلف گوناگون است. باید ابراز خوشحالی کنم که افراد در شرکت‌ها و بخش‌های خصوصی آثار مستند تولید می‌کنند اما باید یک آسیب‌شناسی انجام شود و نهاد‌های متمرکزی برای ساخت آثار مستند شکل بگیرند.
وی همچنین درباره دلیل کنار گذاشته شدن مستند «خلیج‌فارس» از جشنواره عنوان کرد: نمی‌خواهم مصداقی درباره یک فیلم خاص صحبت کنم. به استانداردها باید توجه کرد. فهرست نهایی اعلام شده نظر هیات انتخاب است و باید به آن احترام گذاشت. البته باید بگویم که وسواس من کمی دوستانم را آزرده کرده اما چون کار مستند درباره ثبت اسناد است ما نیز باید تک به تک کارهایمان را سندنگاری کنیم. قسمت نمره‌دهی به آثار نیز همان‌گونه کار کرده و همه سندهای چگونگی انتخاب آثار موجود بوده و مرکز دخل و تصرفی نداشته است. اما باید بگویم که مستند «خلیج‌فارس» روی پرتال جشنواره ثبت‌نام نکرد. مستندساز این اثر چون می‌خواست در جشنواره فیلم فجر شرکت کند و قانون این جشنواره شرط پذیرش فیلم‌ها در جشنواره سینما حقیقت است به اینجا مراجعه کردند و قرار شد فیلم یک بار بازبینی شود تا شاید امکان نمایش آن در بخش خارج از مسابقه مهیا باشد و صرفا کمکی برای اکران آن اثر در فجر باشد. من درباره آثار ارزش‌گذاری نمی‌کنم اما مدت زمانی که تولید یک کار طول می‌کشد نمی‌تواند ملاک درستی برای شرکت در جشنواره‌ها تلقی شود.
دبیر پانزدهمین جشنواره بین‌المللی سینماحقیقت همچنین در پاسخ به سوالی درباره مهم‌ترین چالشی که مدیر بعدی مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی و همچنین دبیر دوره آتی جشنواره با آن مواجه خواهد بود، گفت: صحبت درباره چالش‌ها فرصتی مفصل می‌خواهد که بعد از برگزاری جشنواره می‌توان درباره آن صحبت کرد، مانند این چالش که چگونه باید بی واسطه با مستندسازانی صحبت کنیم که در سال‌های اخیر جای خود را بیشتر باز کرده‌اند و همین باعث شده است با مشکلات بیشتری مواجه شوند. فشار بیش از حدی که روی تیم برگزاری و شخص دبیر وارد می‌شود و بسیار طاقت فرساست هم چالشی دیگر است.
حمیدی‌مقدم ادامه داد: نگاهی که رو به آینده دارم این است که حتما باید جلسات کارشناسی در حوزه تعارض منافع شکل بگیرد و مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی به عنوان متولی تولید مستند، نقش خود را داشته باشد. به خیلی از دوستان مستندساز که در این مرکز فیلم تولید می‌کنند در حوزه‌های بیرون از آن، ظلم می‌شود و برخی احساس می‌کنند که این فیلم‌ها با سفارش مرکز در بخش‌های مسابقه قرار می‌گیرند. البته تمام دوره‌های گذشته جشنواره سینماحقیقت خوب برگزار شده اما مسائل مختلفی هم دارد که باید به صورت مبسوط درباره آن صحبت کرد تا با یک تعامل و همگرایی بیشتر بتوانیم در جشنی که برای سینمای مستند کشور برپا می‌شود حضور پیدا کنیم.
در ادامه دبیر جشنواره در پاسخ به پرسشی مبنی بر این آیا در فیلم های ارسالی به موردی برخورد کرده‌اند که به دلیل نمایش شرایط موجود ناگزیر به حذف یا تعدیل آن باشند؟ گفت: در هیاهویی که برای بعضی فیلم‌ها ایجاد می‌کنیم می‌بینیم که با سر و صدای زیادی همراه می‌شوند اما در دلشان چیزی از تهور، جسارت و شجاعت وجود ندارد. اگر نگاه دغدغه‌مند و جست‌و‌جوگر در آثار به چشم می‌خورد ما حتما به دنبال آن می‌گشتیم. برآیند نگاه هیات انتخاب چیزی است که در سبد اکران جشنواره می‌بینیم. باز هم می‌گویم برایم ارزشمند است که مستندهایی ساخته شود که به قدری جسورانه باشند که دبیر جشنواره برای اخذ اکران آنها از ارگان‌های مربوطه اجازه بگیرد. اما امسال تمامی آثار حاشیه امن را رعایت کرده بودند.
حمیدی‌مقدم در ادامه در پاسخ به سوال دیگری درباره ضرورت تولید آثار اجتماعی امیدبخش و تلاش مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی در این رابطه گفت: قطعا نگاه امیدبخش و شادابی در سینمای مستند با وجوه دیگر سینما متفاوت است اما زیر لایه امید و ارائه راهکار برای آن مورد توجه سینمای مستند بوده است. بیش از امید، جستجوگری و جسارت و پیگیری فیلمساز مدنظر ما و قطعا شما قرار دارد.
وی چگونگی سرایت امید به مستندها را تابعی از وضعیت جامعه خواند و ادامه داد: طبیعتاً فیلمی که امسال با شرایط سخت مردم در همه‌گیری کرونا ساخته می‌شود از شرایط جامعه متاثر است. اما هدف ما ساخت فیلم سفارشی نیست؛ آنچه نیاز داریم از ایران امروز به جهان مخابره کنیم زندگی توام با مشقات در عین امید به آینده است. در عین اینکه درگیری با مسائل اقتصادی و اجتماعی را نشان می‌دهیم اما بارقه‌ای از زندگی و حل مشکلات را هم می‌توانیم داشته باشیم. اتفاقی که نه در همه مستندها اما در بخش‌های زیادی متاسفانه فعلا رنگ باخته است. تزریق امید نه فرمایشی است و نه سفارشی؛ باید این امید در ذات مستند موجود باشد تا کارکردهای آینده نگرانه داشته باشد.
حمیدی‌مقدم همچنین در پاسخ به پرسش دیگر درباره جشنواره‌های خارجی مورد تأیید سینما حقیقت و همکاری با آنها گفت: جشنواره‌ها هر کدام مسائل خاص خود را دارند اما به لحاظ کیفی درجه‌بندی می‌شوند. جشنواره‌های مستند برجسته برای فیلم‌سازان شناخته شده هستند و بخش بین‌الملل ما هم با آنها کار می‌کند. اما وضعیت فعلی سینمای مستند از اراده مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی خارج است؛ این مرکز با تعدادی مستندساز کار می‌کند و سعی دارد اثرشان را تنها در سبد جشنواره‌های معروف قرار ندهد.
وی یادآور شد: در رشد و تعالی سینمای مستند، جشنواره‌های خارجی چندان اعتبار ویژه‌ای برای ما ندارند. برای ما بیش از اهمیت به جشنواره خارجی، ارتباط با توده وسیع‌تری از مخاطبان آن کشور مهم است. حضور در میان جمع کوچکی از مخاطبان یک جشنواره دردی را دوا نمی‌کند. خبر مهم و خوش این است که فیلمی که از سوی مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی یا به صورت شخصی تولید می‌شود بتواند در کشور تاجیکستان به نمایش دربیاید یا حتی در کشورهای اروپایی. این نمایش و وسیع‌تر شدن مخاطب و چرخه اقتصادی مهم‌تر است. اما جشنواره‌ها را نفی نمی‌کنیم. جشنواره کارکرد و اهمیت خود را دارد و با همه آنهایی که با سیاست‌های ما همگام باشند کار می‌کنیم.
حمیدی‌مقدم همچنین در پاسخ به این پرسش که آیا در پانزدهمین جشنواره سینماحقیقت، فیلمی جنجالی یا فیلمی با موضوع اجتماعی خاص و پر چالش و تنش داشتید که هیات انتخاب بدون هیچ مشکل یا فشار آن را پذیرفته باشد؟ گفت: امسال چندان فیلم چالش برانگیزی هنگام انتخاب نداشتیم. شاید بعد از اکران آثار با چالش روبه‌رو شویم اما امروز چیزی درباره روزهای برگزاری نمی‌گوییم چون جشنواره محل کشف و هیجان‌های ناگهانی است.
دبیر پانزدهمین جشنواره بین‌المللی سینماحقیقت همچنین درباره برگزاری آنلاین جشنواره و مسیر اکران گفت: ما توانستیم ریل‌گذاری جشنواره را دوگانه کنیم. این دوره هم به صورت برخط و آنلاین و هم اکران فیزیکی در پردیس سینمایی چارسو که خانه جشنواره است، برگزار می‌شود. این طراحی را شکل دادیم که در خانه جشنواره، آثار برای تعداد مشخصی از صاحبان آثار و اهالی رسانه نمایش داده شود. در واقع جشنواره برای برگزاری برخط و آنلاین از درگاه « www.irandocfest.ir» که سایت اصلی جشنواره هم هست، استفاده کرده و از طریق این سایت می‌توان به تمام اطلاعات جشنواره دسترسی پیدا کرد. امکان خرید بلیت نیز فراهم است و از سامانه برخط نماوا نیز امکان خرید تک بلیت برای تماشای آثار وجود دارد. این خبر را نیز همین‌جا اعلام می‌کنم که با همکاری مدیر «موزه سینما» مانند سال ۹۸ سه سانس اکران برای نمایش آثار حاضر در جشنواره سینماحقیقت در نظر گرفته شده است.
حمیدی‌مقدم در جمع‌بندی این نشست رسانه‌ای گفت: سعی کردیم در این دوره هم بحث‌های محتوایی را مدنظر داشته باشیم. یکی از وظایف اصلی جشنواره، طراحی برنامه‌هایی برای جوشش‌های فکری به ویژه برای جوان‌هاست. در همین زمینه کارگاه‌های آموزشی برپا می‌شود.
وی در ادامه با معرفی این کارگاه‌ها گفت: دکتر احمد ضابطی جهرمی با کارگاه مستند هیبرید در این دوره حضور دارد که کار آموزشی درجه یکی است. احمد الستی سمیناری کارگاهی با موضوع فیلم جستار برگزار می‌کند که موضوع مهمی است و در جهان درباره‌اش بحث می‌شود. محمدرضا عباسیان کارگاه تهیه و تولید مستند در بحران خواهد داشت و سعید فرجی کارگاه مستند سازی در مناطق جنگی را برگزار خواهد کرد. مهدی آزادی کارگاه تصویربرداری در سینمای مستند و حمید نجفی راد کارگاه تدوین در سینمای مستند خواهند داشت.
دبیر جشنواره سینما حقیقت با اشاره به بخش فیلم خبر هم توضیح داد: در این بخش صاحبان آثار و منتقدان صحبتی خواهند داشت و مشروح آن به صورت زنده از درگاه‌های جشنواره پخش می‌شود. همچنین بخش بازار فیلم به کتابخانه ویدیویی مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی لینک شده تا اکثر فیلم‌های مرتبط با بازارهای خارجی برای عرضه و فروش در آن ارائه شوند.
حمیدی‌مقدم همچنین با اشاره به قیمت بلیت برای سامانه‌های برخط گفت: قیمت تماشای هر فیلم در بخش‌های فیلم کوتاه، نیمه بلند و بلند به ترتیب شش، هشت و دوازده هزار تومان است.
وی درباره بخش پیچینگ پنل هم توضیح داد: ۱۰۵ طرح به این بخش رسیده بود که از میان آنها ۲۱ طرح پذیرش شد و مستندسازان باید ابتدا یک دمو یا تریلر سه دقیقه‌ای آماده کنند و بعد در هفت دقیقه و در جریان یک گفتگوی زنده طرح خود را ارائه دهند.
حمیدی‌مقدم با اشاره به سه بزرگداشتی که امسال برای اساتید سینمای مستند برگزار می‌شود گفت: امسال برای آقایان ارد عطارپور، ابراهیم مختاری و حبیب الله والی‌نژاد بزرگداشت برگزار می‌شود. همچنین فیلم «زعفران» آقای مختاری با همکاری فیلمخانه مرمت شده و نمایش اول آن در این مراسم بزرگداشت خواهد بود.
وی همچنین با اشاره به ورک‌شاپ‌ها و مسترکلاس‌های بین‌المللی که سال گذشته با استقبال خوبی مواجه شده بود، درباره عناوین این کارگاه‌ها در دوره پانزدهم گفت: دیوید چاراپ کارگاه «هنر تدوین مستند»، هلنا ترشتیکوا کارگاه «مستند به شیوه تایم لپس»، کرستن جانسون کارگاه «اخلاق حرفه ای در تصویربرداری»، میشل نول کارگاه «راهکارهای پخش جشنواره ای» و پیتر همیلتون کارگاه «راهکارهای پخش اینترنتی و استریمرها» را برگزار خواهند کرد.
دبیر پانزدهمین جشنواره سینماحقیقت به اعلام آمار فیلم‌های این دوره پرداخت و گفت: ۸۱ فیلم ایرانی در بخش مسابقه ملی نمایش داده می‌شود. ۲۹ فیلم در بخش «شهید آوینی»، ۱۱ فیلم درباره «کرونا»، ۸ فیلم خارج از مسابقه هستند و در مجموع ۱۲۲ فیلم ایرانی در این دوره نمایش داده می‌شود.
وی افزود: در بخش بین‌الملل ۵۰ فیلم خارجی روی پرده می‌روند و ۷ فیلم در بزرگداشت‌ها نمایش داده می‌شوند. در مجموع فیلم‌های پانزدهمین جشنواره سینماحقیقت ۱۷۹ اثر است.
حمیدی‌مقدم در پایان گفت: آرزو می‌کنم سینمای مستند ایران همان‌گونه که همواره هوشمند و پیشتاز بوده با تعامل با جشنواره حقیقت که بار زیادی هم بر دوش آن است، پدید آورنده فضایی در عرصه فیلم مستند باشد که به اعتلای روزافزون حوزه مهم مستند کمک کند.