سرویس سینمایی هنرآنلاین: "رفیق" ویژه‌برنامه‌ای 13 قسمتی به تهیه‌کنندگی رضا حماسی و به کارگردانی علی میرمیرانی است که این ایام در بخش شبانگاهی شبکه چهار سیما ساعت 22 روی آنتن می‌رود. این برنامه که همراه با قطعات نمایشی و به‌صورت سیاه و سفید پخش می‌شود، با نگاهی متفاوت روایتگر واقعه عاشورا از دیدگاه رفقای امام حسین علیه‌السلام است.
حماسی در گفت‌وگو با خبرنگار هنرآنلاین درباره چگونگی شکل‌گیری "رفیق" گفت: چند ماه پیش این طرح از سوی علی میرمیرانی کارگردان این کار به من پیشنهاد شد و در پی آن با مدیران شبکه چهار نیز مطرح و صحبت‌هایی انجام شد، اما این طرح ماند تا مدتی قبل که وارد بحث جدی برای تولید شد و با داشته‌های خود کارگردان به‌سرعت یک تیم بزرگ و حرفه‌ای را شکل دادیم و بخش‌هایی را نیز به کار اضافه کردیم تا با حداکثر امکانات و نیرو برنامه شکل بگیرد.
او درباره ایده سیاه و سفید بودن برنامه، توضیح داد: این ایده از سوی من بود و وقتی با کارگردان صحبت کردم از آن استقبال کرد، چون رویکرد کل برنامه متفاوت است و در طرح اولیه نیز به دنبال این بودیم که برنامه‌ای تولید کنیم که خیلی شبیه برنامه‌های این‌گونه نباشد. درواقع قصد ما این بود که آشنایی‌زدایی داشته باشیم تا مخاطب را درگیر کنیم. کاری که کمتر دیده شده باشد، به این دلیل که در برنامه‌های ترکیبی - نمایشی خیلی نمی‌شود کار خاصی انجام داد، بنابراین ما سعی کردیم در اجزای برنامه به شکل حساب‌شده و فکر شده تغییراتی داشته باشیم. درنهایت برنامه را به این سمت بردیم که از عناصر رنگی کم کنیم تا تمرکز مخاطب بر اصل مطلب افزوده شود و به‌واسطه جذابیت رنگ، مخاطب را درگیر نکنیم. ما صحنه و دکور نداریم و فقط لباس است و یک کار مینی مال خلوت و خالی که این سیاه و سفید بودن به کار کمک می‌کرد. معتقدم در برنامه‌های نمایشی با زمان طولانی و ریتم کند، هرچقدر ظواهری که کمکی به کار نمی‌کنند را حذف کنیم، مخاطب بیشتر با آن ارتباط برقرار می‌کند، چون هدف گول زدن او نیست که ساختار نداشته باشد. در عین حال معتقدم برخلاف فضای شلوغ رنگی، سیاه و سفید بودن کار باعث ایجاد تمرکز مخاطب می‌شود و او را جذب می‌کند و تبدیل به تمایز می‌شود که به ساختار برنامه نیز کمک می‌کند.
حماسی ادامه داد: ما به دنبال تمایز بی‌خود نبودیم. این سیاه و سفید بودن به سادگی بیشتر برنامه کمک کرد ضمن این که ما از ابتدا به این موضوع فکر کردیم و با این روش برنامه را تولید کردیم و همه عناصر را درگیر این موضوع کردیم. به این شکل نبود که روی میز تدوین این اتفاق بیفتد. ما از ابتدا می‌دانستیم که می‌خواهیم برنامه‌ای سیاه و سفید تولید کنیم و این در طراحی لباس و نورپردازی اثرگذار بود. ما در یک فضای سیاه و بعضی جاها خاکستری با فضاسازی و نورپردازی و فیلمبرداری متفاوت فضای متفاوتی را نیز ایجاد کردیم که حسن بزرگی برای برنامه است. چون یک کار فلت معمولی به این شکل نمی‌توانست مخاطب را درگیر کند. برنامه بر اساس محوریت داستان، بخش‌بندی و حسی که دارد نورپردازی‌اش نیز کاملاً متفاوت است. شاید مخاطب عام متوجه این موضوع نشود، اما تأثیر خود را قطعاً بر او می‌گذارد.
سیما تیرانداز راوی قصه‌های ویژه‌برنامه "رفیق"
این تهیه‌کننده همچنین در پاسخ به این سؤال که چطور شد برای آیتم‌های نمایشی به سراغ دوستان و رفقای امام حسین (ع) رفتند، اظهار کرد: این 13 کاراکتر توسط علی میرمیرانی کارگردان کار انتخاب شدند و از ابتدا نیز طرح ما این بود که به رفقای امام بپردازیم نه صحابه و آشنایان او؛ کلیه این کاراکترها دوستانی هستند که شاید برخی کمتر معرفی شده‌اند و به‌جز چند نام که به آن‌ها پرداخته شده است، باقی را بسیاری از مخاطبان نمی‌شناسند و شاید بار اول باشد که در یک برنامه از آن‌ها سخن به میان می‌آید در حالی که هرکدام از این افراد در واقعه کربلا بسیار تأثیرگذار بودند. ساختار برنامه بر روی بعد رفاقت است و با توجه به ابعاد محرم از رفقای امام این 13 کاراکتر انتخاب شدند.
حماسی ادامه داد: همان‌طور که گفتم من این برنامه را طراحی نکردم و گروه نویسندگان و کارگردان کار را پیش بردند و من بعدتر به پروژه پیوستم و سعی کردم تمام تلاشم را بکنم تا این کار به شکل درست پیش برود. اعتقاد دارم درباره محرم برداشت‌های متفاوتی وجود دارد و یکی از بحث‌های آن رفاقت است که می‌تواند کاربرد امروزی داشته باشد. اما مهم این است که در هر مقوله از سر احساسات درگیر نشویم و به آن فکر کنیم و این چیزی است که در دین ما هم به آن تأکید شده است. در برنامه‌های تلویزیون نهایت این اتفاق شکل نمی‌گیرد و تنها می‌توان تلنگری به مخاطب زد که از زاویه‌ای دیگر به موضوع فکر کند. در صورتی که هر فرد وارد پروسه فکر کردن به آن اتفاق شود می‌تواند به اندازه خود برداشت کند و نزدیک به ایده‌آل‌ها در آن زمان شود که ما به‌عنوان اتفاق آن را مطرح می‌کنیم. هرکسی می‌تواند از موضوعات مطرح‌شده در این برنامه برداشت خود را داشته باشد، اما درصورتی‌که به آن فکر نکند و وارد این جریان نشود فکر نمی‌کنم برنامه اثرگذاری داشته باشد. معتقدم باید با کار فرهنگی و درگیر کردن مخاطب او را وارد پروسه تفکر کرد. هر مسئله‌ای در جامعه از دید فرهنگی نیازمند کار کردن باشد در صورتی موفق می‌شود که خود مردم به آن موضوع فکر کنند و وارد این پروسه شوند وگرنه با مطرح کردن و صحبت درباره آن نتیجه‌ای حاصل نمی‌شود و حتی گاهی نتیجه عکس نیز می‌دهد.
وی افزود: کلیت اتفاقی که درباره شخصیت‌پردازی‌ها رخ داده این است که ما می‌توانستیم روی بخش کوچکی از این افراد پرداخت کنیم و در بخش روایت بیشتر به توصیف بپردازیم. برخی از این افراد از اهالی هنر و ادبیات بودند و خودشان قصه‌گو یا داستان‌پرداز بودند و مطرح کردن ویژگی‌های شخصیتی آن‌ها خیلی فرق نداشت که در گذشته باشد یا امروز؛ ضمن این که صرفاً به دنبال بخش نمایش نبودیم و کلیت برنامه وقتی دیده می‌شود از بخش پرده‌خوانی، نمایش، روایت و ... همگی مکمل هم هستند و بیننده امروز می‌تواند با آن ارتباط برقرار کند، ضمن این که مخاطب در ذات با این کاراکترها ناآشنا نیست. مخاطب ذهنیت کلی دارد و خیلی با آن‌ها فاصله ندارد. از سوی دیگر فضای قصه تعریف شده است و نیازی به دست بردن ما نبود و حتی دخالت چندانی نداشتیم و تیم نویسندگان و کارگردان کار را جلو بردند و سعی کردیم در روند کلی مخاطب را داشته باشیم.
او گفت: با توجه به این که زمان ما بسیار کم بود و حتی برای مدیران عجیب بود که با این زمان اندک بتوانیم با این کیفیت برنامه را برسانیم، جا دارد از تمام عواملی که در تولید "رفیق" همراه من شدند تشکر کنم که هم‌زمان در چند استودیو کار را پیش بردند. شاید این کار به‌ظاهر یک برنامه ساده مینی مال باشد، اما همه کارهای آن مختص به خودش است. تک‌تک لباس‌ها دوخته شد، موسیقی ساخته شد و حتی گرافیک تصویری داریم که فیلمبرداری شد و موشن گرافیک نبود. جز به جز این کار توسط افراد شناخته‌شده و نامی کار شد که توانستند به این سرعت و با این کیفیت کار را جلو ببرند و خروجی برنامه به نظرم مثبت بوده و از بازخوردهای اولیه‌ای که گرفتیم برنامه موفق بوده است. به‌طوری‌که از سوی شبکه مطرح شد که برای فضاهای دیگر برنامه ادامه یابد.
رضا حماسی
حماسی همچنین درباره شرایط تولید کار با توجه به کرونا بیان کرد: این تنها مشکل ما نیست و همه پروژه‌ها درگیر این موضوع هستند. باید کار با رعایت تمامی پروتکل‌های بهداشتی پیش برود به همین دلیل ما کار را به گروه‌های کوچک تقسیم کردیم و هم‌زمان در چند استودیو کار کردیم تا تعداد گروه‌ها کمتر باشد و کوچک‌ترین کسی که مسئله داشت را از برنامه برای مدتی حذف می‌کردیم تا مطمئن شویم که مشکلی وجود ندارد و این کار را سخت کرد. اما این فقط موضوع ما نبود و همان‌طور که گفتم همه افرادی که در این حوزه مشغول کار هستند درگیرند. در بحث گریم و لباس سختی کار برای ما دوچندان بود و با توجه به تاریخی بودن و گریم‌های سنگین سعی کردیم با رعایت تمامی نکات بهداشتی کار را پیش ببریم که خوشبختانه این اتفاق افتاد و بدون هیچ مشکلی و یا بیماری این کار به سرانجام رسید.
در هر قسمت از ویژه‌برنامه "رفیق" بدرالسادات بهرامی، زهرا کریمی، هادی معتمدی، یاحا کاشانی، کیوان کثیریان، جابر قاسمعلی، علی میرفتاح، اسماعیل آذر و مریم جلالی به‌عنوان کارشناس، موضوعات مرتبط با این فضا را مورد بررسی قرار می‌دهند و بابک صبوری نیز شعرخوانی می‌کند.
سیما تیرانداز بازیگر راوی قصه‌های ویژه‌برنامه "رفیق" است. ایمان نظیفی (فرزدق، غلام، زاهر، بریر و غلام)، جواد مدنی (جلاد، جون بن حوی، زهیر و ابن یزید)، بابک صبوری (سلیمان، عبدالله، مالک اشتر)، محمود صادقی (نافع، حجاج و ناصر)، آرمین راستگو (فرمانده، مرد، سرباز، مرد عرب، ابن زیاد، نگهبان، عمرو، عمر سعد، حرث)، فرشید ناصری (علی، شریک، هم‌رزم، عبدالله، مسلم)، کیا ثلاثی (شاگرد)، احمد نگهبان (مرد عرب)، مهدی افشاریان (قیس، عبیدالله، عابس) و مازیار مهرگان (عمرو، عمر، رافع، شوذب) بازیگران نقش‌های قطعات نمایشی این برنامه هستند.
عوامل تولید این برنامه نیز عبارتند از: تهیه‌کننده: رضا حماسی، کارگردان: علی میرمیرانی، مدیر فیلمبرداری: پویا اشتهاردی، مدیر تولید: هانیه جوادی‌منش، صدابردار: علی عبدالحسینی، طراح گریم: ریحانه عادلی‌نژاد، طراح لباس: لیلا تاج‌الدینی، مریم مزیونی، تدوین: سینا دوراندیشان، موسیقی: نوید جابری، سرپرست نویسندگان: صفورا نظری، گفت‌وگوکننده: نگار حسینی، المیرا حصارکی، دستیار کارگردان: عاطفه نوذری، تیتراژ و گرافیک: روح‌الله موحدی و محراب مشهدبان، مشاور رسانه‌ای: مریم قربانی‌نیا."