گروه تجسمی هنرآنلاین: روز شنبه ۲۴ مهرماه ۱۴۰۰ (۱۶ اکتبر ۲۰۲۱) در شهر فابرو واقع در استان اومبریای کشور ایتالیا «بنیاد بصیری» با محوریت موضوع حماسی «طوفان» و با رونمایی از اثر «خانۀ سرنوشت» افتتاح شد.
بیژن بصیری نقاش ایرانی-ایتالیایی متولد تهران در سال ۱۳۳۳ است که از آغاز نوجوانی فعالیت‌های هنری‌اش را آغاز کرده است. او سال ۱۳۵۴به ایتالیا رفت و در رشتۀ طراحی صحنه در رم به تحصیل پرداخت. بصیری نمایشگاه‌های انفرادی بسیاری در ایران، ایتالیا، آلمان، ترکیه و کشورهای دیگر برگزار کرده و در نمایشگاه‌های عمومی در کشورهایی چون هلند، اتریش، ایتالیا، بوسنی و... شرکت نموده و با هنرمندان متعدد و پژوهشگران بسیاری همکاری داشته است. آثار بیژن بصیری سال ۱۳۹۴ در موزه هنرهای معاصر تهران و سال ۱۳۹۸ در موزه ملی ایران به نمایش درآمد.
بیژن بصیری در طول فعالیت‌های مستمر هنری‌اش با مواد مختلف از جمله فولاد و برنز، پاپیه ماشه و عناصر متشکل از سنگ‌های آتشفشانی کار کرده است اما ویژگی خاص آثار بصیری چند رشته‌ای بودن آن‌هاست که به صورت هم‌آمیزی نقاشی و مجسمه‌سازی با نگاهی شاعرانه و فیلسوفانه پدید آمده‌اند. آثار او جهان عظیم و بکری از تصاویر جوشان و درعین‌حال منجمد را برای مخاطب مجسم می‌کند. یکی از بهترین منابع برای راه‌یابی به اندیشۀ بصیری بیانیۀ او با عنوان «گداخت اندیشه» (Magmatic Thought) است که در سال ۱۳۶۵ منتشر شده و تاکنون در حال تکمیل و افزودن به بندهای آن است. در مقدمۀ بیانیه چنین آمده است: «در نخستین گام‌ها بر فراز دهانۀ آتشفشان حس می‌کنم حضور گداز‌ها را همچون گردش خون در رگ و مغز را در اوج آفرینش، از آن زمان مهمان این معبدم، جایی که جسم جان می‌گیرد و سنگ‌ها جانداری عالی‌رتبه می‌مانند.» بصیری با چنین نگاه شهودی و شاعرانه‌ای و با تأکید بر مقدم بودن تصویر بر شناخت، در برابر جریان جوشان تصاویر قرار می‌گیرد و دست به آفرینش می‌زند.
بنیاد بصیری، مکانی الهام‌بخش برای گسترش هنر مدرن
بیژن بصیری در جولای سال ۲۰۲۰ میلادی (تیر ماه ۱۳۹۹ شمسی) ناحیه فابرو در روستاهای استان اومبریا را به عنوان مقر بنیاد خود برگزید. این محل که حاوی یک سولۀ صنعتی به مساحت ۴۳۰۰ متر مربع است، استودیوی جدید این هنرمند نیز خواهد بود. بنیاد بصیری روز ۲۴ مهر به طور رسمی در این مکان افتتاح شد.
در این مراسم که علاوه بر اعضای اصلی بنیاد بصیری، هنرمندان و پژوهشگران و برخی مقام‌های شهری حضور داشتند، اثر خانۀ سرنوشت (DIMORA DELLA SORTE) رونمایی شد و برنامه‌ها و اهداف بنیاد او معرفی شد. همچنین حاضران و علاقمندان از آثار این هنرمند بازدید کردند.
برونو کُورا (Bruno Corà) روز ۱۶ اکتبر در موزۀ کلیسای مرکزی شهرِ چیتّا دِلّا پیئِوِه، «خانۀ سرنوشت» اثر جدید بصیری را که ویژۀ کلیسای مذکور ساخته شده بود، رونمایی و معرفی کرد. کلیسای مرکزی شهر چیتّا دِلّا پیئِوِه که به ساحت قدیسان محافظ شهر تقدیم شده، مملو از آثار هنری مربوط به قرون شانزدهم و هفدهم میلادی است. از میان آن آثار می‌توان به غسل تعمید مسیح (۱۵۱۰ میلادی) و حضرت مریم و مسیح با قدیسان اثر پیِترو پِروجینو اشاره کرد.
در مراسم افتتاحیه بنیاد بصیری و رونمایی اثر DIMORA DELLA SORTE ابتدا دون سیمون (DON Simone) ، کشیش چیتا دلا پیوه، به نمایندگی از سوی کاردینال بستتی (Bassetti) و مارکو سالوی (Mons. Marco Salvi) اسقفِ پروجا، متنی را قرائت کرد. در متن نامه چنین آمده بود: «از نگرش نو و برنامه‌ریزی رویداد امروز از سوی بنیاد بصیری و همین‌طور افتتاح نمایشگاه با عنوان «خانۀ سرنوشت»، اثری با اهمیت بین‌المللی در موزه کلیسای جامع چیتا دلا پیوه (Città della Pieve)، قدردانی می‌کنم. در این برهۀ تاریخی حساس که انسانیت با مخاطرات ناشی از اطمینان نداشتن به آینده روبروست، بیان هنری همچنان می‌تواند انگیزۀ حرکت آرام و شجاعانۀ ما را در مسیر زنده نگه دارد. تا زمانی که قلب‌هایمان لذت آرامش را دریابند در مسیر پاسداشت زندگی و ایمان که هرکدام از ما به آن فراخوانده شده‌ایم، هر ابتکاری مانند اقدام امروز بسیار پسندیده خواهد بود.»
همچنین فاووستو ریزینی (Fausto Risini) شهردار شهر چیتا دلا پیوه در بخشی از سخنان خود با اشاره به اهمیت آثار هنری در آینده و نقش برجستۀ آن‌ها در شهرها گفت: ما دنیای خودمان را می‌سازیم، با افزودن آثار هنری آینده را رقم می‌زنیم، بنابراین هنر پایه و اساس است. اساس این شهر که رو به آینده پیش می‌رود. درست همین امروز جلسه‌ای داشتیم در سطح ملی که با حضور برخی از وزرا و افراد مسئول در حوزۀ توریسم برگزار شد و اتفاقا بحث از موضوع زیبایی آغاز شد؛ عنصر مهم زیبایی که نقش برجسته‌ای در ثبات شهرها ایفا می‌کند.
سخنران بعدی این مراسم برونو کورا (Bruno Corà) مدیر علمی بنیاد بصیری بود. کورا به مفهوم آزادی و رابطه‌اش با هنر پرداخت و در بخشی از سخنان خود چنین بیان کرد: ایتالیا کشور هنر است، اما باید از این عنوان همواره دفاع کند، همانطور که اگر از واژۀ آزادی در جایی صحبت می‌شود منظور فقط یک بار آزاد شدن و تمام، نیست! باید همیشه آزاد بود و هر روز برای دفاع از آزادی اهتمام کرد. هنر نیز چنین است، هر بار که هنر در آثار استادان خود را نمایان می‌سازد باید آن را گرامی داشت. هنر بیژن بصیری اکنون به بلوغ رسیده است، بهتر است بگوییم به بلوغ زبانی، به نحوی که زبان اثر او به وضوح خود را از سایر آثار هنری متمایز می‌سازد. رسیدن به این بلوغ زبانی چالشی است که اکنون هنر با آن روبروست.
کورا در ادامۀ سخنان خود به ارادۀ راسخ بصیری در پیوستگی و استمرار هنری و نظری‌اش در مواجهه با چالش‌ها اشاره کرد و گفت: او به رسم همیشه با سرسختی بالا و با عزمی بسیار با آن‌ها روبرو خواهد شد. ما نیز به همین دلیل اینجا هستیم زیرا سالهاست که به او اعتقاد داریم و همچنان به او اعتقاد خواهیم داشت؛ درست مثل شرط‌گذاری است که ما نیز خودمان را با او همراه کرده‌ایم، ارزش و اعتبار این هنرمند در همان سال بعد از ورودش به ایتالیا شناخته شد من از سال ۱۹۷۸ او را دنبال می‌کنم، بنابراین ما به گذشته نگاه می‌کنیم و من کیفیت آثار او را که با تجلی در این امر تحت لوای یک اصل به خوبی در بیانیۀ نظری و تفکر ریاضی خود نشان داده است مشاهده کرده‌ام.
برونو کورا که پیش‌تر نیز مقدمه‌ای دربارۀ بصیری و آثارش در کتاب «تپش» نگاشته است با پرسشی به توانایی بصیری در خلق آثار گوناگون با مواد مختلف اشاره کرد و گفت: این استعداد برای خلق آثار با مواد مختلف از چه منبعی در او سرچشمه می‌گیرد؟ پاسخ این است، نه فقط از اندیشه، بلکه از شهودی که در جوانی داشت و اکنون شناخته شده است. او در دامنه‌های آتشفشان وزویو در ناپل تکامل فروزان را تشخیص داد، گدازه‌های جوشان از خیال محرک اندیشۀ او هستند. او با این ابزار شاعرانه توانسته در این مسیر قدم بگذارد و آثار خود را بیافریند و با یک عنصر دیگر آن‌ها را مهر کند، چیزی که از نظر من یک شاهکار است. آنچه بسیار مرا تحت تاثیر قرار داده، چیزی است که او آن را خطر می‌‌انگارد. خطر آن چیزی است که شاعران دوست می‌دارند، خطر آن بُعدی از کار است که قدرت هر یک از ما، بخصوص هنرمندان را می‌سنجد.
آخرین سخنران این مراسم لورنتزو بینیزماگی (Lorenzo Bini Smaghi) مدیر موزۀ پچی (Pecci di Prato) و عضو هیئت مدیرۀ بنیاد بصیری بود. بینیزماگی، بصیری را علاوه بر هنرمند، کارآفرین نامید و گفت: من امروز از بیژن بصیری تنها به عنوان هنرمند نام نمی‌برم، بلکه او را یک کارآفرین می‌دانم. او یک کارآفرین روشن‌فکر است زیرا نه تنها این نقش را به خوبی اجرا می‌کند بلکه اهل خطر کردن است؛ بصیری یک هیئت مدیره نیز ایجاد کرده است که امروز بسیاری از اعضای آن در اینجا حضور دارند؛ او همه را با ذکاوت دور هم جمع کرده است. در مدیریت مدرن یک شرکت، پیشرفت پروژه‌های نو برای همۀ گروه تشکیل‌دهنده بازخورد دارد. او عاشق خطر کردن و همیشه به آینده خوشبین است.
مدیر موزۀ یچی در ادامۀ سخنانش به تصمیم بصیری برای خرید ساختمان فعلی به عنوان استودیوی جدیدش اشاره کرد و گفت: وقتی‌که که این ساختمان را در دوران اوج شیوع بیماری کرونا خریدیم، من در نقش مدیر مرتب سوال می‌کردم آیا مطمئنی؟ آیا حساب همه چیز را کرده‌ای؟ بعد این چه خواهی کرد؟ با این بحران باید فعلا صبر کرد. اما او همیشه می‌گفت اکنون زمانی‌ست که وارد بازی شویم، به آینده بنگریم. اکنون زمانی‌ست که معلوم می‌شود چه کسی شجاعتش را دارد و ادامه می‌دهد. علی‌رغم همۀ احتیاط‌های من، او اما جای هیچ شک و تردیدی باقی نگذاشت. کارآفرینی که بدون ترس از موانع پیش رفت، قلب و روح خود را در کار نهاد و در عرض چند هفته این مکان فوق‌العاده را پدید آورد.
اهداف بنیاد بصیری، حفظ و شناخت آثار هنرمند و فعالیت‌های چند رشته‌ای
بصیری، صاحب اثر «گداخت اندیشه» در سال ۱۳۶۳ و نگارندۀ بیانیۀ «گداخت اندیشه» در فاصلۀ سال‌های ۱۳۶۳ الی ۱۴۰۰، مسیر هنری خود را با کاربرد مصالح گوناگون آغاز نمود. از این‌رو بنیاد بصیری بر مبنای اندیشۀ نظری او استوار است.
اهداف بنیاد بصیری عبارتند از اداره، حفظ، نشر و شناخت آثارش، و در عین حال ارائۀ موضوعی جدید، زنده و معاصر که بتواند مرجعی برای تبلیغ هنر و فرهنگ از طریق برگزاری برنامه‌های ابتکاری چند رشته‌ای در زمینه‌هایی نظیر هنرهای تجسّمی، موسیقی، تئاتر و ادبیات باشد.
افزون بر این، بنیاد بصیری در نظر دارد که حضور فعالش را در جامعه به شیوه‌هایی که در ادامه می‌آید، مستمر و نهادینه کند: برگزاری مناسبت‌های آموزشی و تحصیلی، حمایت و اداره مدارس هنری و لابراتوارها برای اساتید و دانشجویان، حمایت از مطالعه و پژوهش با همکاری با نهادها و موسسات فرهنگی، علمی و موزه‌ای در ایتالیا و جهان. با این‌حال نشر و حفظ ارزش آثار بصیری، قلب تپنده فعالیت بنیاد خواهد بود که به طور تنگاتنگی متمرکز بر جستجو و گزینش آثار مربوط به آرشیو است؛ نتایج این تلاش‌ها، به طور مداوم، به صورت نمایشگاه‌هایی ارائه خواهد شد تا جامعه در مفهوم کلی و دیداری و نه صرفا در سطح علمی از نتایج خبردار شود.
در برنامه‌های بنیاد، فعالیت‌های آموزشی (لابراتوارها و دوره‌های هنری برای خردسالان و کودکان مهد و دبستان) دوره‌های تحصیلی برای بزرگسالان، با مخاطبانی مانند دانشجویان و اساتید، مجریان آموزش و موزه‌ها، محققان و علاقه‌مندان، برگزار خواهد شد تا شناخت هنرهای تجسمی و به طور کلّی مرزهای نوین بیان معاصر، به ویژه از طریق دعوت از صاحب‌نظران ملی و بین‌المللی، زمینه‌های مختلف تحقیقاتی توسعه یابد.
یکی دیگر از هدف‌های مهم و اصلی بنیاد برگزاری یک همایش سالانۀ چند رشته‌ای است که در آن هنر، موسیقی، تئاتر و سینما با هم به گفتگو بنشینند. اِفِّه بی ادیتوری(FB Editori) مسئول پرداختن به شعر و ادبیات معاصر و آلدو یُری(Aldo Iori) مدیر انتشارات بنیاد خواهند بود که هدفش جلب توجه عموم به این امر مهم است که زمینه‌های هنری و تحقیقاتی، نه تنها جدا و گسسته نیستند بلکه مجموعه‌ای را تشکیل می‌دهند که در فضای هنرهای تجسّمی، می‌توانند راه‌های تازه و مسیرهای تحقیقاتی نوین را رقم بزنند.
آرشیو بنیاد بصیری
این بنیاد همچنین آرشیو بیژن بصیری را در خود جای داده است، و هسته نخستین آن متشکل از سی و دو اثر است که هرمس (Erme) نام دارد و هدف آن است که در طول زمان، بر تعداد آثار آن افزوده شود، به طوری که مجموعه نهایی مبیّن تمامی مراحل و نقاط عطف فعالیت هنرمند باشد. ساختار آرشیو به گونه ای خواهد بود که دسترسی اشخاص و پژوهشگران، نهادهای عمومی و رسانه‌ها به آن مقدور باشد.
اعضای بنیاد بصیری، گردهمایی هنرمندان، دانشمندان و پژوهشگران هنر
بیژن بصیری، موسس و رییس بنیاد و کامیلّا چونینی ویزانی(Camilla Cionini Visani)، معاون رییس و مدیر کل، مسئولیت علمی این مجموعه را به برونو کورا سپرده‌اند که ریاست هیات علمی متشکل از افراد ذیل را عهده‌دار است؛ رییسِ آرشیو: میشل کودری(Michelle Coudray)، یانیس کونلیس (Jannis Kounellis)، تیری دوفرن(Thierry Dufrene)، استاد تاریخ هنر دانشگاه پاریس، نانتر(Lars Muller)، لارس مولِر(Lars Muller)، مدیر ممتاز موزه هنر بورنهولم(Bornholm) و نیکولا سانی(Nicola Sani)، آهنگساز و مدیر بنیاد آکادمی موسیقی کیجانا(Chigiana). همچنین، با هدف یاری رساندن بیشتر به فعالیت‌های موسسان بنیاد، هیات مدیره‌ای متشکل از لورنتزو بینیزماگی(Lorenzo Bini Smaghi)، برونو کورا، جانلوکا کُمین(Gianluca Comin)، اِلنا دی جُوانّی(Elena Di Giovanni)، گوهر همایون پور، شیلا کاشانی (مسئول روابط بین‌الملل)، میترا همت‌پور (مسئول آرشیو)، ماریا لِتیتزیا ماگالدی(Maria Letizia Magaldi)، کاتیا تومازِتّی(Catia Tomasetti) و روزالبا وِتری(Rosalba Vetri) تشکیل شده است.