سرویس تجسمی هنرآنلاین: سومین سمپوزیوم ملی روز جهانی گرافیک در دو بخش علمی (مقالات) و بخش نمایشگاهی (پوستر فتو گرافیستی) 12 اردیبهشت‌ماه در فرهنگستان هنر در تهران برگزار شد. دکتر منصور مهرنگار (رئیس سمپوزیوم) و دکتر پژمان دادخواه (دبیر علمی سمپوزیوم) در گفت‌وگو با هنرآنلاین درباره برگزاری این رویداد توضیحاتی را ارائه کردند.
درباره شکل‌گیری این سمپوزیوم در نخستین دوره و دلیل شکل‌گیری آن توضیح دهید.
منصور مهرنگار: دانشکده هنر موسسه آموزش عالی ناصر خسرو با توجه اهدافی که برای خود متصور است، سعی بر آن داشته تا با رخدادهای به روز و برگزاری تخصصی جشنواره‌‌ها و سمپوزیوم‌های ملی گامی ارزشمند در عرصه فرهنگ و هنر بردارد و در این راه چند دانشگاه هنر، موسسه فرهنگی و هنری عرصه نقش ایرانیان و دانشگاه علوم پزشکی ایران را در کنار خود دارد.
دانشگاه‌ها از بعد از انقلاب تا‌کنون در سه سطح کلی تقسیم می‌شوند. دانشگاه نسل اول که فقط پرسش و پاسخ‌گری بوده و آموزش به صورت یک‌سویه توسط استاد انجام می‌گرفت و هیچ تعامل دو سویه‌ای وجود نداشت. دانشگاه نسل دوم که این سطح باز تک‌سویه، ولی محور پژوهشی در آن مورد نظر قرار گرفت و به مقالات بسنده کرد. دانشگاه نسل سوم که با توجه به افق ۱۴۰۰ در تدوین سند علمی کشور، تعامل دانشگاه و صنعت را مورد نظر قرار داد که به "دانشگاه‌های تعاملی" مشهور‌ند.
با توجه به رویکرد سوم و با عنایت به اینکه رشته گرافیک شاخصاً در گذشته به صورت یک هنر جلوه‌گری می‌کرد و مباحث هنری و زیبایی‌شناسانه مورد توجه بود و امروزه با توجه به گسترش ارتباطات و لزوم توجه به بازاریابی و تبلیغات، این رشته در تعامل قوی با جامعه در تمام سطوح، به عنوان هنر-صنعت گرافیک مطرح است. اولین سمپوزیوم نیز با توجه به اهمیت موارد ذکر شده و با شاخصه "پژوهش‌محوری در عرصه هنر-صنعت گرافیک" با مجوز وزارت علوم، تحقیقات و فناوری شکل گرفت و این دیدگاه کاملاً به صورت اولین رویداد متعاملانه در مواجهه هنر گرافیک و مباحث مختلف پژوهشی در این حوزه بوده است. به طوری که پس از برگزاری اولین سمپوزیوم حتی موضوعات پایان‌نامه‌های کارشناسی‌ارشد در این حوزه تا حدودی رویکرد تعاملی پیدا کرد.
این رویداد در 2 دوره گذشته چه رویکردهایی داشته و به چه شکلی برگزار شده است؟
منصور مهرنگار: در دوره اول مباحث کلی رشته گرافیک شامل نقش گرافیک در بازار صنعت، نمادشناسی، ریخت‌شناسی نقوش، نگاه به آثار استاد ممیز، فرشید مثقالی و قباد شیوا از منظر تجزیه و تحلیل آثار و در مجموع بیشتر جنبه‌های فرمالیستی و ریخت‌شناسانه و نمادین مورد اهمیت بوده است که هم در بخش "خلق اثر" و هم در بخش "مقالات" که هر ساله دو بخش کلی سمپوزیوم ماست، موارد مذکور مورد توجه بوده است.
در سمپوزیوم دوم در بخش خلق اثر، نگاه از حالت کلی هنری و زیبایی‌شناسانه تعدیل یافت و بیشتر چالش‌ها و دغدغه‌مندی‌های اجتماعی با موضوع کلی محیط‌زیست و در دو گرایش "بحران آب" و "آلودگی هوا" مورد اهمیت بود، چرا که معتقدیم گرافیک به عنوان یک مدیوم و رسانه‌ای اثر‌گذار نقشی نافذ در بررسی و ارائه راهکارهای بصری-تجسمی در هر اجتماعی دارد.
نقش جامعه دانشگاهی در این رویداد چیست؟
منصور مهرنگار: با توجه به ضرورت کاوش و پژوهش در شقوق مختلف در عرصه هنر-صنعت گرافیک و تهیه راهکارهای مدون در تعامل رشته گرافیک با رشته‌های دیگر دانشگاهی، سمپوزیوم سوم به صورت جدی به موضوعاتی با دغدغه‌مندی مذکور پرداخته است و نقش مجامع و محافل دانشگاهی، تعامل و همکاری بیشتر در جریان‌بخشی "مطالعات تعاملی" با رشته گرافیک و نگاه جدی و کاربردی به تعاملات بصری- تجسمی در این حوزه است. به عنوان نمونه در سال گذشته بنده به عنوان دبیر بخش هنری ششمین کنگره علوم اعصاب پایه و بالینی حضور داشتم و با اعتقاد به همکاری‌های متعامل بین‌رشته‌ای دانشگاهی، آثاری فاخر خلق شد. بنابراین حتی رشته‌هایی که به نظر می‌رسد ظاهراً هیچ گونه تعاملی با هم ندارند، می‌توانند با درک درست مدیریتی و شناختی، رویدادهای بزرگ را رقم بزنند.
مورد دیگر در نقش جامعه دانشگاهی در این رویداد، شناخت ویژگی‌های هنر-صنعت گرافیک از منظر "ریخت‌شناسانه"،"نمادشناسانه"، "زیبایی‌شناسانه" و "نشانه‌شناسانه" است که با التزام دانشجویان به مباحث تخصصی پژوهشی، بالطبع نقشی اثر‌گذار را برای تولید محتوا با توجه به موضوعات سمپوزیوم دارند.
در سومین دوره چه رویکردهایی در نظر گرفته شد و این رویکرد به چه دلیل انتخاب شده است؟
پژمان دادخواه: سومین دوره سمپوزیوم نیز در دو بخش علمی (مقالات) و پوسترهای فتوگرافیستی برگزار شد. بنیان و اساس این دوره با تکیه و نظر به رویکردهای هنری، ارزشی، توسعه اجتماعی و توسعه پایدار شکل گرفت و در تلاش است اهدافی همچون شناخت و معرفی آسیب‌های اجتماعی، نگاه نقادانه به آسیب‌های اجتماعی، تعامل سازنده هنرمندان گرافیک در ارتقا سطح سلامت جامعه، تعاملات بینارشته‌ای گرافیک و سایر رشته‌های هنری و علوم انسانی و همچنین معرفی نسل جدید طراحان گرافیک ایران را محقق سازد.
در بخش عملی چه نوع آثاری به نمایش درمی‌آید؟
پژمان دادخواه: بخش عملی شامل پوسترهای فتوگرافیستی است که با محوریت و نگاه به آسیب‌های اجتماعی مثل خشونت، کودکان کار، طلاق، زنان سرپرست خانوار و... خلق شدند. این پوسترها عکس‌بنیان هستند و تاکید شده که عکس‌ها نیز توسط هنرمندان ثبت شده باشد. یعنی تاکید و نگاه ما در این دوره و در این بخش، نگاه پژوهش‌محورانه و دغدغه‌مندانه هنرمندان و طراحان نسبت به مسائل و آسیب‌های اجتماعی بوده و تاکید شده که در خلق پوسترها از نگاه روان‌کاوانه و جامعه‌شناسانه بهره گرفته شود.
نکته مهم و حائز اهمیت در این زمینه، نشان دادن مسائل و معضلات اجتماعی با تکیه بر زبان و بیان تصویری است، چراکه ارتباطات بصری از تاثیرگذارترین و ماندگارترین نوع ارتباطات است و فراگرد ارتباطی در این زمینه به بهترین و ماندگارترین صورت ممکن انجام می‌شود. به همین جهت سعی شده است با حضور هنرمندان و صاحب‌نظران این حوزه و با تکیه بر زبان و بیان هنری و تصویری در راستای معرفی آسیب‌های اجتماعی، پیشگیری و حتی درمان آنها گام‌های مثبت و سازنده برداشته شود، چراکه همواره در طول تاریخ هنر بخش اعظم آثار هنری کارکرد و نقش سازنده و مثمر ثمری در حوزه آگاهی‌بخشی داشته‌اند.
در بخش نظری چه فعالیت‌هایی صورت گرفت؟
پژمان دادخواه: این بخش شامل ارائه مقالات پژوهشی و دستاوردهای علمی محققان حوزه هنر و علوم انسانی است. رویکردهای نوین در طراحی گرافیک، آسیب‌شناسی گرافیک ایران در قبل و بعد از انقلاب، نقد و بررسی پوسترهای فتوگرافیستی در ایران و جهان، رویکردهای اتنوگرافیک در هنر ایران، نمادشناسی و نشانه‌شناسی آثار گرافیکی در ایران، ارتباط گرافیک و سایر رشته‌های هنر و علوم انسانی و مهمتر از همه نقش گرافیک در آگاهی‌بخشی، پیشگیری و درمان آسیب‌های اجتماعی از محورهای تعریف شده برای بخش مقالات این دوره از سمپوزیوم است.
شرکت‌کنندگان در این سمپوزیوم چه کسانی هستند؟
پژمان دادخواه: از آنجایی که شکل‌گیری و برگزاری چنین رویدادهایی با هدف گردهمایی علمی و مشارکت صاحب‌نظران و متخصصان در یک رشته مورد نظر است، شرکت‌کنندگان در این سمپوزیوم علمی و هنری تمامی اعضای جامعه علمی، دانشگاهی، پژوهشگران و هنرمندان هستند که به منظور تبادل دانش، تجربیات و دستاوردهای علمی و هنری‌شان در این رویداد شرکت می‌کنند. به عبارتی دیگر در این سمپوزیوم شاهد ارائه مقالات علمی و تحقیقاتی محققان و پوسترهای فتوگرافیستی با موضوع آسیب‌های اجتماعی هستیم. لازم به ذکر است که دستاوردهای علمی و مقالات برتر پژوهشگران به صورت شفاهی ارائه و مجموع مقالات پذیرش شده توسط کمیته علمی و داوران در کتاب همایش به چاپ خواهد رسید. همچنین از میان پوسترهای ارائه شده، از سه اثر منتخب توسط هیات داوران بخش پوستر، تقدیر به عمل خواهد آمد و جوایزی به آنها اعطا خواهد شد. علاوه بر آن مجموع پوسترهای برتر نیز نمایش داده می‌شود.
در روز جهانی گرافیک رویدادهای مشابهی در دنیا وجود دارد، آیا آنها توسط شما مورد بررسی قرار گرفته‌اند؟
منصور مهرنگار: روز جهانی گرافیک که برای اولین بار توسط "ایکوگرادا" معرفی شد، بالطبع در سراسر جهان رخدادهایی را به همین مناسبت برگزار کرده و به عنوان نمونه در کشور هندوستان، روز جهانی گرافیک را به مناسبت‌های مختلف برگزار می‌کنند که آخرین خروجی مناسبتی‌شان همان "روز تایپوگرافی" است. در ایران نیز در طول سال‌ها، انجمن صنفی طراحان گرافیک ایران در قالب نمایشگاه‌های پوستر و تجلیل از پیشکسوتان این روز را برگزار کرده که در سال‌های اخیر با عنوان "هفته گرافیک"؛ روز جهانی گرافیک را پاس می‌دارد. اما نکته حائز اهمیت، پیوند "گرافیک کاربردی" با "گرافیک پژوهشی" است که از اهداف مهم سمپوزیوم روز جهانی گرافیک است که سومین دوره آن با موضوع چالش‌های اجتماعی برگزار شد.