یکی از مهم‌ترین وظایف و حیطه‌های کاری خانه کتاب و ادبیات ایران، برگزاری نمایشگاههای کتاب، مثل نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران و نمایشگاههای استانی است. به همین جهت بخش دوم گفتگوی هنرآنلاین با علی رمضانی مدیرعامل موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران به گفتگو درباره چالش‌ها، فرصتها و مسائل مختلف این نمایشگاه‌ها گذشت. در این گفتگو دکتر رمضانی درباره نمایشگاههای کتاب استانی، حضور مشاوران کتاب، فعالیت کتابفروشان، بخش مجازی، فعالیت فرهنگی و دیگر مسائل مختلف نمایشگاههای کتاب توضیحات مفصلی ارائه کردند. بخش دوم این گفتگو به این شرح است:
آقای رمضانی به نظر شما در چه صورت نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران به نقطه مطلوب می‌رسد؟ همچنین شما و مجموعه خانه کتاب و ادبیات ایران، برای رشد کمی و کیفی این محفل فرهنگی که یک سرمایه مهم برای کشور ماست، چه رویکردهایی پیش گرفته و چه برنامه‌هایی ترتیب داده‌اید؟
نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران از لحاظ تعداد بازدیدکنندگان و دیگر جهات یکی بزرگترین نمایشگاههای کتاب در دنیا و یک سرمایه ملی است. این نمایشگاه نقاط قوتی دارد که در منطقه بی‌نظیر است و در دنیا هم حرفهایی برای گفتن دارد. البته همین نمایشگاه در مواردی هم نیاز به تقویت دارد. نمایشگاه کتاب مطلوب نمایشگاهی است که اجزای مختلف صنعت نشر بتوانند خودشان را در آن پیدا کنند و استفاده لازم از این رویداد فرهنگی را انجام دهند. دو سالی می‌شود که (سالهای 1401 و 1402) در نمایشگاه غرفه‌ای به نام کتاب آرای داریم. غرفه کتاب آرای تلاش می‌کند به بخش‌های هنری تولید کتاب مانند گرافیک، تصویرسازی، قلم کتاب و دیگر اجزای هنری که باعث آراستگی و زیبایی کتاب می‌شود، بپردازد. این غرفه مفصل که مورد اقبال هنرمندانِ عرصه کتاب بوده، سال گذشته (1401) بیرون از شبستان، اما امسال (1402) در قلب نمایشگاه قرار داشت. ناشران هم باید بتوانند استفاده مناسب از نمایشگاه داشته باشند و آثار خودشان را عرضه کنند که تلاش داریم خدمات‌دهی به ناشران به وضعیت مطلوبی برسد. در کنار همه اینها مردم هم باید بتوانند استفاده لازم از نمایشگاه ارا داشته باشند. در سالهای قبل اگر کسی در شهرهای دیگر سکونت داشت و قصد داشت، از یارانه‌ای که دولت برای خرید کتاب در اختیار مخاطبان قرار می‌دهد، استفاده کند باید رنج سفر و مشکلات مختلف را تحمل می‌کرد تا به محل نمایشگاه در تهران بیاید. اما با تمهیداتی که طی دو سال اخیر در برگزاری نمایشگاه اندیشیده شده شما می‌توانید کتاب خود را از بخش مجازی تهیه کنید و این کتاب‌ها رایگان به همه نقاط کشور ارسال خواهد شد و با این کار استفاده از یارانه برای مخاطبین در همه نقاط کشور راحت‌تر شده است. طی روزهای گذشته ما گزارشی به نام تکتا (تصویر کتاب ایران) منتشر کردیم که در آن اطلاعات دقیقی از بخش مجازی نمایشگاه از جمله کتاب‌ها، نویسندگان، ناشران پرفروش و استان‌هایی که بیشترین کتاب را از نمایشگاه خریداری کردند و همچنین لایه‌های مختلف تحلیلی را آورده‌ایم که الان در دسترس عموم است و این مسئله می‌تواند به استفاده سیاستگذاران در امور صنعت نشر کمک کند. در حوزه کتاب ضعف‌هایی داریم که باید برطرف شود؛ این اطلاعات می‌تواند به رفع شدن این ضعف ها کمک کند. در یک جمله نمایشگاه مطلوب نمایشگاهی است که مجموعه ارکان و عناصر بتوانند از آن نمایشگاه استفاده خوب و مناسب داشته باشند.
برخی مطرح می‌کنند که شما به دنبال صرفا مجازی برگزار شدن نمایشگاه کتاب تهران هستید. برای این مدعا چه پاسخی دارید؟
چنین تصمیم‌گیری درباره سرمایه‌ای به نام نمایشگاه بین المللی کتاب تهران منطقی نیست؛ همه وجوه استفاده از نمایشگاه را نمی‌توانیم در بخش مجازی شاهد باشیم. نمی‌توان شور عمومی و نشاط اجتماعی که در این گردهمایی اتفاق می‌افتد در جای دیگر پیدا کرد. این نمایشگاه رویدادی است که مشابه دیگری حتی در بین رویدادهای اقتصادی ندارد. هیچ اتفاق مشابهی در کشور نداریم که مردم حول محور یک کالا مثل کتاب جمع شوند و درباره آن صحبت کنند و آن نقطه تجمع را محل آرامش خود قرار دهند. در کشورهای مختلف جشن‌هایی مثل جشن گوجه برگزار می‌کنند که دور هم جمع شوند و تفریح کنند. اما در کشور ما مردم حول محور فرهنگ و یک کالای فرهنگی مثل کتاب جمع می‌شوند. فلذا صرفا مجازی برگزار شدن نمایشگاه کتاب تهران کاملا منتفی است و مد نظر ما نخواهد بود.
رمضانی: برای تقویت بعد فرهنگی نمایشگاه کتاب تهران نیاز به برخی اقدامات و برخی بازنمایی‌هایی داریم که باید انجام شود/ تلویزیون اینترنتی کتاب زاییده نمایشگاه کتاب تهران است
یکی از ابعاد مهم و مغفول نمایشگاه کتاب تهران، بعد فرهنگی و ارتباط بیشتر نمایشگاه با مردم است. برای تقویت این بعد در دو دوره اخیر نمایشگاه، چه اقداماتی را صورت دادید؟
ارتباط مردم با دست‌اندرکاران حوزه کتاب مهم‌ترین وجهی است که باید در برگزاری نمایشگاه کتاب تهران تقویت شود. احتمالا مخاطبان نمایشگاه امسال، غرفه کوشک کتاب را که در کنار محراب در شبستان اصلی بود مشاهده کرده‌اند. غرفه‌ای که در راستای اهداف فرهنگی نمایشگاه بود؛ بعلاوه غرفه‌های نقد کتاب هم از طبقه دوم به شبستان اصلی منتقل شد. این اقدامات اولین اقداماتی است که به واسطه آنها می‌توان وجوه فرهنگی نمایشگاه کتاب تهران را تقویت کرد. برای تقویت بیشتر این وجوه، بخشی از وظایف مسئولان برگزاری به اقداماتی بر می‌گردد که باید انجام شود و بخشی به بازنمایی‌هایی که باید صورت بگیرد. ما در بازنمایی حوزه فعالیت‌های فرهنگی نمایشگاه ضعف داریم که طی دوسال اخیر این مسئله آسیب‌شناسایی شد و تلاش کردیم آن را برطرف کنیم. طی یازده روز نمایشگاه حجم برنامه‌هایی که در دل نمایشگاه و غرفه‌های ناشران برگزار می‌شود بسیار زیاد است و عدد آن چیزی حدود 10 هزار برنامه می‌شود. همین بخش کتاب آرا که خدمتتان عرض کردم روزانه حدود پنج یا شش برنامه با حضور تصویرگران و سایر هنرمندان بخش‌های هنری حوزه کتاب برگزار می‌کرد و همزمان با این غرفه، سه یا چهار سالن دیگر در همان شبستان برنامه برگزار می‌کردند. بیرون از شبستان هم در سالن کتاب های دانشگاهی، کودک و نوجوان، بین‌الملل و آموزشی هم نشست‌های مختلفی برگزار می‌شد. یکی از مسائلی که باعث می‌شود نمایشگاه کتاب تهران جایگزین نداشته باشد همین چهره به چهره شدن به شکل مستقیم با مخاطب است. انتقال لحن و زوایای مختلف سخن اهدافی است که با نمایشگاه مجازی محقق نمی‌شود. بنابراین مسئله بازنمایی در فعالیت‌های فرهنگی نمایشگاه بسیار جدی است. طی دو سال اخیر در برگزاری نمایشگاه تلاش کردیم تا فعالیت رسانه‌ای نمایشگاه گسترده‌‍‌تر از قبل شود که این مسئله در تعامل بیشتر با صداوسیما نمود داشت و همچنین تلویزیون اینترنتی کتاب، زاییده نمایشگاه کتاب تهران است. شایان ذکر است که تلویزیون اینترنتی کتاب از معدود شبکه‌هایی است که خود، کنداکتور محتوایی مستقل دارد و بخشی از این کنداکتور محتوایی، پخش نشست‌هایی است که در دوره فعالیت نمایشگاه برگزار شده اما در هیاهوی برگزاری نمایشگاه دیده نمی‌شود. در واقع زمان 10 تا 11 روزه برگزاری نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، خود یک کارخانه محتوایی است که محصولات آن باید در طول سال مورد استفاده قرار گرفته و بازتولید شود. تصور ما این است که روند ارتباط بهتر نمایشگاه با رسانه‌ها و مردم در سالهای آینده بهتر خواهد شد؛ می‌توان گفت، فعالیت فرهنگی نمایشگاه با اتفاقاتی مثل گوشه نقد، کوشک کتاب و امثال این اقدامات و بازنمایی‌ها تثبیت شد. علاوه بر این دو اتفاق، مجمع ناشران دفاع‌مقدس، نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، مجمع ناشران انقلاب اسلامی و کتاب آرا هم محفل هایی در نمایشگاه برگزار می‌کردند که این البته غیر از برنامه‌های ناشرانی بود که در غرفه‌های خود رویدادهایی مثل رونمایی و جشن امضا برگزار می‌کردند؛ این اتفاق خصوصا درباره ناشرانی می‌افتاد که غرفه‌های بزرگ در اختیار داشتند و طبیعتا برنامه‌ریزی‌هایی برای برنامه‌های ذکر شده داشته و دارند.
مدیر عامل خانه کتاب و ادبیات ایران: در یک سال نزدیک به هفتاد هزار عنوان کتاب چاپ اولی در دسترس است و مخاطب نمی‌داند دقیقا چه چیزی بخواند و از کجا شروع کند؛ فلذا حضور مشاوران کتاب ضروری است
یکی از اتفاقات مثبت و قابل توجه در نمایشگاه تهران، حضور مشاوران کتاب است که باعث می‌شود مخاطبین، راحت‌تر بتوانند کتاب مناسب برای خود را پیدا کنند. آیا برنامه‌ی شما، تقویت حضور مشاوران و پررنگ‌تر شدن حضور آنها در نمایشگاه‌ها است؟
یکی از ایده‌هایی که به تقویت بعد فرهنگیِ نمایشگاه کمک می‌کند، حضور مشاوران کتاب در این محفل فرهنگی است. بعد از انتشار کتاب، موثرترین اتفاق در انتخاب مردم معرفی کتاب است. خانه کتاب و ادبیات ایران هم تلاش دارد معرفی درستی از کتاب‌ها داشته باشد. مهم‌ترین مسئله در حوزه کتاب در کشور عدم معارفه مناسب کتاب است تا جایی که اگر به کسی گفته شود که کتاب بخوان در واقع او را وارد وادی سرگردانی کرده‌ایم؛ چرا که در یک سال نزدیک به هفتاد هزار عنوان کتاب چاپ اولی در دسترس است و مخاطب نمی‌داند دقیقا چه چیزی بخواند و از کجا شروع کند. ممکن است فردی با کتابی که از لحاظ حجم و ادبیات و سایر مولفه‌ها برایش مناسب نیست کتاب خواندن را شروع کند و نسبت به ادامه مطالعه کتاب، بی‌رغبت شود. در اینجا می‌خواهم از خبرگزاری هنرآنلاین درخواست کنم که در معرفی کتابهای حوزه تخصصی خود تلاش و همت لازم را انجام دهد. مردم اگر بدانند باید چه کتابی بخوانند حتما کتاب می‌خوانند. در خانه کتاب و ادبیات ایران و خاصه در نمایشگاه بین المللی کتاب تهران تلاش بر این است که راهنمایی لازم جهت خواندن کتاب مناسب به مردم انجام شود. برای فهم بیشتر نقش مشاور کتاب این مثال را خدمتتان عرض می‌کنم؛ مثلا برای یک پدر یا مادر نیازی ایجاد می‌شود که فرزند وی نسبت به خواهر و برادر خودش پرخاش دارد و برای حل این مشکل به دنبال راه‌حلی از دل کتابهای موجود است؛ در اینجا نقش مشاور آغاز می‌شود. مشاورِ کتاب یک پله بالاتر از راهنمای کتاب است. راهنما در ساختار نمایشگاه تثبیت شده است و آدرس ناشرها و غرفه‌های مختلف را به بازدیدکنندگان می‌دهد؛ اما مشاور کتاب سعی می‌کند سوالی که هر مخاطب دارد با معرفی کتاب مناسب پاسخ دهد. امسال به طور گسترده مجموعه مشاوران در نقاط مختلف نمایشگاه مستقر شدند و طبیعی است یک ساختار نوپدید مثل مشاور کتاب در هیاهوی نمایشگاه خیلی مورد توجه کافی قرار نگیرد که البته باید در اینجا ذکر کنم در همین امسال هم حجم مراجعه به مشاوران کتاب قابل توجه بوده است و اگر اندکی بیشتر می‌شد، شاید همکاران ما در مجموعه مشاوره، یارای پاسخگویی به مراجعان را نداشتند. البته لازم است اشاره کنم این نکته که مردم می‌توانند برای انتخاب کتاب ها به مشاوران مراجعه کنند اطلاع‌رسانی عمومی نشده بود. طبیعتا ما در حال ارزیابی درباره وضعیت حضور مشاوران کتاب در نمایشگاه هستیم و این بررسی‌ها در حال انجام است تا در نهایت به این جمع بندی برسیم که تا چه میزان می‌توان این ابتکار را عمومی کرد. البته سوالی مطرح است که آیا در عادت رفتاری ما رفتن به سمت مشاوران کتاب نهادینه شده است یا اینکه در رفتار ما مقاومتی نسبت به این موضوع وجود دارد؟ بعضا در رفتار عمومی مردم این تصور وجود دارد که خود فرد بهتر می‌داند سمت چه کتابی برود و نیازی به مشاور ندارد و این تصور عادت عمومی ماست و در خرید دیگر کالاها نیز وجود دارد. با این حال ان‌شاء‌الله در سال آینده و در دوره سی و پنجم نمایشگاه کتاب تهران سهم مشاوره بیشتر خواهد شد و به تدریج می‌تواند سهم خود را در انتخاب درست مردم ایفا کند.
دکتر رمضانی: پیش‌بینی ما این است که نمایشگاه کتاب تخصصی که در آن اتفاق اقتصادی نمی افتد مورد استقبال قرار نخواهد گرفت
پیشنهادی توسط برخی از دست‌اندرکاران حوزه کتاب مطرح می‌شود، مبنی بر برگزاری نمایشگاه تخصصی کتاب که دیگر فروش کتاب و اهداف اقتصادی در آن مطرح نبوده و صرفا محفلی برای ارتباط اهالی کتاب برپاشود. این پیشنهاد را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
ناشرانی که در کشور تخصصی شده و جایگاه خود را پیدا کرده‌اند حتما با اقران خودشان در تشکل‌های مربوطه، ارتباط دارند و منتظر نمایشگاه نمی‌مانند. گفتگو، تعامل و رصد ناشران تخصصی متوقف بر نمایشگاه نیست و در طول سال اتفاق می‌افتد. با این حال ایده نمایشگاه تخصصی معلوم نیست که مورد استقبال قرار بگیرد یا نگیرد و البته پیش‌بینی ما این است که مورد استقبال قرار نخواهد گرفت. اصولا چه دلیلی وجود دارد نمایشگاهی که در آن اتفاقی اقتصادی نمی‌افتد برپا شود و ناشران در آن مشارکت فعال داشته باشند. بعضی می‌گویند، نمایشگاه کتاب تهران یک فروشگاه بزرگ است و سوال ما این است که کدام نمایشگاه در دنیا وجود دارد که فروش کتاب در آن وجود ندارد؟ حتی نمایشگاه فرانکفورت هم فروش دارد و در آن تجارت اتفاق می‌افتد. دقت کنید برنامه‌هایی که در بخش قبلی ذکر کردم و در نمایشگاه برگزار می‌شود خود به تکمیل رصد اهالی کتاب کمک می‌کند و همین نمایشگاه تهران موجب ارتباط بهتر ناشران می‌شود.
قطعا کتابفروشان می‌توانند به صنعت نشر در کشور کمک شایانی کنند اما با این حال مسئله کتابفروشان و نقش آنها در نمایشگاههای کتاب مسئله‌ای است که ذهن اهالی نشر را به خود مشغول کرده است. برنامه شما درباره جایگاه کتابفروشان و استفاده از ظرفیت آنها در نمایشگاه‌ها چیست؟
یک نکته دیگر که در نمایشگاه امسال اتفاق افتاد و با اصلاحاتی در سال آینده نیز رخ خواهد داد، مسئله حضور کتابفروشان در نمایشگاه کتاب تهران است. کتابفروشان در سال 1401 در بخش مجازی حضور داشتند و در تعداد آثار فروخته شده حجم قابل توجهی را به خودشان اختصاص دادند و حدود 20 درصد نسخه‌های فروخته شده را کتابفروشان فروختند. در نمایشگاه کتاب تهران هیچ منعی برای حضور ناشران وجود ندارد و هیچ نقطه فیزیکی برای کتابفروشان در نظر گرفته نشده است و کتابفروشان فقط در بخش مجازی نمایشگاه هستند. باید به این نکته دقت کنیم که نمایشگاه تنها طی یازده روز برگزار خواهد شد و سوال ما این است که ناشر چگونه می‌تواند اثر خود را در دیگر روزهای سال بفروشد. طبیعتا ناشر هم در بقیه روزهای سال کتابش را از طریق کتابفروشان خواهد فروخت. البته خود ناشر هم به شکل مستقیم به فروش کتاب خود مبادرت خواهد کرد و حتی ممکن است برخی نشرهای تعداد قابل توجهی به نهادهای مختلف بفروشند اما این مسئله نفی‌کننده نیاز به حضور کتابفروشان حرفه‌ای نیست. نکته بعدی؛ مردمی که می‌روند و یک کتاب را می‌خرند از کجا فهمیده‌اند که به آن کتاب احتیاج دارند؟ یا خود ناشر روی آن کتاب تبلیغ کرده است یا گروه‌های ترویجی در جهت معرفی کتاب تلاش کرده‌اند یا اینکه خرید آن کتاب توسط مردم حاصل تلاش شبکه توزیع است که این اتفاق در نهایت به نفع ناشر است. می‌خواهم این نکته را عرض کنم که در هیچ صنعتی این گونه نیست که بخشی را تضعیف کنیم و در پی آن بخش دیگر تقویت شود طبیعتا اگر یک بخش ضعیف شود کل آن صنعت ضعیف خواهد شد. سیاست‌های فرهنگی کشور تا کنون عمدتا به تقویت ناشران پرداخته و معافیت‌های مالیاتی، معافیت‌های بیمه‌ای و یارانه‌های حمایتی در کاغذ درنظر گرفته است که به نقدینگی ناشران کمک خواهد کرد. اما نباید این مسئله مورد غفلت قرار گیرد که کتابفروشی مثل سینماها، سالن‌های تئاتر و گالری‌های مختلف بخش هایی از هویت فرهنگی یک شهر هستند که ایجادکننده تقاضا، تقویت‌کننده چرخه و توزیع‌کننده محصولات فرهنگی تولید شده هستند. متاسفانه کتابفروشی‌ها تضعیف شده‌اند به شکلی که یا ترغیب می‌شوند به جای کتاب بیشتر کالا بفروشند یا اینکه به فکر تعطیلی هستند. از طرفی به این مشکل دچار شده‌ایم که ناشر به جای اینکه تمرکزش روی تولید باشد بخشی از توانش را صرف توزیع و فروش کتاب می‌کند که در پی آن بر کیفیت تولید اثر می‌گذارد. شما می‌بینید برخی ناشران بیشتر توانشان را صرف مراحل فروش می‌کنند. در حالی که همین ناشران سابقا اثرهای خیلی خوبی تولید می‌کردند و مراحل هنری و فنی اثر را هم به دقت پیش می‌بردند تا حدی که به دنبال طراحی قلم (فونت) اختصاصی برای خودشان بودند اما اکنون بیشتر بر روی توزیع کتاب تمرکز دارند و این باعث کم شدن کیفیت کتابهای آن ناشر شده است. در نمایشگاه کتاب تهران مطلقا این اتفاق نیفتاده است که ارتباط حلقه تولید‌کننده با مصرف‌کننده قطع شود بلکه حلقه‌های میانی مثل بخش‌های پخش و کتابفروشی‌ها در حال تقویت هستند. مثلا برخی کتابفروشی‌ها کتابهای یک نشر را که برای چاپ های قبلی است، باقیمت پایین‌تر در اختیار دارند و می‌توانند در اختیار مخاطبین قرار دهند. در همین سامانه بازار کتاب، کتابفروشی‌های فعال کشور حضور دارند و به شکل 24 ساعته و تمام روزهای سال کتاب عرضه می‌کنند؛ به عنوان مثال کسی که می‌خواهد کتابی را بخرد که در شهرهای دیگر کشور و دور از محل زندگی او یافت می‌شود، می‌تواند از طریق همین سامانه و با قیمت پایین‌تر تهیه کند. بنابراین حضور کتابفروشان به نفع مخاطب کتاب خواهد بود.
علی رمضانی: مردم در نمایشگاه کتاب تبریز بیش از صد هزار نسخه کتاب با قیمت حدود 13/5 میلیارد تومان خریدند
خب برسیم به نمایشگاههای کتاب استانی که بعد از مدتی وقفه، آبان ماه سال جاری با شکل جدیدی در تبریز برگزار شد. بازخوردها از طرف مخاطبین و ناشرین نسبت به این نمایشگاه چگونه بود؟ برخی از ناشران از میدان دادن بیش از حد به کتابفروشان در این نمایشگاه گله داشتند.
این اولین مصاحبه بنده با خبرگزاری‌ها است که بعد از برگزاری شکل جدید نمایشگاه های کتاب استانی که اولین آن در تبریز برگزار شد، انجام می‌دهم. شما می‌توانید درباره این نمایشگاه‌ها به ناشران بزرگ مراجعه کنید و نظر آنها را بپرسید. خلاف آنچه که بعضی می‌گویند؛ سابقا در نمایشگاههای استانی ارتباط بین ناشر و مخاطب نهایی برقرار نمی‌شد و حتی ناشران به دلیل هزینه‌های بسیار بالا مثل رفت و آمد و اسکان، در این نمایشگاه‌ها شرکت نمی‌کردند. اساسا نمایشگاههای استانی به محلی برای فروش کتاب های زرد و تخفیفی، تبدیل شده بود. نمایشگاه کتاب تبریز که طی ماه‌های گذشته برگزار شده یک نمونه قابل بررسی در این موضوع است. می‌توانیم بگوییم که برای اولین بار در نمایشگاههای استانی، کتابهای چهارسال گذشته کشور و در واقع تازه‌های نشر عرضه شد و مردم در این نمایشگاه قدرت انتخاب داشتند و کتاب‌هایی با موضوعات مختلف در این رویداد فرهنگی عرضه شده بود؛ حتی مردم می‌توانستند از یک کتاب، بهترین ترجمه را انتخاب و تهیه کنند. برای اولین بار در نمایشگاه تبریز تعداد قابل توجهی عناوین کتاب در معرض قرار گرفت؛ مردم در نمایشگاه تبریز بیش از صد هزار نسخه کتاب به مبلغ بیش از 13/5 میلیارد تومان خریدند. این در حالی است که در دوره‌های گذشته آماری با این دقت وجود نداشته است و عمدتا برآوردی بوده است. چون هر ناشر به اطلاعات خودش دسترسی داشت و نمایشگاه اطلاعات جامع را در اختیار نداشت همینطور نمایشگاه کسب و کاری برای واسطه‌ها شده بود. برای هر ناشری که مایل باشد در نمایشگاههای استانی حضور یابد مانعی نخواهد بود اما لازم است سطحی از کیفیت برای مردم تضمین شود. ما نمی‌خواهیم صرفا نمایشگاه استانی را برگزار کنیم. در نمایشگاه تبریز آثار ناشران بزرگ حضور داشت و می‌توانید به مصاحبه‌های مسئولان این نشرها مراجعه کنید و نظراتشان را بخوانید. در دوره‌های قبلی اگر هم ناشران در نمایشگاههای استانی حضور پیدا می‌کردند، این حضور عمدتا با افراد فرعی نشرها رخ می‌داد و یا واسطه‌ها بودند که این کار انجام می‌دادند؛ مطرح می‌شود که چرا دولت تصدی‌گری می‌کند و این در حالی است که خود نشرها می‌دانند که در حال حاضر نهاد دیگری وجود ندارد که این کار را انجام دهد و بتوانند فعالیت‌هایی مثل نمایشگاه های کتاب استانی را اجرا کنند. با این حال اگر مجموعه‌ای بتواند این کار را انجام دهد حتما بررسی خواهد شد. مثلا این موضوع عنوان می‌شود که چهل درصد تخفیف برای کتاب‌ها در نمایشگاه کتاب استانی لحاظ شد و این در حالی است که این مبلغ به گفته خود ناشران کمتر از هزینه ترابری کتاب‌هاست. ده درصد از آن هم که مستقیما به مردم داده شد. دولت با وجود همین چهل درصد تخفیف بازهم برای برگزاری نمایشگاه هزینه می‌کند. جالب است بدانید تنها شش روز بعد از پایان نمایشگاه تبریز پول فروش کتاب‌ها به حساب ناشران واریز شد. همچنین در نمایشگاه کتاب تبریز بحث مشاوره و راهنمایی تخصصی کتاب که از نمایشگاه تهران کلید خورده بود، تقویت شد. مشاوران بین مردم بودند. برگزاری به این شکل برای خانه کتاب و ادبیات ایران خیلی زحمت دارد اما مزایای فراوانی برای صنعت نشر دارد. با این شیوه هر ناشری هر کتابی که بخواهد را می‌تواند به نمایشگاه بفرستد و بحث مافیای شبکه توزیع منتفی است.
شایان ذکر است بخش سوم این گفتگو در روزهای آینده از هنرآنلاین منتشر خواهد شد.
گفتگو: محمدحسین خدایی