گروه فرهنگ و ادبیات هنرآنلاین: با توجه به اهمیت و لزوم نامگذاری روزی به نام موسیقی در تقویم رسمی ایران، پس از سال‌ها مجادله و جست‌وجو، سال گذشته -۱۴۰۰ با همفکری و هم‌اندیشی تعدادی از فعالان عرصه فرهنگی نامهای با امضای ۳۰ تن از استادان و اهالی این عرصه تهیه و به شورای فرهنگ عمومی ارسال شد. پس از پی‌گیری اسامی پیشنهادی برای نامگذاری این روز در نهایت روز آواها و نواهای ایرانی به نام صفی‌الدین ارموی در ۶ بهمن ماه پذیرفته و به تایید شورای عالی انقلاب فرهنگی رسید. امسال -۱۴۰۱ روز «آواها و نواهای ایرانی و روز بزرگداشت صفی‌الدین ارموی» برای نخستین بار در گاهشمار رسمی کشور درج شده است.
صفی‌الدین عبدالمومن‌بن‌ابی‌المفاخر یوسف‌بن‌فاخر ارموی در سال ۶۱۳ در ارومیه چشم به جهان گشود و در سال ۶۹۳ هجری قمری در دهه هشتاد زندگی زمانی که مقروض شده بود و نمی‌توانست دین خود را بپردازد به زندان افتاد و در شهر بغداد درگذشت. به گفته‌ای دیگر، او در تبریز درگذشته و در مقبره‌الشعرای این شهر دفن شده است.
او یکی از بزرگ‌ترین موسیقی‌دانان و خوشنویسان قرن هفتم هجری است و مباحث و نظراتش از گذشته تاکنون مورد توجه هنرمندان بوده است. او نه‌تنها در حوزه نظری موسیقی بلکه در حوزه علمی نیز نوآوری‌های بسیار داشته است. «شرفیه» و «الادوار» عنوان دو اثر اوست. ارموی به‌عنوان ادیب و عروض‌دان هم شناخته می‌شود.
صفی‌الدین در اوایل جوانی برای تحصیل علم رهسپار بغداد شد و در حالی که ۱۸ سال بیش نداشت در مدرسه معروف مستنصریه که به امرالمستنصر بالله عباسی در بغداد نام‌نویسی کرد. در آنجا بود که در اندک مدتی استعداد و ذوق فراوانی که داشت از فنون ادب بهره کافی گرفت و علوم متداول عصر را از صرف و نحو عربی و فنون شعری و محاضرات و تاریخ و علم و فن موسیقی آموخت. او در ابتدا در فن خوشنویسی و نویسندگی پیشرفت کاملی بدست آورد و سر آمد خوشنویسان عصر خود شد سپس به نواختن عود مشغول و در ضمن تمرین به این نکته پی برد که استعدادش در این کار بیش از خط و فنون دیگر است. پس از درک این حقیقت به تعقیب موسیقی پرداخت و طولی نکشید که در این هنر نیز سرآمد روزگار شد. با این که صفی‌الدین به عودنوازی و کار موسیقی نیز مشغول بود ولی به نویسندگی شهرت داشت و چون دارای اخلاق پسندیده و عالم به فنون و آداب و رسوم بود هر روز به احترامش افزوده می‌شد.
یکی از آثار سرشناس صفی‌الدین ارموی «الادوار فی‌الموسیقی» است که با نام کوتاه‌شده «الادوار» نیز شناخته می‌شود. در این کتاب، صفی‌الدین به بررسی موسیقی ایران از نظر تئوری موسیقی پرداخته و ویژگی‌هایی از قبیل پرده‌ها و نغمات را در چارچوب دو دایره با نامهای «ادوار مشهوره» و «ادوار کثیره» شرح داده است. او همچنین نحوه کوک کردن سازهایی مثل بربط را شرح داده است. بعد از نوشته‌های ابن‌سینا در مورد موسیقی در کتاب «شفا»، کتاب «الادوار» قدیمی‌ترین کتاب موجود درباره نظریه علمی موسیقی است.
دومین کتاب مشهور ارموی «رساله‌الشرفیه» است. او این کتاب را حدود ۶۶۵ قمری (معادل ۱۲۶۷ میلادی) نوشت و به شاگردش، شرف‌الدینی جوینی، اهدا کرد. ارموی از خاندان جوینی با نصیر‌الدین طوسی آشنایی داشت و احتمال می‌رود که طوسی علاقه ارموی را به علوم یونانی برانگیخته باشد؛ چنان‌که در «الادوار» ارموی تحت‌تاثیر علم موسیقی یونانی نبوده؛ اما در رساله شرفیه این تاثیر وجود دارد. این احتمال هم وجود دارد که ارموی کتاب دومش را تحت‌تاثیر آثار فارابی (به‌ویژه موسیقی کبیر) نوشته باشد.
بیشتر مولفان بر این باورند که «رساله‌های شرفیه» و «ادوار ارموی» منجر به بروز انقلابی بزرگ در موسیقی در سراسر عالم شده است. از سایر آثار ارموی نسخه‌ای باقی نمانده‌است، کتاب «الکافی من الشافی فی علوم العروض و القوافی»، «رساله ایقاع (رساله ریتم یا وزن)» که به فارسی نوشته شده بود و «فائدة فی العلم الموسیقی».