به گزارش هنرآنلاین، کارگاه «مبانی تاریخ شفاهی و بایسته‌های آن در فیلم مستند» با حضور گودرز رشتیانی امروز سه‌شنبه ۲۰ آذرماه در سومین روز از هجدهمین جشنواره بین‌المللی «سینماحقیقت» برگزار شد.
مهرداد زاهدیان مستندساز و رئیس انجمن صنفی کارگردانان سینمای مستند در ابتدای این کارگاه گفت: انجمن صنفی کارگردانان سینمای مستند در این دوره و در همکاری با «سینماحقیقت»، سه کارگاه را طراحی کرده است. تاریخ شفاهی با این وجود که یک امر کاملا حرفه‌ای در مستند تلقی می‌شود اما نگاه آکادمیکی در این زمینه وجود نداشت و ما سعی کردیم به صورت آکادمیک روی اسناد شفاهی و مصاحبه‌ها تمرکز کنیم.
در ادامه این کارگاه گودرز رشتیانی، استاد تاریخ دانشگاه تهران گفت: ما در رشته تاریخ و پژوهش‌های تاریخی برای کشف حقیقت و بازسازی گذشته ازچند دسته منابع استفاده می‌کنیم؛ یکی از منابع آثار مکتوبی است که از گذشته باقی مانده است. منابع دیداری و شنیداری مخصوصا در دو قرن اخیر از منابع جدی مورخان است. یکی از منابعی که در دهه‌های اخیر به صورت جدی مورداستفاده قرار می‌گیرد، تاریخ شفاهی است.
وی ادامه داد: تاریخ شفاهی به آن دسته از اطلاعاتی گفته می‌شود که افراد مختلفی که شاهد رخدادهای تاریخی خاصی بوده‌اند، این اطلاعات را برای پژوهشگر نقل کنند. تاریخ شفاهی خیلی چالش‌برانگیز است زیرا منابع مربوط به تاریخ شفاهی مناقشات بیشتری نسبت به سایر منابع دارند درنتیجه شاید از نگاه خیلی از مورخان جایگاه منابع مکتوب بیشتر از منابع شفاهی باشد.
رشتیانی بیان کرد: در نگاه اول منابع مکتوب و شفاهی تفاوتی با هم ندارند. گاهی منابع شفاهی ارزش و سندیت بیشتری نسبت با منابع مکتوب دارند زیرا در دوره‌هایی در تاریخ با چالش‌هایی از جمله ممیزی مواجه بوده‌اند. به همین دلیل منابع مانند آیینه‌ای مقابل واقعیت نبوده‌اند. باید بخشی از منابع مورد نیاز و داده‌ها را از طریق مصاحبه به دست آورد. انجام تاریخ مصاحبه و استفاده از تاریخ شفاهی در همه عرصه‌ها قابل استفاده نیست و این یک امر بدیهی است. این مساله قاعدتا به تاریخ شفاهی از منظر مصاحبه نیاز ندارد مگر از داده‌های پژوهشگری استفاده کند. هدفی که فیلمساز دنبال می‌کند بسیار مهم و اساسی است و شاید یکی از مهم‌ترین کارهایی که یک فیلمساز و پژوهشگر که برای غنی کردن تحقیق خود استفاده می‌کند به سراغ افرادی به عنوان راویان تاریخ شفاهی می‌رود.
عضو هیات علمی دانشگاه تهران ادامه داد: انتخاب راوی و مصاحبه‌شونده ناخودآگاه تحت تاثیر شناخته‌ها و داده‌های ذهنی ما قرار می‌گیرد. ممکن است افراد ارجح را به دلیل نداشتن شناخت کافی و انگیزه‌های شخصی معرفی نشوند و این نکته بسیار مهم است که باید منیت کنار گذاشته شود و به سراغ بهترین افراد رفت. افرادی که در شکل‌گیری رخداد نقش داشتند.
گودرز رشتیانی توضیح داد: نکته بسیار مهم این است که در تاریخ شفاهی باید به تنوع دید و جنسیتی و... توجه جدی شود و اشخاصی انتخاب شوند که حداکثر تاثیرگذاری را در رویداد داشتند و روایت ارائه شده توسط آن‌ها جامع‌ترین باشد. فردی که بتواند در بازنمایی رخداد بیشترین کمک را به فرد بکند.
وی در بخش دیگری از صحبت‌های خود مطرح کرد: باید به رخدادهای تاریخی زمان داد تا بارور شوند و بتوان به عمق جوانب آن ورود کرد. برای انجام مصاحبه تاریخ شفاهی نباید به سراغ فردی رفت که همزمان یک مسئولیت مستقیم در آن رخداد داشته و دارد. در طرف دیگر باید با طرح‌ریزی درست و طراحی سوال‌های دقیق به سراغ مصاحبه رفت. جلب اعتماد طرف مقابل بسیار مهم است تا شخص موردنظر حاضر به انجام مصاحبه شود. تا جایی که ممکن است نباید مصاحبه به تفتیش عقاید بیانجامد و شخص مصاحبه‌شونده احساس کند که مورد بازجویی قرار گرفته است.
رشتیانی با اشاره به اهمیت محل مصاحبه توضیح داد: نکته‌ای که شاید ظاهرا ساده باشد ولی بسیار مهم است این است که باید تدابیری برای محل برگزاری مصاحبه اندیشیده شده باشد و تمام ملاحظات درنظر گرفته شود. راوی باید احساس کند که واقعا به حرف او گوش داده می‌شود.
وی ادامه داد: مصاحبه‌کننده باید با سوال‌های کلی بستر فراخ‌تری را در نظر بگیرد و با جلو رفتن مصاحبه باید پرسش‌ها جزیی‌تر شده و رخداد تاریخی را عمیق‌تر نشان داد.
رشتیانی در پایان عنوان کرد: اکنون هر ۵ سال یکبار داده‌های ما دوبرابر می‌شود. امروز با توجه به حجم بالای تولیدات، محقق با چالش بزرگی مواجه است که چگونه این اطلاعات را سازماندهی کند. راهکار این اتفاق کار تیمی است. از طرفی حوزه‌ای که فیلمساز برای خودش تعریف می‌کند باید جزیی باشد.
انتهای پیام