گروه ادبیات خبرگزاری هنر ایران – روز خبرنگار بهانه‌ای شد تا چند دقیقه‌ای با یکی از پیش‌کسوتان حوزۀ خبر و رسانه گفتگو کنیم. گفتگویی که با توجه به موضوعات آن می‌توانست ساعت‌ها ادامه داشته باشد لکن فرصت اندک بود و امکان نوشتن محدود.
آنچه در ادامه می‌خوانید، گفتگوی ما با «میثم رشیدی مهرآبادی» است. رشیدی مهرآبادی از سال 1376 به‌صورت حرفه‌ای در رسانه‌های مکتوب، برخط، تصویری، شنیداری، جمعی و اجتماعی کشور حضور دارد.
سال‌هاست که آثار وی در روزنامه‌ها، پایگاه‌های خبری، روزنامه‌ها، مجلات و حتا شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌شوند. بسیاری از نویسنده‌های تازه‌کار و حتا کهنه‌کارها با همّت و تلاش او به چشم مردم آمده‌اند.
رشیدی علاوه بر خبرنگاری تخصصی متنقد جدی حوزۀ کتاب هم محسوب می‌شود . خودش کتاب هم می‌نویسد.
در این گفتگوی کوتاه این خبرنگار و کارشناس حوزۀ رسانه برای ما دربارۀ ویژگی‌های خبرنگاری، وظایف دولت و شرایط امروز کتاب حرف زد که چکیدۀ آن تقدیم نگاهتان می‌شود:
جوان‌ها نتوانستند جای پیش‌کسوت‌ها را در رسانه پرکنند / اخلاق خبرنگاری مهم‌تر از فوت و فنّ حرفه‌ای است / خبرنگار نباید به پشت میزنشینی عادت کند
هر چقدر که این‌روزها با گسترش شبکه‌های اجتماعی، شاهد حضور افرادی هستیم که خودشان رسانه هستند و به‌خوبی در نقش خبرنگار ایفای نقش می‌کنند، در رسانه به مفهوم رسمی و فرمی آن، با خلاء شدید خبرنگارهای حرفه‌ای مواجه هستیم. سال‌هاست که خبرنگار جوان و خوب و فعال و باانگیزه کم‌تر در رسانه‌ها به چشم می‌آیند. خبرنگارهای خوب زیادی داریم که از قدیم مشغول فعالیت در رسانه‌ها هستند و کم‌کم به سنّ بازنشستگی می‌رسند. متأسفانه نیروهای جایگزین برای پرکردن جای آنها در حوزۀ خبر و رسانه تربیت نشده است. در کل باید بگویم ما در دوره‌ای هستیم که خبرنگار فراوان است؛ چه در حوزه‌های شکلی رسانه و چه در بخش انسان رسانه ولی خبرنگار خوب و موثر و فعال چندانی در بین آنها دیده نمی‌شود.
در حوزۀ خبرنگاری علاوه بر دانش و اصول و تکنیک‌های فنّی و علمی که در دانشگاه‌ها تدریس می‌شود، خبرنگار باید اخلاق حرفه‌ای این رشته را از پیش‌کسوتان و بزرگان خبر یاد بگیرد. حق و عدالت باید در تولیدات خبرنگار بدرخشد. به‌هرحال خبرنگارها به‌سبب شغل‌شان از پشت‌پرده‌ها و اخبار مگوی بسیاری باخبر هستند. این خبردار بودن نباید دستاویز تحت فشار قرار دادن دیگران بشود و خبرنگار با این‌گونه خبرها دنبال سوءاستفادۀ شخصی یا حزبی برود.
و دیگر اینکه خبرنگار باید در میدان باشد و خبرهایش را از دل رویدادها و وقایع و برنامه‌های مختلف بیرون بکشد. متأسفانه ما شاهد خبرنگارهایی هستیم که در پشت میز‌شان خبر تولید می‌کنند. چنین خبرنگارهایی قاعدتاً اشراف قابل قبولی بر مسائل و مشکلات و اتفاقات حوزۀ کاری خودشان ندارند.
این موارد پاشنۀ آشیل خبرنگاری در روزگار ما محسوب می‌شوند.
رسانه‌های کشور ما حرفه‌ای نیستند / شرایط لازم برای کار خبرنگاری در اغلب رسانه‌ها موجود و فراهم نیست
این‌روزها ما در کشورمان فاقد رسانۀ حرفه‌ای هستیم. آنهایی هم که سعی می‌کنند کمی حرفه‌ای‌تر باشند، امکانات لازم برای حضور و فعالیت خبرنگارها را فراهم نمی‌کنند. به‌عنوان مثال در برخی رسانه‌ها شرایط روانی و آرامش کافی برای خبرنگارها فراهم نیست و خبرنگارها با قردادهای سه‌ماهه و شش‌ماهه به‌کارگیری می‌شوند. این یعنی فقدان امنیت شغلی. در بعضی رسانه‌ها هم شاهد نبودن امنیت اقتصادی هستیم. به این معنا که خبرنگار باید برای امرار معاش دنبال شغل دوّم و سوّم باشد. در چنین حالتی او نمی‌تواند روی حوزۀ خبری خودش تمرکز کند.
به‌هرحال ما با رسانه‌های معیار و طراز و حرفه‌ای دنیا فاصله داریم و برای کم کردن این فاصله باید تلاش کنیم. رسانه‌های حاکمیتی و دولتی باید پیشران این تحوّل باشند و با رسیدن به شرایط مطلوب و استاندارد زمینه را برای رشد سایر رسانه‌ها فراهم کنند.
انتظار ما از دولت جدید و مسئولین آیندۀ وزارت ارشاد / مسئولین به خبرنگارها اعتماد کنند / خبرنگارها می‌توانند مشاورین امین و خوبی برای مدیران باشند
ما از مسئولین وزارت ارشاد دولت جدید انتظار داریم نقاط قوّت دولت شهید رئیسی را ادامه بدهند. باب جدید در دورۀ ایشان شکل گرفت و با ایجاد سامانه‌های کارآمد، شاهد تعامل و ارتباط بهتر خبرنگارها و مدیران ارشاد بودیم. مدیران وزارت ارشاد باید فضایی را ایجاد بکنند که اهالی فرهنگ ساختمان این وزارت‌خانه را خانۀ خودشان بدانند و یقین داشته باشند که حرفشان شنیده می‌شود. وزارت ارشاد باید از مسیر مهربانی و آرامش بر قلب‌ها حکومت بکند.
بحمدالله فضای حمایتی از خبرنگارها نسبت به گذشته خیلی بهتر شده است. خود بنده سال‌ها در رسانه‌ها فعالیت کردم ولی بیمه نبودم ولی در سال‌های اخیر با تدابیر مسئولین ارشاد خبرنگاری نیست که تحت پوشش بیمه قرار نگرفته باشد. با این حال در مقایسه با سایر مشاغل وضع برابری ندارند و باید توجه بیش‌تری به مسائل و مشکلات آنها بشود.
در فضای کلّی دولت هم انتظار ما پاسخگویی مسئولان به خبرنگارها هستیم. خواهش ما این است که مسئولین خبرنگارها را امین خودشان بدانند. برخی مسئولین پیش از نشست خبری با خبرنگارهای حوزۀ کاری خودشان جلسات مشورتی می‌گذاشتند و از تجربه و دانش آنها برای پیش‌برد اهدافشان استفاده می‌کردند. خبرنگارها نبض تپنده جامعه هستند که اگر از حرکت بی‌افتند، جامعه دچار بحران می‌شود. بسیاری از مشکلات با نگاه تیزبین و دقیق خبرنگارها قابل شناسایی و حل شدن است.
بالا و پایین حوزۀ کتاب و نشر
کتاب همواره با افت و خیزهایی روبرو بوده و هست. در دولت سیزدهم تلاش خوبی برای تولید کاغذ داخلی و ایجاد ثبات در حوزۀ نشر صورت گرفت. توفیقاتی هم حاصل شد لکن هنوز راه بسیاری تا رسیدن به نقطۀ مطلوب مانده است. دولت جدید باید با همّت و جدیت پی‌گیر تولید کاغذ داخلی و کوتاه کردن دست مافیای کاغذ باشد که البتّه کار ساده‌ای به‌نظر نمی‌رسد. پایین آمدن قیمت موجب می‌شود که ناشر با آسودگی خاطر کارش را دنبال کند و فقط پی‌گیر کیفیت شایستۀ کتاب‌هایش باشد نه اینکه تمام حواس و وقتش صرف حل مشکلات مالی بشود.
چاپ دیجیتال هم توسعۀ خوبی پیدا کرده ولی قیمت خدمات آن بسیار بالاست. دولت باید هزینه‌های تمام شدۀ آن بخش را هم پایین بیاورد تا ناشرین بتوانند از ظرفیت‌های چاپ دیجیتال به‌خوبی استفاده کنند.
دولت سیزدهم دنیال عرضۀ بهترین کتاب‌ها بود لکن در انبوه و حجم بالای تولید کتاب قطعاً شاهد تولیدات کم ارزش هم هستیم که امری است اجتناب ناپذیر. ما باید به سمتی برویم که نویسندگان، مترجمین، ناشرین و سایر دست‌اندکاران حوزۀ تولید کتاب، چه به لحاظ اجتماعی و چه از منظر فرهنگی حمایت بشوند. حمایت موجب دل‌گرمی است و دل‌گرمی زمینه‌ساز رفتن به سمت تولیدات باکیفیت و مناسب.
در چند سال گذشته الحمدلله شاهد تولید پرتعداد کتاب‌های باکیفیت بالا بوده‌ایم. تا جایی که با شجاعت می‌توان به این نکته اشاره کرد که در حوزه‌های مختلف کتاب‌های خوب در دست‌رس مردم قرار گرفته است. ما از مرحلۀ ترویج و تبلیغ مطالعه عبور کرده‌ایم و حالا باید راه‌کارهای انتخاب کتاب خوب را به جامعه آموزش بدهیم. این‌روزها جوان و نوجوان جامعه با چالش مهارت انتخاب کتاب مناسب روبروست. ارشاد باید در این‌باره هم برنامه‌های کاربردی کوتاه و بلند مدّت داشته باشد. باید یاد بگیریم که چه کتابی به رشد ما کمک می‌کند و باید در فهرست مطالعۀ روزانه و سالانۀ ما قرار بگیرد.