گروه ادبیات خبرگزاری هنرآنلاین: معرفی عادی، تخصصی و نقد کتاب را یکی از تکالیف حتمی خود می‌داند. تکلیفی در مسیر توسعۀ فرهنگ کتاب‌خوانی و تحقق نهضت اطلاع‌رسانی. کتاب در کشور ما مهجور نیست لکن هنوز تا نقطۀ مطلوب فاصله داریم. امیدواریم که کتاب‌های معرفی شده در این بخش بتواند امکان انتخاب علاقمندان به کتاب و کتاب‌خوانی را بیش‌تر کند و مورد توجه کتاب‌خوان‌ها قرار بگیرد.
دفاع‌مقدس یکی از مهم‌ترین رویدادهای تاریخ ایران‌زمین به‌شمار می‌رود. رویدادی که فقط یک جنگ نبود و با دستاوردهای متعدد و مختلفش به یک فرهنگ تبدیل شد. هر جا که پای فرهنگ به میان بیاید، سر و کلّۀ کتاب هم پیدا می‌شود چونکه کتاب یک عنصر و عامل مهم در حفظ و توسعۀ فرهنگی است.
در چهار دهۀ گذشته کتاب‌های فراوانی دربارۀ دفاع‌مقدس نوشته شده که هر کدام به جنبه‌ای از این فرهنگ عظیم می‌پردازد. خاطرات، تاریخ‌نگاری و داستان سه گونۀ اصلی کتاب‌های این حوزه هستند که هر کدام در جایگاه خود از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردارند. «عملیات خیبر / تفکری نو در جنگ» یکی از آثار قابل دسته‌بندی در ژانر تاریخ‌نگاری به‌شمار می‌رود که در این یادداشت خدمتتان معرفی می‌گردد.
«عملیات خیبر» یکی از عملیات‌های مهم و بسیار دشوار دوران دفاع‌مقدس است که نویسنده‌ها و پژوهش‌گران بسیاری به طراحی و اجرای آن پرداخته‌اند. این عملیات در اسفندماه 1362 توسط سپاه پاسداران انقلاب‌اسلامی با همکاری و همراهی ارتش جمهوری اسلامی انجام شد.
کتاب عملیات خیبر / تفکری نو در جنگ یک ویژگی جالب دارد که ما به‌دلیل همین ویژگی به سراغش رفته‌ایم. گفتگوهای این کتاب با سرلشکر غلامعلی رشید، دو ماه بعد از اجرای عملیات گرفته شده و نکات ارزشمند و مهمی دارد. درواقع این مطالب گفتگو با یک فرمانده جنگ در دورانی به‌حساب می‌آید که هنوز سرنوشت جنگ مشخص نشده و کسی از نتیجه قطعی خود عملیات خیبر هم خبر ندارد. بنابراین خواندن چنین کتابی اطلاعات خوبی دربارۀ عملیات به مخاطبش می‌دهد. به‌ویژه به کسانی که اهل تحقیق و پژوهش دربارۀ تاریخ دفاع‌مقدس هستند.
مرحوم حسین اردستانی که در زمان عملیات خیبر مسئولیت ثبت وقایع در کنار فرماندهان سپاه را برعهده داشته با غلامعلی رشید معاون عملیات قرارگاه مرکزی سپاه گفتگوی مفصلی انجام داده و سال‌ها بعد آن را به چاپ رسانده است. براساس اطلاعات ارائه شده در خود کتاب غلامعلی رشید در سال ۱۳۳۲ در دزفول متولد شد. او تحصیلات ابتدایی و متوسطه‌اش را در همین شهر گذراند و در دوران مبارزه با رژیم پهلوی دو بار در سال‌های ۱۳۵۰ و ۱۳۵۵ دستگیر و به تهران منتقل شد. او پس از پیروزی انقلاب اسلامی به سپاه پاسداران پیوست و در دوران جنگ ایران و عراق همراه با محسن رضایی، سیدیحیی صفوی، علی شمخانی، و حسن باقری از فرماندهان برجسته و تصمیم‌گیر جنگ بود و به دلیل همین پیشینه در میان نیروهای سپاه از مقبولیت فراوانی برخوردار است. وی در عملیات خیبر در کنار محسن رضایی معاونت عملیات قرارگاه مرکزی سپاه را برعهده داشت. غلامعلی رشید پس از پایان جنگ عهده‌دار مناصب بسیاری شد و اکنون فرمانده قرارگاه مرکزی خاتم الانبیا(ص) است. این سمت‌ها در کارنامۀ او به‌چشم می‌خورد: مسئول واحد اطلاعات عملیات سپاه دزفول، جانشین ستاد عملیات ،جنوب فرمانده قرارگاه فتح در عملیات بیت المقدس مسئول عملیات قرارگاه مرکزی سپاه و پس از جنگ معاون اطلاعات عملیات ستاد کل نیروهای مسلح جانشینی رئیس ستاد کل نیروهای مسلح معاونت امور دفاعی دبیرخانه شورای عالی‌امنیت ملی و فرماندهی قرارگاه مرکزی خاتم الانبیا(ص).
در بخشی از این کتاب می‌خوانیم:
هدف عملیات خیبر
«غلام علی رشید: هدف آقامحسن جزایر [مجنون] نبود، شرق دجله نبود، حتی شرق بصره نبود، حتی شرق بصره! که مثلاً همین طلائیه را برویم تا نشوه ـ برفرض محال اگر ارتشی‌ها تا نشوه می‌آمدند - باز هم اینها مد نظر فرمانده نبود. آقامحسن این طمع را کرده بود و واقعاً طمع داشت می‌گفت ما به آن طرف دجله و آن طرف شط العرب دست پیدا کنیم؛ چون وقتی روی عکس هوایی نگاه می کرد، می‌دید در آن باریکه زمین، تمام عقبه‌های دشمن آنجاست؛ تمام قرارگاه‌های لشکری، قرارگاه سپاه سوم، واحدهای احتیاط، پشتیبانی‌هایشان مثل مراکز مخابراتشان. می‌شود گفت سیستم فرماندهی و کنترلشان به طور کامل و لجستیک‌شان و عقبه ارتش عراق تمام در آن باریکه بود. می‌گفت اگر ما به غرب شط العرب دست پیدا کنیم دیگر تمام است مگر عراق می‌تواند در کوشک بجنگد؟! اصلاً نمی‌جنگد. دیگر شلمچه رها می‌شود، کوشک رها می‌شود. مدام می‌گفت: ما به آنجا دست ببریم؛ به آن محل خلوت دشمن که حریم اوست و مثل پستوی خانه‌اش است و تمام عده و عده‌اش را گذاشته آنجا و با آرامش آنجا نشسته و در شلمچه و کوشک و طلائیه فرماندهی می‌کند. مدام محسن [رضایی]دنبال این بود و می‌گفت ما می‌رویم اینجا و دائم روی مرحله دوم فکر می‌کرد و می‌گفت ما از القرنه سرازیر می‌شویم داخل منطقه.»
اغلب روایت‌های «عملیات خیبر / تفکری نو در جنگ» مثل همین بخشی که تقدیم‌تان شد، ناب و خاص هستند. این کتاب دویست و سی و هفت صفحه‌ای را انتشارات «مرکز اسناد و تحقیقات دفاع‌مقدس» در سال 1400 چاپ کرد و به بازار نشر فرستاد. جایگاه غلامعلی رشید در هنگام طراحی و اجرای عملیات و زمان گفتگوی انجام شده دو شاخصۀ بارز و قابل تأکید این کتاب به‌شمار می‌روند.
