سرویس تئاتر هنرآنلاین: علی نصیریان یکی از چهره‌های تاثیرگذار تئاتر ایران است. او که در زمینه درام‌نویسی، کارگردانی و البته بازیگری کارنامه درخشانی دارد، معتقد است؛ تئاتر در چند دهه اخیر رشد قابل توجهی داشته است.
علی نصیریان که امسال نگارش پیام روز ملی تئاتر در کشور را نیز بر عهده داشت، یک روز پیش از آغاز برنامه‌های تئاتر کشور میزبان، سید رضا صالحی امیری وزیر ارشاد، علی مرادخانی معاون هنری وزیر ارشاد و مهدی شفیعی مدیرکل مرکز هنرهای نمایشی در منزل‌اش بود. در حاشیه این دیدار نوروزی، علی نصیریان مروری بر تاریخ تئاتر ایران، کمبودها و رشد تئاتر در دهه‌های گذشته، توجه و تاکید بیشتر به هنر نمایش در مسائل کلان کشور و البته خبر بازگشت خود به صحنه تئاتر در سال جاری را داد که خواندن آن در روز جهانی تئاتر خالی از لطف نیست.
موفقیت‌ها فقط برای سینما نیست؛ تئاتر هم تجربه موفقی داشته است
علی نصیریان که فعالیت هنری خود در عرصه هنر نمایش را بیش از نیم قرن پیش آغاز کرده در خصوص رشد هنر تئاتر در کشور گفت: معتقدم که فرهنگ و به خصوص هنر در این چند دهه بعد از انقلاب موانع و مشکلاتی داشته، اما علیرغم تمام این مشکلات، خیلی خوب پیشرفت کرده است. فقط کافی است که یک نگاهی به آموزشگاه‌های موسیقی بیندازید و یا گروه‌های جوان تئاتری را ببینیم که به بعضی از فستیوال‌های بین‌المللی می‌روند. این‌ها همه موفقیت‌هایی است که تئاتر به دست آورده است. موفقیت هنر ما فقط مختص سینما نیست و برای تئاتر هم همچین اتفاقاتی افتاده است.
این هنرمند ضمن تاکید بر رشد تئاتر، یکی از مشکلات عرصه هنر نمایش را رشد فرهنگی در کشور عنوان کرد و گفت: البته درست است که مردم ما الان از تئاتر استقبال می‌کنند اما تئاتری که جنبه فرهنگی داشته باشد هنوز در ایران جا نیفتاده است. در واقع تئاتری که صرفاً جنبه تفنن نداشته باشد و ابعاد فکری، جامعه‌شناختی و روان‌شناختی را هم در بر بگیرد، هنوز نه تنها در ایران، بلکه در هیچ کجای دنیا برد ندارد.
او توجه به رشد فرهنگی را مستلزم زمینه‌سازی برای مخاطبان عنوان کرد و افزود: من در آمریکا یک اعلان را دیدم که نوشته بود "شکسپیر را بیایید مجانی ببینید". در واقع شهرداری آن شهر یا ایالت، به یک کمپانی شکسپیر پول داده بود که بیاید تئاتر شکسپیر اجرا کنند و مردم هم آن را رایگان ببینید. این اتفاق در کشور آمریکایی افتاد که بلیت تئاترهایش اتفاقاً گران هم هست.
وی ادامه داد: در اروپا شهرداری‌ها و دولت‌ها به تئاتر کمک می‌کنند. این کار را در آمریکا، فاوندیشن‌ها و کمپانی‌ها انجام می‌دهند. در ایران قبل از انقلاب هم دولت در اواسط دهه 40 بعضی از تئاتری‌ها را به استخدام اداره کل هنرهای زیبا در می‌آورد و یک حقوق بسیار پایینی به تئاتری‌ها از جمله خود من پرداخت می‌کرد.
سال 35 و همکاری با شاهین سرکیسیان
علی نصیریان با اشاره به فعالیت‌هایی که از دهه 30 برای داشتن تئاتر ملی توسط برخی از هنرمندان پایه‌گذاری شد، گفت: من در سال 35 عضو یک گروهی به سرپرستی آقای سرکیسیان بودم که در آن گروه به عنوان اولین فعالیت، 3 نمایش ایرانی اجرا شد که دو تای آن از قصه‌های صادق هدایت بود و دیگری هم نمایشنامه "افعی طلایی" بود که من نوشته بودم. از طریق یک خانم یا آقایی به رئیس اداره کل هنرهای زیبا آن زمان، خبر رسیده بود که قرار است در فلان جا یک نمایش اجرا شود و این شخص آمد تئاتر ما را ببیند. وی در همان جا به من گفت که که شما چکار می‌کنید؟ من گفتم که بیکارم. گفت یک تقاضا بنویس و فردا صبح به دفتر من بفرست. من این کار را کردم و به عنوان کمک آموزگار به استخدام اداره هنرهای زیبا درآمدم. در آن‌جا به من مبلغی حول و حوش 8-257 تومان به عنوان حقوق می‌دادند. بعد از آن مرا به دفتر مجله نمایش فرستادند و من در آن‌جا مشغول به کار شدم.
اداره تئاتر چگونه تاسیس شد
وی با اشاره به شکل‌گیری اداره تئاتر در کشور، توضیح داد: در سال 36 که دکتر مهدی فروغ از آمریکا به ایران آمد، اداره هنرهای دراماتیک تأسیس شد. در آن زمان اداره هنرهای زیبا همه نوع هنری اعم از موسیقی، هنرهای تجسمی، تذهیب و... را پوشش می‌داد و هر کدام یک کارگاه داشتند؛ اما در آن‌جا خبری از تئاتر نبود. برای همین در سال 36 اداره هنرهای دراماتیک تأسیس شد و ما را به آن‌جا فرستادند. مدتی بعد نام آن محل آموزشی به دانشکده هنرهای دراماتیک تغییر کرد و چند سال بعد هم که اسمش شد اداره تئاتر.
تنها یک کتاب آموزشی تئاتر داشتیم
نصیریان به کمبود امکانات آموزشی در دهه‌های 30 و 40 اشاره کرد و گفت: در آن سال‌ها، تهران به آن شکل محلی برای آموزش یا حتی اجرای تئاتر نداشت. تا سال 39 فقط یک کتاب تئاتر وجود داشت که آن هم کتاب "هنر تئاتر" نوشته عبدالحسین نوشین بود. فقط یک مدرسه تئاتر هم وجود داشت به نام "هنرستان هنرپیشگی". این هنرستان به هنرجویان دیپلم هنرپیشگی می‌داد. من، پرویز بهرام، فهمیه راستکار، بیژن مفید، محمدعلی کشاور، اسماعیل داورفر، جمشید لایق و خیلی‌های دیگر در آن هنرستان حضور داشتیم. آن زمان خبری از امکانات، اطلاعات، کتاب، کلاس و مدرسه نبود؛ اما الان شما می‌بینید که در سطح کشور چقدر دانشکده و آموزشگاه تئاتری وجود دارد.
وی در ادامه گفت: البته با توجه به این همه رشدی که در زمینه تئاتر داشتیم اما هنر نمایش هنوز با مشکلاتی هم مواجه است که بخشی از آن به مشکلات مادی بر می‌گردد. مسئولان رده بالای ما باید سعی کنند که برای تئاتر یک بودجه مضاعفی را در نظر بگیرند تا خیلی از مشکلات مربوط به این حوزه حل شود و تئاترها بدون دغدغه به روی صحنه بروند.
تئاتر شهرستان را جدی بگیرید؛ اصغر فرهادی هم شهرستانی است
علی نصیریان یکی از موفقیت‌های عرصه تئاتر را ملزم به توجه به تئاتر شهرستان‌ها دانست و گفت: مسئله تئاتر در شهرستان‌ها خیلی اهمیت دارد چراکه در گوشه و کنار این مرز و بوم استعدادهای خوبی نهفته است. مگر اصغر فرهادی چه کسی بود و از کجا آمد که یک دفعه 2 اسکار برای ایران گرفت؟ اصغر فرهادی نه مهرجویی بود و نه کیمیایی. بنابراین باید تئاتر شهرستان‌ها جدی گرفته شود و برای آنها جشنواره‌هایی برگزار شود تا استعدادهای برتر از دل آن جشنواره‌ها بیرون بزنند. الان بعضی از شبکه‌های ماهواره‌ای، فارغ از این مبحث که آنها یک شبکه ضد انقلابی است، برنامه‌هایی دارند برای کشف استعدادهای هنری و موسیقی و آنها را به جامعه معرفی می‌کنند؛ چرا چنین اتفاقی در داخل کشور برای موسیقی، تئاتر و سایر هنرها کشور نمی‌افتد؟
ریاست اداره تئاتر و توجه به تئاتر شهرستان‌ها
این هنرمند پیشکسوت ادامه داد: قبل از انقلاب وقتی که می‌خواستند آقای ژانتین را از ریاست اداره تئاتر بردارند، به من گفتند که شما مدیریت این اداره را برعهده بگیر. من گفتم که یک آدم مدیریتی نیستم و این وظیفه را به آدم دیگری محول کنید. گفتند که اگر شما مدیریت این اداره را نپذیرید، توده‌ای‌ها می‌آیند یک شوراء تشکیل می‌دهند و بر آن مسلط می‌شوند. من دلم نیامد که اجازه دهم این اتفاق بیفتد. بنابراین ریاست اداره تئاتر را در سال 55 برعهده گرفتم. در آن برهه زمانی به کمک دوستانم دو جشنواره تئاتر شهرستان برگزار کردم که در این دو جشنواره، بیشترین تئاترهای خوب از شهرهای مشهد، بوشهر و اهواز بود. آقای ایرج صغیری در آن جشنواره‌ها دو نمایش خوب اجرا کرد.
وی افزود: باید بستری فراهم شود تا ساکنان شهرستان‌ها هم بتوانند اطلاعات‌شان را بروز دهند. تئاتر باید از تهران به شهرستان‌ها برود و از شهرستان‌ها هم بیاید تهران. برای این کار باید از استانداری، شهرداری و فرمانداری شهرهای مختلف هم کمک گرفت، چون وزارت ارشاد به تنهایی نمی‌تواند هزینه زیاد بردن و آوردن گروه‌های نمایشی به شهرهای مختلف را تقبل کند.
بر درام‌نویسی تاکید دارم
علی نصیریان یکی از راه‌های رسیدن به تئاتر ملی را توجه به درام‌نویسی دانست و گفت: من به نمایش‌نامه‌نویسی تأکید زیادی دارم. زمانی که تالار سنگلج می‌خواست افتتاح شود، خود ما تصمیم گرفتیم که در آن تئاتر ایرانی اجرا شود؛ زیرا تا قبل از آن تئاتر ایرانی اجرا نمی‌شد. خیلی از بزرگان ما مثل آقای هدایت، نفیسی، بهروز و... نمایشنامه ایرانی نوشته‌اند اما نوشته‌های‌شان ساختار دراماتیک قابل توجهی ندارند.
وی افزود: درام‌نویسی با ساختار تئاترهای جدید، مدرن و ارسطویی در دهه 40 با نوشته‌های افرادی چون بهرام بیضایی، علامحسین ساعدی، اکبر رادی، بهمن فرسی و ... آغاز شد. ادبیات دراماتیک یک ملت، تئاتر آن ملت است. اجرا اهمیتی ندارد، ما باید ادبیات دراماتیک خوبی داشته باشیم و با ادبیات دراماتیک در دنیا عرض اندام کنیم. الان محمد چرمشیر در این زمینه خوب کار می‌کند اما این اتفاق باید تقویت شود و استعدادهای دیگر این زمینه هم شناسایی شوند.
تئاتر می‌تواند سیاست خارجی را تحت تاثیر قرار دهد
علی نصیریان ضمن تاکید بر جنبه‌های مختلف هنر نمایش که می‌تواند در تمامی ابعاد سیاسی، اجتماعی و اقتصادی تاثیرگذار باشد، گفت: تأثیر و ارتباطی که فرهنگ و هنر یک ملت می‌تواند از منظر سیاسی در دنیا داشته باشد را هیچ سخنرانی نمی‌تواند داشته باشد. در واقع شما با فرهنگ و هنر می‌توانند کشورتان را بهتر از هر وسیله دیگری به جامعه جهانی معرفی کند و پیام‌بخش تفاهم، صلح و آرامش یک ملت باشید. هنرهایی مثل موسیقی، تئاتر، نقاشی و سینما خیلی در این زمینه موثر هستند. من اخیراً به فرانسه رفته بودم و با آقای جلالی سفیر کشورمان در یونسکو صحبت کردم که نظر ایشان هم همین بود.
این هنرمند تاکید کرد: کسانی که سیاست‌گذاری‌های کلان مملکت را انجام می‌دهند، باید به جز مصرف داخلی فرهنگ و هنر، مصرف بین‌المللی آن را هم ببینند. شما ببینید که گرفتن دو اسکار توسط آقای فرهادی چه تأثیر سیاسی قوی و محکمی برای ما داشت. فیلم‌های اصغر فرهادی رقبای سرسختی داشت اما همه رأی را به این فیلم‌های ایرانی دادند. من باید با کمال تأسف بگویم که در کشور ما فرهنگ و هنر به صورت کلان دست کم گرفته شده و آن توجه و عنایت مادی و معنوی که باید به فرهنگ و هنر شود، صورت نگرفته است. اگر این حمایت‌ها صورت بگیرد، واقعاً فرهنگ و هنر از لحاظ سیاسی و معرفی یک ملت و جامعه خیلی تأثیرگذار خواهد بود.
بازگشت بزرگ آقا به صحنه
علی نصیریان در پایان با اشاره به بازگشت خود به صحنه تئاتر در سال جاری گفت: در سال 96 با یک نمایش به صحنه تئاتر خواهم آمد. دوست و همکار عزیز من آقای شهاب حسینی می‌خواهد امسال یک تئاتر به صحنه ببرد و از من هم دعوت کرده که در کارش حضور داشته باشم. الان آقای حسینی در آمریکا است، اما پس از تعطیلات عید که به ایران برگردد، تمرینات تئاتر جدیدش را آغاز خواهد کرد.
وی افزود: متن این نمایش یک اثر خارجی ترجمه شده است و آقای حسینی برای نمایش‌اش یک اسپانسر هم پیدا کرده که خوشبختانه همه کارهای نمایش را ساپورت می‌کند. به امید خدا این نمایش برای اولین بار در تیرماه به روی صحنه می‌رود.