سرویس تئاتر هنرآنلاین: شامگاه دوازدهم بهمن‌ماه مراسم اختتامیه سی و پنجمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر با حضور جمعی از مدیران و هنرمندان از جمله سید رضا صالحی امیری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، علی مرادخانی معاون هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، مهدی شفیعی مدیرکل هنرهای نمایشی، سعید اسدی دبیر جشنواره سی و پنجم، دکتر علی رفیعی، رضا کیانیان، ایرج راد، حسین پاکدل، ناهید مسلمی، هادی مرزبان، ایرج راد، شهرام زرگر، سهراب سلیمی، حسین مسافر آستانه، محمد امیر یاراحمدی، شهرام حقیقت دوست، رویا میرعلمی، علیرضا آرا، حمید پورآذری، سیامک احصایی و ...برگزار شد.
این مراسم که اجرای آن را احسان کرمی بر عهده داشت، پس از قرائت قرآن کریم با یادی از آتش‌نشانان شهید حادثه پلاسکو آغاز شد. پخش تصاویری از روزهای پیش از انقلاب اسلامی و زمان بازگشت امام خمینی (ره) به ایران در 12 بهمن سال 1357 نیز بخش دیگری از مراسم آغازین بود.
برگزیدگان صحبت نکنند
نکته قابل توجه از همان دقایق ابتدایی، تاکید مجری برنامه بر زمان کنداکتور تنظیم شده و اجرای برنامه‌ای 200 دقیقه‌ای بود؛ به همین دلیل میکروفونی برای صحبت برگزیده‌ها بر روی صحنه قرار داده نشده بود.
در ادامه سعید اسدی دبیر جشنواره سی و پنجم به عنوان نخستین سخنران در جایگاه قرار گرفت و طی سخنانی کوتاه اظهار کرد: در این دوره از جشنواره به دو مسئله توجه داشتیم، نخست ایجاد پویش‌های اجتماعی و دیگری توجه کردن به مسئولیت‌پذیری در اجتماع است که با رویکردهای مختلف آن را در برنامه‌های جشنواره ایجاد کردیم.
او افزود: در این دو سالی که به عنوان دبیر جشنواره حضور داشتم از همه هنرمندان حرفه‌ای و جوان که با من همراه بودند قدردانی می‌کنم.
یادی از شهدای هنرمند و هشت سال دفاع مقدس
تجلیل از مادر و پدر شهید مسعود تواضع از شهدای هنرمند تئاتر خراسان جنوبی یکی از بخش‌های این مراسم بود که با حضور مهدی شفیعی مدیرکل هنرهای نمایشی، علیرضا عاقل‌زاده، حجت‌الاسلام محمد مهدی بهداروند، پروانه سلحشوری و فاطمه ذوالقدر نماینده‌گان مجلس شورای اسلامی انجام شد.
نمایش‌های "املت با گوجه ایرانی"، "هزار سال و یک روز"، "مهراوه عشق" و "بازگشت" از جمله آثاری بودند که با موضوع انقلاب اسلامی و هشت سال دفاع مقدس در جشنواره سی و پنجم حضور داشتند که با حضور این مسئولین تقدیر شدند.
در بخش دیگر این مراسم، بیانیه انجمن تئاتر انقلاب و دفاع مقدس قرائت شد و اعلام شد نمایش‌های "نگاهمان می‌کنند"، "پستو"، "خاطرات هنرپیشه نقش دوم" و "پرواز 745 " مورد حمایت این انجمن قرار خواهند گرفت.
تقدیر از بیژن مرادی، بهنام کاوه، شقایق فتحی از سوی بنیاد حفظ و نشر آثار دفاع مقدس دیگر بخش این مراسم بود که توسط مجید رجبی معمار و مریم معترف صورت گرفت.
خسرو شکیبایی راوی رفتگان تئاتر
یکی دیگر از بخش‌های ویژه این مراسم به پخش کلیپی از هنرمندان درگذشته سال 95 همچون مصطفی اسلامیه، داوود رشیدی، محمدرضا رستمی، سعید کشن‌فلاح، کمال علوی، جعفر والی، دنیا فنی‌زاده، رکن‌الدین خسروی، کاظم افرندنیا، رضا جوان و... اختصاص داشت. پخش این کلیپ با صدای زنده‌یاد خسرو شکیبایی فضای خاصی را در تالار وحدت ایجاد کرد.
یکی از بخش‌های اصلی این مراسم، تقدیر از دکتر علی رفیعی با محمود کلاری، رضا کیانیان و حسین پاکدل و سخن گفتن در مورد این هنرمند بود.
رفیعی هنرمندترین فردی است که می‌شناسم
محمود کلاری در این مراسم درباره دکتر علی رفیعی گفت: در مورد علی رفیعی سخن گفتن بسیار سخت است زیرا او هنرمندترین فردی است که در همه زندگی‌ام می‌شناسم.
او با اشاره به اینکه دلیل حضورش در این بزرگداشت به دلیل رفاقت‌اش با رفیعی است بیان کرد: چه خوشبختم که می‌توانم در جشنواره سی و پنجم از این هنرمند تقدیر کنم؛ هر چند چنین تقدیری باید بسیار زودتر اتفاق می‌افتاد. نزدیک به بیست و چند سال قبل به بهانه فیلمی که رفیعی قصد ساختن آن را داشت با او آشنا شدم. فیلمی که مسائل عجیبی برایش ایجاد شد و هرگز ساخته نشد.
او افزود: 10 سال پیش برای ساخت فیلم "ماهی‌ها عاشق می‌شوند" دوباره کنار هم قرار گرفتیم؛ آن زمان هم مشکلات عجیبی داشتیم که به گرفتن مجوز کارگردانی برای سینما بازمی‌گشت. همیشه فکر می‌کردم باید این اتفاق روندی معکوس داشته باشد و کسی که در تئاتر فعالیت می‌کند مشکلی برای کار کردن در سینما نداشته باشد؛ این در حالی‌ست که سینمایی‌ها بسیار راحت به تئاتر می‌آیند و تئاتری‌ها هم با آغوش باز آنها را می‌پذیرند.
کلاری عنوان کرد: علی رفیعی در ربع قرن فعالیت خود تنها دو فیلم ساخته و این تلخ و دردناک است. آن هم علی رفیعی که نمونه منحصر بفردی است در تمام مواردی که شاید در تئاتر و سینما بشود به آن توجه کرد. تئاترهایش جنبه زیبایی‌شناختی سینمایی دارد و دکوپاژ شده‌اند. نمایشی که علی رفیعی اجرا می‌کند، می‌تواند زمینه آموزشی برای دانشجویان سینما باشد.
این فیلمبردار سینما تاکید کرد: نقش غیرقابل تردید علی رفیعی در جنبه‌های پرداخت زیبایی شناسانه تئاتر همیشه ماندگار خواهد بود.
رفیعی حکیم هنر ایران است
حسین پاکدل کارگردان و بازیگر تئاتر دیگر هنرمند حاضر در این بزرگداشت بود. او گفت: تئاتر ما به راحتی می‌توانست علی رفیعی را نداشته باشد همان طور که ادبیات‌مان می‌توانست حافظ را نداشته باشد، اما آن زمان ادبیات ما چیزی کم داشت.
او خاطرنشان کرد: علی رفیعی تنها کارگردان نیست، بلکه او عصاره تاریخ، ادبیات و زیبایی‌شناسی ماست. در گذشته به فردی که همه چیز را می‌دانست، حکیم می‌گفتند، او حکیم هنر ایران است. او شاعر است و روی صحنه شعر می‌گوید. او را می‌توان به لحاظ تصویرسازی با دهلوی و از شاعران معاصر با حسین منزوی مقایسه کرد.
او ادامه داد: او مجسمه‌ساز و جامعه‌شناس است. عنصر آب را می‌شناسد و قدر آن را می‌داند و در کارهایش از آن استفاده می‌کند. علی رفیعی به شدت ایرانی و هنرمندی کامل است.
زندگی‌ام در تئاتر را به سه معلم مدیونم
همچنین رضا کیانیان نیز در وصف علی رفیعی گفت: زندگی‌ام در تئاتر را به سه معلم مدیونم. اول برادرم که اندیشه و دیدگاهم را از او آموختم، دوم حمید سمندریان که دریچه بازیگری را به من درس داد و مطمئن هستم اکنون در بهشت تئاتر تدریس می‌کند و سوم علی رفیعی که به من وسعت نظر در حرکت، نگاه به تئاتر و زیبایی‌شناسی بازیگری و تفکر را یاد داد.
وقتی شاگردان برای استاد به صحنه می‌آیند
در ادامه قطعه نمایشی با حضور شاگردان و بازیگران دکتر علی رفیعی چون رویا تیموریان، ستاره اسکندری، مهرداد ضیائی، محمد چرمشیر، افشین هاشمی و... به یاد آثار و شخصیت‌هایی که او بر صحنه برده بود اجرا شد و این هنرمند بزرگ توسط سید رضا صالحی امیری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، علی مرادخانی معاون هنری و مهدی شفیعی مدیرکل هنرهای نمایشی با اهدای لوح تقدیر و تندیس جشنواره تجلیل شد.
کلاس درس علی رفیعی روی صحنه
پس از اجرای این نمایش کوتاه علی رفیعی در حالی که اشک‌های خود را از چشمان‌اش پاک می‌کرد در میان تشویق‌های بسیار حاضران در مراسم به صحنه آمد و گفت: 12 صفحه متن همراه خود آورده بودم و می‌خواستم تمام آن را بخوانم اما از همه آن جز یک پاراگراف صرف‌نظر می‌کنم. مهم‌ترین وظیفه تئاتر و مهم‌ترین رسالت کارگردان منتقل کردن شعف بازیگری به بازیگر و شعف تماشا کردن به تماشاگر است. اگر این اتفاق نیفتد تئاتر کمترین نقشی در زندگانی برای هیچ‌کس ندارد؛ اما جناب وزیر مطمئن باشید که این شعف در زیرزمین‌ها و انباری‌های تئاتر شهر به دست نمی‌آید.
رفیعی ادامه داد: 40 سال گذشته و کمترین قدمی برای تئاتر برداشته نشده است. حتی وقتی جوانان از سر استیصال، نیاز و عشق، خانه‌های کلنگی را اجاره می‌کنند و با خون دل آنها را حفظ و در آن‌جا نمایش اجرا می‌کنند باز هم در نهایت آن شعف حاصل نمی‌شود.
این کارگردان تئاتر با اشاره به خاطره‌ای از زمان دانشجویی خود از "آندره مالرو" در جلسه افتتاح یک نمایش در فرانسه یادآور شد: از خطابه‌ای که در آن افتتاحیه گفته شد تنها یک جمله به یاد دارم و آن هم این است که تئاتر در جوامع امروز همان نقشی را دارد که کلیساهای جامع در گذشته داشتند. هنرمند در ایران از احترامی که شایسته اوست و ثبات حرفه‌ای برخوردار نیست. تماشاگر سردرگم است که بازیگر را باید در یک سوراخ ببیند یا روی سن تالار وحدت که باید برای اجرا در آن پول پرداخت شود.
کارگردان نمایش‌های "شکار روباه" تاکید کرد: بنابراین تئاتر بسازید، تئاتر در تمامی جوامع امروز از جمله آن جوامعی که ما از آنها تأسی می‌کنیم حکم درجه اندیشه‌های جاری جامعه است. تئاتر انعکاس دهنده آرزوها، آرمان‌ها، ایده‌آل‌ها و رویاهای مردم یک جامعه است. تئاتر مرکز ثقل انتقادها و تمام گفتنی‌های خود به دولت‌مردان است.
او تصریح کرد: 6 هزار سال پیش از میلاد مسیح، این نقش را تئاتر در یونان باستان ایفا می‌کرد و ما امروز در قرن 21 چنین نقشی را نمی‌توانیم برای آن متصور باشیم. پس نخست تئاتر بیاموزید و بعد به فکر آموزش تئاتر باشید. سپس به هنرمندان تئاتر در تمامی زمینه‌ها و به خصوص به تماشاگرش احترام بگذارید.
علی رفیعی همچنین با اشاره به جمعی از همکاران و شاگردانش مانند محمد چرمشیر، ستاره اسکندری و حمید پورآذری که روی صحنه بودند گفت: حامیان من، همین‌هایی هستند که امشب روی صحنه می‌بینید. محمد چرمشیر همان شعری است که از او یاد شد. من تمام شاعریت زندگی‌ام را از محمد چرمشیر دریافت می‌کنم.
او به محمود کلاری هم اشاره کرد و گفت: مدت‌ها بود او را ندیده بودم و فکر می‌کردم چطور می‌توانم او را ببینم چرا که خودش نمی‌داند مدت‌ها بود برایش خوابی دیده‌ام.
رفیعی در پایان خاطرنشان کرد که تا جایی که جان دارد و می‌تواند کار خواهد کرد.
در ادامه رضا کیانیان هم طی سخنانی اظهار کرد: همیشه آرزو داشته‌ام مانند دیگر کشورهای جهان که مفاخر را روی سرشان می‌گذارند کسانی مثل علی رفیعی و مرحوم سمندریان با افتخار تمام برای‌شان کاری صورت می‌گرفت مثل دولت‌هایی که تئاتر خصوصی برای هنرمندان‌شان ایجاد می‌کنند و در اختیارشان می‌گذارند تا آنها شاگردان‌شان را پرورش دهند اما الان مدرسه آقای سمندریان چه حالی دارد؟ تئاتر خصوصی علی رفیعی کجاست؟
باید نظام صنفی هنر را تشکیل دهیم
در بخش پایانی این مراسم، سیدرضا صالحی امیری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، بعد از حضور در مراسم تجلیل از علی رفیعی، گفت: همه ما بزرگان حوزه تئاتر از جمله دکتر علی رفیعی را تکریم می‌کنیم. آن چیزی که برای ما به عنوان دولت و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مهم است، این است که ما باور داریم که برای تداوم مسئولیت اجتماعی، همدردی و همگرایی و مسئولیت‌پذیری و فهم مشترک، بیش از همیشه باید به تئاتر توجه کنیم.
او ادامه داد: وعده می‌کنم در سال ۹۶، بودجه تئاتر ۲ برابر امسال شود. توجه به بحث نشاط اجتماعی که نیاز امروز نسل جوان ما است، برای ما دارای اهمیت است و به آن فکر کنیم.
وزیر ارشاد تأکید کرد: انسان‌هایی که در تئاتر فعالیت می‌کنند نزد ما و ملت دارای ارج و جایگاهی والا هستند. توسعه تئاتر با شعار دادن و بنر نصب کردن اتفاق نمی‌افتد. ما به دنبال جذب حمایت بخش خصوصی هستیم و شکل‌گیری تشکیلاتی را مدنظر داریم که با حضور بانک‌ها، در ساختار نظام بورس برای توسعه هنر اقدامات اساسی انجام دهیم. برای ایجاد یک جهش در تئاتر، یک نظام صنفی هنر را باید تشکیل داده و به رسمیت بشناسیم.
صالحی امیری اظهار کرد: برای واگذاری مسئولیت به جامعه تئاتری باید صنوف تئاتری را به رسمیت شناخت. ما کمک‌هایی را به آقای ایرج راد برای ساختمان جدید خانه تئاتر داشتیم و خواهیم داشت. ما بنا داریم تصدی‌گری در تئاتر را به صنوف و خانه تئاتر واگذار کنیم و دولت نیز حمایت خود را داشته باشد. در جهت‌گیری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تلاش بر این است که همه مسئولیت های اجرایی در تئاتر را به صاحبان این حوزه بسپاریم.
برگزیدگان به روایتی دیگر / از کامروایان تا ناکامان
بدون شک هیجان‌انگیزترین بخش در اختتامیه سی و پنجمین جشنواره تئاتر فجر، بخش اهدای جوایز بود. بخشی که شکلی دیگر از شور و شعف تئاتری را به قول علی رفیعی نشان می‌داد. در ادامه نگاهی متفاوت به جوایز و برگزیدگان جشنواره سی و پنج خواهیم داشت.
بخش بین‌الملل
* کامرواترین نمایش جشنواره سی و پنجم بدون شک نمایش "رویای نیمه شب تابستان" بود. دو جایزه و دو تقدیر سهم این نمایش از جشنواره سال 95 بود. سارا اسکندری برای طراحی گریم و شیما میرحمیدی برای طراحی لباس این نمایش جایزه گرفتند و از مصطفی کوشکی برای طراحی صحنه و علیرضا کی‌منش برای بازی در این نمایش تقدیر شد.
* "صور اسرافیل" نیز نمایشی بود که با دو جایزه و دو تقدیر در بخش بین‌الملل جشنواره سی و پنجم خوش درخشید. امیرحسین دوانی برای طراحی صحنه و فاطمه نقوی برای بازی در این نمایش و "دیابولیک رومئو و ژولیت" جایزه گرفتند و سیاوش پاکراه برای نگارش نمایشنامه اقتباسی و عامر مسافر آستانه برای کارگردانی "صور اسرافیل" تقدیر شدند.
* پارسا پیروزفر برای بازی در هشت نقش جایزه بازیگری بخش بین‌الملل تئاتر فجر را برای نمایش "ماتریوشکا" دریافت کرد.
* سهم هنرمندان خارجی جشنواره سی و پنجم از جوایز این رویداد تنها دو جایزه، دو تقدیر و یک جایزه ویژه بود. "ماریتا گولومهوا" برای طراحی ماسک نمایش "من سیزیف" و "نانا بوتخوزی" برای بازی در نمایش "در اعماق" تقدیر شدند و "لیزا وربلن" برای طراحی صدا نمایش "یک" و "جرزی زون" برای کارگردانی نمایش "همسرایی یتیمان" جایزه گرفتند. نمایش "همسرایی یتیمان" از لهستان نیز جایزه ویژه بخش بین‌الملل جشنواره را دریافت کرد.
تئاتر محیطی
* در بخش تئاتر محیطی نمایش "برگرد مرا ببین" با سه کارگردان، توانست با سه جایزه و یک تقدیر رکوردار این بخش شود، جوایز طراحی فضا و کارگردانی برای سعید بهنام خانیکی، نسیم ریاضی و شیرین فرشباف و جایزه بازیگری مرد برای بانی پال شومون و تقدیر بازیگری زن برای نیلوفر ندایی سهم این نمایش از جشنواره سی و پنجم بود.
* نکته عجیب جوایز بخش نمایش محیطی، اهدای جایزه به نمایش "بزم و رزم" بود که بدون هیچ نامزدی در 6 رشته این بخش، جایزه ویژه بخش محیطی سی و پنجمین جشنواره تئاتر فجر را دریافت کرد.
بخش جوان
* "یتیم‌خانه فونیکس" در بخش مسابقه جوان سی و پنجمین جشنواره تئاتر فجر با دریافت چهار جایزه و یک تقدیر موفق‌ترین نمایش این بخش بود. سمیه ارقبایی طراح گریم، میلاد قنبری موسیقی، سیامک دورانی طراح لباس و داود مورگان برای طراحی صحنه چهار برگزیده این نمایش بودند و محمدرضا صولتی برای بازی در این نمایش و "اکسیژن" مورد تقدیر قرار گرفت.
* نمایش "خاطرات هنرپیشه نقش دوم" با دو جایزه، بازیگری زن برای پانته‌آ مرزبانیان و کارگردانی برای افشین زمانی در بخش جوانان جشنواره سی و پنجم نشان داد نمایشنامه‌ای خوب از استاد بهرام بیضایی می‌تواند همچنان جوانان را به صحنه‌های حرفه‌ای تئاتر معرفی کند.
* نمایش "چهل گیس و حسن کچل" با یک جایزه بازیگری برای حسین پورکریمی و یک تقدیر برای موسیقی بهنام رحیمی دیگر نمایش موفق بخش جوانان بود. همچنین نمایش "نگاهمان می‌کنند با دو تقدیر در بخش بازیگری مرد و زن برای مسعود کرامتی و شیدا خلیق دیگر نمایش موفق این بخش بود.
بخش مرور
* شگفتی سی و پنجمین جشنواره تئاتر فجر، بدون شک در بخش مرور جشنواره رقم خورد. در این بخش که در آخرین دقایق برپایی جشنواره سی و پنجم به شکل مسابقه درآمد. هیات داوران هیچ نمایشی را در بخش‌های طراحی صحنه، نمایشنامه‌نویسی و کارگردانی به عنوان برگزیده معرفی نکردند.
* نمایش "ناسور" که با 9 نامزدی، رکوردار بخش مسابقه مرور جشنواره سی و پنج بود تنها با دریافت یک جایزه بازیگری زن برای نسیم ادبی و تقدیر در بخش بازیگری مرد برای علیرضا آرا، ناکام‌ترین نامزد جوایز جشنواره سی و پنجم بود.
* نمایش "پرتره مرد ریخته" که در بخش مرور فقط در بخش بازیگری مرد نامزد شده بود با دریافت جایزه ویژه بازیگری توسط اصغر همت را باید خوش شانس‌ترین نمایش جشنواره سی و پنجم تئاتر فجر دانست.
* نمایش "چیدا" با دریافت جایزه موسیقی توسط احسان آنالویی و تقدیر در بخش‌های طراحی صحنه روح الله امامی و طراحی لباس سمانه احمدی مطلق و نمایش "پرسه‌های موازی" با سه تقدیر در بخش بازیگری زن، الهام نامی و نمایشنامه‌نویسی و کارگردانی توسط پیام لاریان دیگر نمایش‌های موفق بخش مرور جشنواره سی و پنجم بودند.
عکس ها : سعید ربیعی