سرویس تئاتر هنرآنلاین: همواره یک متن منسجم، ساختارمند و از لحاظ موضوعی کنشزا در پس اغلب اجراهای زیبا و موفق وجود دارد و در تقابل با آن عملا ثابت شده که نارساییها و ناهنجاریهای موضوعی و ساختاری یک متن ضعیف هم معمولا روی صحنه آشکار میشود؛ ضمنا هرگونه کوششی در رابطه با ابتکارات اجرایی هم نهایتا نمیتواند چنین متن عارضهمندی را ساماندهی کند.
متن نمایش "فاوست++" به نویسندگی و کارگردانی میلاد اکبرنژاد که عنوانی عاریتی و بیربط دارد از لحاظ ساختاری و محتوایی دارای ضعفهای زیر است:
اول آن که موضوع اساسا گزارهای و غیرنمایشی است: به روابط نادرست اخلاقی مردان و زنان متأهلی میپردازد که اغلب به همدیگر خیانت میکنند و در پایان هم به شکل متناقضی بعد از موجه و مفید جلوه دادن روابط خصوصی غیراخلاقی و "شبه عاشقانه"شان، از انجام چنین اعمالی اظهار پشیمانی هم میکنند تا نه سیخ بسوزد و نه کباب. ضمنأ در این موضوع هیچ "کنش دراماتیک" و فراز و فرودی نیست و بیان و شیوه نشان دادن و انعکاس یافتن آن همانند خود موقعیتها و روابط، کاملا گزارهای و غیرنمایشی است. هیچ تحلیل موضوعی و غایتمندی نمایشی قابل تأملی در اجرا وجود ندارد؛ روابط غیراخلاقی عملا همچون کاری عادی و تا حدی آرزومندانه نشان داده شده است: آزادیهای اجتماعی در آزادی روابط غیراخلاقی که عاشقانه نیست و فقط "آزادی برای عشقهای جنسی و هورمونی" به حساب میآید، خلاصه شده است.
دوم آن که شکلدهی موقعیتها و ارتباط پرسوناژها در متن نمایش، فاقد پس زمینههای علتدار است و در حقیقت، موضوع و ساختار اثر، بهم ریخته، قراردادی و آشفته است و نمیشود آن را در چرخه روابط علت و معلولی قرار داد. در مواردی هم که به طور ضمنی علتی ارائه میشود، آن علت چندان منطقی، واقعی و پذیرفتنی نیست.
سوم آن که، پرسوناژها حتی به طور نسبی شخصیتپردازی نمیشوند. مورد چهارم در حقیقت نتیجهگیری از سه مورد فوق است: متن این نمایش اساسا نمایشنامه به شمار نمیرود، چون فقط "گزارشی" از روابط غیراخلاقی چند زن و شوهر به مخاطب داده میشود.
در این اجرا مخاطب با مونولوگ و سه جور دیالوگ رو به رو است: دیالوگهای آغازین نمایش "فاوست" به نویسندگی و کار گردانی میلاد اکبرنژاد که یک سوم آغازین متن را پوشش دادهاند، دیالوگهایی نسبتا سنجیده و نمایشیاند؛ دیالوگهای میانی و پایانی، ترکیبی از متلکگویی، کنایه زدن و حرفهای سطحی با ترکیب نحوی و ساختاری زبان معمولی و عوامانهاند که با جایگاه پرسوناژها چندان جور در نمیآیند؛ حاشیهپردازی و زیادهگویی محسوب میشوند که برای پر کردن و طولانیتر شدن متن و اجرا کاربری پیدا کردهاند. برخی از دیالوگها به رغم معنادار و زیبا بودنشان، کاربری سطحی نسبتا شعارگونهای دارند: "بعضیها از همه چی به هیچ چیز نمیرسند و خیلیها از هیچ چیز به همه چیز میرسند" ، "هوا را از من بگیر، خاطراتم را، نه " و....
از تصاویر تلویزیونی مدار بسته و تصاویر ویدیویی به گونهای غلط در این نمایش استفاده شده، زیرا تکرار همان حالات و موقعیتهایی است که پرسوناژها روی صحنه دارند و چنانچه پرسوناژها بدون این تصاویر صرفا با میزانسن تقابلگرایانهای روبهروی هم مینشستند و حرفهایشان را میزدند، صحنه خیلی تأثیرگذار از کار در میآمد. در حال حاضر، کارگردان، تماشاگران را به دیدن اجباری تصاویر مجازی پرسوناژها در همان موقعیت، مجبور کرده است. این تصاویر از نظر ساختاری وکاربردی کاملا اضافیاند و فقط برای پرکردن "فضای منفی کادر تصویری صحنه" و درآوردن اجرا از یکنواختی به کار رفتهاند. تصاویر دیگری که به پرندگان، چرخ و فلک وغیره اختصاص یافتهاند، نیز هیچ تشابه یا "قرینهواری" معینی را در رابطه با پرسوناژهای روی صحنه و موضوع نمایش تداعی نمیکنند واساسا اضافی و مزاحماند.
نمایش "فاوست++" به نویسندگی و کارگردانی میلاد اکبرنژاد به شیوه "تداخل و همآمیزی نسبی و بیدلیل یک صحنه با صحنه دیگر" اجرا میشود و زمان و مکان موضوعی آن نامعلوم است. این اجرا به دلائل ساختاری و موضوعی در هیچ کدام از ساختارهای "درام"، "کمدی" و "تراژدی" جای نمیگیرد و در کل گزارهای درباره "عشقهای هورمونی" است. عنوان نمایش هم کلیشهای، تحمیلی و گیشه پسندانه است: هیچ "فاوست" یا "فاوستگونهای" که یادآور اثر کریستوفر مارلو از انگلستان و یا فاوست "یوهان ولفگانگ فون گوته" از آلمان باشد، در این نمایش نیست، چون آدمهای نمایش از کارهای نادرست و غیراخلاقی سود میبرند و در رابطه با تحلیل اعمالشان بسیار محافظه کارند و هروقت هم مصلحت بدانند دروغ میگویند و پشیمانی و توبه آنها هم ریاکارانه است؛ با توجه به اینها و با کمی اغماض به شکل هجوآمیزی میتوان نمایش را "فاوست ایرانی ایرانی" نامید که تلویحأ کنایهای هم برای موضوع متن و اجرا باشد.
به علت ساختاری نبودن متن و اجرا، عدم شخصیتپردازی آدمها، قراردادی و شخصی بودن نوع نگاه نویسنده به آنها و بیتوجهی به روابط علت و معلولی، پرسوناژ به معنای تئاتری آن در این نمایش وجود ندارد و به همین دلیل نمیتوان ارزیابی کرد که بازیگران واقعا چه نوع انسانی را به نمایش میگذارند؛ در نتیجه، کارکرد بازیگری هم استفاده ابزاری پیدا کرده است.
میزانسنها نه در خدمت اجرا و تماشاگران، بلکه بهانهای برای پخش تصاویر تلویزیونی و ویدیوئیاند و بدون دلیل به آنها ربط داده شدهاند. کاربری نور هم در حد خود اجراست.
نمایش "فاوست++ " به نویسندگی و کارگردانی میلاد اکبرنژاد که هم اکنون در سالن ناظرزاده از مجموعه سالن های ایرانشهر اجرا می شود، نشانگر شتابزدگی، آشفتگی و بیساختاری متن است که ضعفهای آن بر اجرا تأثیر گذاشته و نمایش عملا بیفراز و فرود و کلا کسل کننده از کار درآمده است.