محمود سالاری: پیدا کردن جهت درست مهم‌ترین نیاز امروز هنر ایران است

حضور مخاطبان در سالن‌های تئاتر با وجود محدودیت‌های کرونایی انتظارات را برآورده کرد

در ابتدای گفت‌وگو محمود سالاری به این نکته اشاره کرد که شیوع ویروس کرونا حدود دو سال هنر ایران را تحت تاثیر قرار داد و موجب تعطیلی تئاتر و بحث آموزش هنر شد. اما به مدد انجام واکسیناسیون به تدریج مسئولان فرهنگی و هنری دولت قبل و دولت فعلی توانستند بر بخشی از مشکلات غلبه نمایند و تئاترها و جشنواره‌ها را با حضور تماشاچی برگزار کنند.

حمیدرضا مدقق: آیا این امر آن‌طور که توقع داشتید صورت گرفت و مخاطبان از این موضوع استقبال کردند؟

محمود سالاری: به دلیل همه‌گیری ویروس کرونا ما برای سالن‌ها در جشنواره محدودیت گذاشته بودیم. اما خدا را شکر چه در تئاتر و چه در موسیقی به اندازه‌ای که ما احساس کردیم می‌تواند تماشاچی بیاید، آمده بود و اگر ستاد محترم کرونا اجازه می‌داد ما می‌توانستیم تماشاچی بیشتری را در سالن‌ ببینیم. اما ستاد کرونا تنها به ما اجازه استفاده از سی درصد سالن‌های تئاتر را داده بود و در طول جشنواره تمام ظرفیت سی درصد پر می‌شد. من خودم شخصا وقتی از بعضی سالن‌ها بازدید به عمل آوردم مشاهده کردم که بخش زیادی از علاقه‌مندان تئاتر پشت درها می‌ماندند؛ به این دلیل که ما محدودیت سی درصد را داشتیم. بنابراین از این زاویه ما خدا را شاکریم. اما اینکه شما می‌فرمایید آیا توقعتان به لحاظ کیفی برآورده شده است یا خیر می‌توان گفت که ما تا هشتاد درصد از کیفیت اتفاق جشنواره‌های معاونت هنری رضایت داریم.

حمایت از هنرمندان آسیب دیده توسط ویروس کرونا

حمیدرضا مدقق: همان‌طور که فرمودید شیوع ویروس کرونا به مدت دو سال بخش هنر را تحت تاثیر قرار داد. طبعا بسیاری از هنرمندان توقع دارند که از آنها حمایت صورت گیرد. این حمایت تا اندازه‌ای با تخصیص بسته‌های حمایتی انجام گرفت. برنامه شما در سال 1401 در زمینه هنر و حمایت از هنرمندان، به خصوص آنهایی که در طول این مدت آسیب دیده‌اند چیست؟

محمود سالاری: همان‌طور که استحضار دارید صندوق اعتباری هنر در این مدت توانست بسته‌های حمایتی را برای هنرمندان فراهم کند، از جمله واریز وجه که البته من نمی‌خواهم بگویم تمام نیازهای هنرمندان را مرتفع کرده است. امشب هم بخش نوروزی این وجه به حساب هنرمندان واریز می‌شود. خود وزیر محترم به جد پیگیر این امور بودند و من می‌دیدم که چقدر با معاونت منابع انسانی و مدیریت ما که جناب دکتر اسلامی هستند رایزنی می‌کردند که این اتفاق بیافتد. من فکر می‌کنم این ماجرا انشالله ادامه پیدا کند و ما در سال 1401 نیز بتوانیم خدمات بهتری را با توجه به افزایش اعتبارات و بودجه بهتری که دیده شده است ارائه کنیم. از طرفی اگر ما بتوانیم بیمه هنرمندان را کامل و جامع ببینیم و هنرمندان را در تشکل‌هایی که قرار دارند، مثل انجمن نمایش، مورد حمایت قرار دهیم، شاید در چنین بحران‌هایی سردرگمی‌های مشابه اتفاق نیافتد. شاید ویروس کرونا از این بابت توانست جامعه هنرمندان را به لحاظ اقتصادی واکسینه کند تا به فکر این روزها باشند.

حمیدرضا مدقق: یعنی عدو شود سبب خیر اگر خدا خواهد. در واقع ویروس کرونا باعث شد مسائلی مثل بیمه بی‌کاری که تا پیش از این توجه چندانی به آنها نمی‌شد بیشتر مورد توجه قرار گیرد. این‌طور نیست؟

محمود سالاری: واقعا همین‌طور است. ما الان بحث بیمه درمان را داریم و بعضی از هنرمندان سرشناس ما بیمه تکمیلی دارند. اما به فرمایش شما ما هنوز بیمه بی‌کاری نداریم و این مسئله باید اتفاق بیافتد.

تدوین برنامه راهبردی جامع برای سال 1401

حمیدرضا مدقق: حال بیاییم و حوزه‌های تحت مسئولیت شما را به شکل ریزتری بررسی کنیم. مهم‌ترین و به طور مشخص مهم‌ترین برنامه شما برای حوزه تئاتر در سال 1401 چیست؟

محمود سالاری: ما چون یک برنامه راهبردی جامع را تدوین کردیم که انشالله برای سال 1401 اتفاق بیافتد، اگر اجازه بدهید من اهم برنامه‌ها را عرض کنم. ما باید تئاتر را به صورت یک زیرساخت برای سینما و سایر بخش‌ها ببینیم. بالاخره بخش زیادی از سریال‌سازی تلویزیون ما از تئاتر و هنرمندان تئاتر بهره می برد. ما اگر این تئاتر را جزیره کوچکی ببینیم که شاید روزی به کار بیاید، نمی‌توانیم آن را اداره کنیم یا بالا ببریم. به همین خاطر ما سعی کردیم تئاتر را در جایگاه واقعی خودش ببینیم. حال من اهم رئوس برنامه‌ها را عرض می‌کنم. یکی از آنها تعامل گسترده و سازنده با صنوف تئاتر است. خوشبختانه در کشور ما بخش‌های هنری زیادی وجود دارد ولی میان آنها ارتباط و تعامل وجود ندارد یا بعضا به جای اینکه هم‌افزا شوند به رقیب  یکدیگر تبدیل می‌شوند.. 

یکی از اصلی‌ترین وظایف خود را این می‌دانیم که بیاییم و این هم‌افزایی را انجام دهیم و این تشکل‌ها را دور یک میز جمع کنیم و برای هنر تئاتر برنامه‌ریزی نماییم تا بتوانیم به لحاظ اقتصادی هنرمندان را پشتیبانی کنیم. قدم بعدی تشکیل شورای راهبردی، راه‌اندازی بعضی از تشکل‌ها و همکاری با دستگاه‌های مرتبط با این موضوع است. برای این کار ما آموزش و پرورش، کانون و کانون پرورش فکری را داریم که این نهادها متکفل بخشی از تئاتر هستند که می‌توانند به حوزه تئاتر کودک و نوجوان کمک کنند؛ اما در حال حاضر از این موضوع و اتفاق‌های مربوط به آن منفک شده‌اند. گام دیگر حمایت از تولید آثار نمایشی با موضوع عدالت، مقاومت و تحکیم خانواده و با بهره‌گیری از ظرفیت تمامی ادارات کل است. نکته‌ای که وجود دارد این است که ما سالن‌های زیادی داریم که در اختیار نهادها و بخش‌های مختلف است. در این سالن‌ها تنها سالی دو بار باز می‌شود و در اکثر روزهای سال همیشه بسته‌ است. اگر هم گاهی درشان باز می‌شود برای میزبانی از هنرهای نمایشی نیست. برای این است که یک نفر می‌رود روی سن، سخنرانی می‌کند و دوباره پایین می‌آید و در سالن بار دیگر برای مدت طولانی بسته می‌شود. من خودم در سفرهای استانی بسیاری از این سالن‌ها را دیده‌ام و این موضوع ناراحت کننده است. واقعیت این است که باید بدانیم این بضاعت و امکان چند ده میلیارد تومانی که دارای نور خوب، تهویه مناسب، صدای خوب و صحنه کارا است نباید بیهوده در گوشه‌ای بدون استفاده بماند و از مدیریت خوبی برخوردار نباشد.

سالن‌های نمایشی که بیست سال است نیمه‌کاره مانده‌اند

حمیدرضا مدقق: چقدر از آنچه که اکنون گفتید امکان و ظرفیت عملی شدن دارد؟ مثلا همین بحث استفاده از سالن‌های بی‌استفاده را مسئولان قبلی بارها در همین برنامه عنوان کرده بودند اما اجرایی نشد. آیا واقعا این امر امکان اجرایی شدن دارد؟

محمود سالاری: وزیر محترم در حال تعامل جدی با سایر وزرا و نهادها هستند و خدا را شکر از مقبولیتی هم در بین هیات دولت برخوردارند. بنابراین ما تا جایی که بتوانیم در تحقق این هدف می‌کوشیم. اگر ما بتوانیم حتی ده یا بیست تا از این سالن‌های بدون استفاده را به چرخه بهره‌وری اضافه کنیم به نظرم فرج است. چون ما در استان‌ها و شهرستان‌ها واقعا به این سالن‌ها نیاز داریم. نکته دیگر این است که ما در بعضی از شهرستان‌ها و استان‌ها سالن‌های نیمه‌کاره‌ای داریم که گاه فرایند ساختشان بیست سال طول کشیده است. مثلا من خودم از سالنی در یکی از شهرستان‌های استان کرمان بازدید کردم که به من گفتند این سالن بیست سال نیمه‌کاره باقی مانده است. خب این سالن در حال از بین رفتن است و ما باید اعتباری تامین کنیم تا کار ساخت آن را به پایان برسانیم. من از استاندار و ادارات و سازمان‌ها خواهش کردم و همه گفتند ما پای کار حضور داریم. بعضی وقت‌ها صنایعی در استان‌ها وجود دارد که به لحاظ مالی واقعا غنی هستند اما ظاهرا عزم راسخی برای استفاده از این صنایع وجود ندارد. این رقم دو درصد که در بودجه به عنوان هزینه‌ای نعیین شده است که می‌تواند صرف حوزه فرهنگ و هنر شود، اگر بیاید و به بخش فرهنگ و هنر تزریق شود ما می‌توانیم بسیاری از این بخش‌ها را احیا کنیم. برنامه‌ها در این زمینه فراوان است و من وقت شما را نمی‌گیریم.

تسویه حساب با گروه‌های تئاتر

حمیدرضا مدقق: آیا حساب گروه‌های نمایشی تهران و شهرستان‌ها تسویه شد؟         

محمود سالاری: من به جرات می‌توانم بگویم بله. امسال در اختتامیه جشنواره فجر مدیر کل محترم وقت مرکز هنرهای نمایشی اعلام کردند امسال تنها سالی است که وقتی جشنواره تمام شد هیچ گروهی طلبکار نبود. ممکن است حساب کارگزاران ما و همکاران من در اجرای جشنواره، مثلا دبیر محترم جشنواره و همکاران ایشان، هنوز تسویه نشده باشد، من عرض می‌کنم که ممکن است، ولی حساب تمام گروه‌های نمایش تسویه شد و این به دلیل اعتباری بود که به موقع تخصیص یافت.

حمیدرضا مدقق: دبیر جشنواره تئاتر فجر چه زمانی معرفی می‌شود؟

محمود سالاری: انشالله در اولین روزهای سال جدید. ما گفت و گو کردیم و مدیرکل جدید مرکز هنرهای نمایشی جناب دکتر نظری چند تن از بزرگواران را انتخاب کرده‌اند. انشالله در اولین فرصتی که این انتخاب‌ها را نهایی کنیم با شورای سیاست‌گذاری اعلام خواهیم کرد.

مصادف شدن روز جهانی تئاتر با تعطیلات نوروز

حمیدرضا مدقق: برای روز جهانی تئاتر که هفتم فروردین است و آقای رضا بابک پیام آن را می‌دهند برنامه خاصی دارید؟

محمود سالاری: آقای نظری مدیرکل مرکز هنرهای نمایشی زحمت کشیدند و با تشکل‌ها و انجمن‌ها نشست‌هایی را برگزار کردند که یک برنامه منسجمی اتفاق بیافتد. ولی چون روز جهانی تئاتر در نوروز است و با تعطیلات مواجهیم هر سال این معضل وجود دارد که برنامه منسجم اتفاق بیافتد. امسال هم چون تازه کرونا تمام شده است اکثر اصحاب فرهنگ و هنر یا در تعطیلات نوروزی و یا در خدمت خانواده‌ به سر می‌برند. این است که امسال بیانیه را هنرمند عزیز پیشکسوت آقای رضا بابک بزرگوار قرائت خواهند کرد و یک نشست کوچکی را هم تدارک دیده‌اند که انشالله آن هم اتفاق می‌افتد.

توجه به گروه‌های تئاتر شهرستانی لازمه تحقق شعار عدالت فرهنگی و هنری

حمیدرضا مدقق: آیا حمایت از تولیدات تئاتر در شهرستان‌ها مثل انعقاد تفاهم‌نامه با انجمن‌ها و موارد مشابه ادامه پیدا می‌کند؟

محمود سالاری: سال گذشته ما خجالت‌زده بخش‌هایی از گروه‌های تئاتر شهرستانی شدیم. چون منابع مالی بخشی از این تفاهم‌نامه‌ها تامین نشد و ما نتوانستیم از این گروه‌ها حمایت جدی بکنیم. از سوی دیگر سال 1400 سال تحول دولت بود و تا کارها بخواهد انجام شود و مدیران جدید بخواهند در راس امور قرار گیرند مقداری طول کشید. اما ما به جد معتقدیم اگر عدالت فرهنگی و هنری که شعار اصلی دولت و وزیر محترم بوده قرار است اتفاق بیافتد راهی نداریم جز اینکه به گروه‌های تئاتر شهرستانی توجه کنیم. جای تاسف که نه اما جای دریغ دارد که ما در بخش هنرهای نمایشی افراد بسیار قابلی در شهرستان‌های کشور داریم که یا کارشان دیده نمی‌شود و یا بضاعت مالی آنها کم است. توجه بیش از حد به مرکز و پایتخت و توجه بیش از حد به اجراهای بزرگان تئاتر در تهران باعث شده است که ما نتوانیم بودجه کافی به آن مراکز اختصاص دهیم.

حمیدرضا مدقق: من خودم بارها در جشنواره تئاتر فجر شاهد بودم که برخی اجراهای شهرستانی از اجراهای تهرانی بسیار قوی‌تر بوده است.

محمود سالاری: کاملا همین‌طور است. من خوشبختانه قریب ده سال توفیق داشتم و جشنواره‌های تئاتر و کارهای نمایشی را به عنوان بیننده عام از نزدیک می‌دیدم. همیشه هم برایم این پرسش مطرح بود که این دوستان شهرستانی چرا دیده نمی‌شوند؟ چرا حمایت نمی‌شوند؟ چرا حتی در جشنواره جایزه نمی‌گیرند؟ انگار بخشی از داوری‌های ما، با احترام به تمام بزرگوارانی که داوری می‌کنند، تحت تاثیر اسم‌ها و رسم‌ها یا مناسبات دیگری متحول می‌شود که امیدواریم امسال این‌گونه نشود.

برگزاری جشنواره‌های پرتعداد در ایران

در بخش دیگری از این گفت‌وگو معاون هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی به جشنواره‌های متعدد تئاتر و موسیقی ایران اشاره کرد و به پرسش‌های مجری برنامه شهر فرنگ شبکه خبر در مورد تعدد جشنواره‌های مرتبط با موسیقی و هنرهای نمایشی پاسخ گفت.

محمود سالاری: ما در سال 1401 قصد داریم جشنواره عدالت و امید را در تمام حوزه‌ها بازطراحی کنیم. جشنواره‌های حرفه‌ای ما در حال انجام کار خود هستند اما بسیاری از استعدادهای ما در این جشنواره‌ها دیده نمی‌شوند. به همین دلیل جشنواره‌های کوچک‌تری با رویکردهای دیگر لازم داریم تا به این هنرمندان فرصت دیده شدن بدهیم. حال شاید بسیاری از بزرگواران به من خرده بگیرند که وقتی این همه جشنواره داریم چه نیازی به برگزاری جشنواره‌های جدید است؟

حمیدرضا مدقق: اتفاقا من هم می‌خواستم همین را بگویم. خیلی‌ها حتی می‌گویند بهتر است این جشنواره‌ها برگزار نشود و بودجه آن صرف تولید شود.

محمود سالاری: احتمالا این دوستان فقط خود جشنواره را می‌بینند. جشنواره در وهله اول یک بهانه است که به اصحاب گونه‌های هنری خاص پرداخت‌هایی صورت گیرد. به هر حال جشنواره دارای داور است و وقتی داوری جشنواره را اصحاب هنرهای نمایشی یا هنر موسیقی انجام می‌دهند فرصتی برای پرداخت حق‌الزحمه به آنها فراهم می‌شود. یعنی بخشی از بودجه ما در جشنواره‌ها هرز نمی‌رود و به همین اصحاب هنر پرداخت می‌شود. ما که نمی‌توانیم همیشه پول پخش کنیم.

حمیدرضا مدقق: البته به شرطی که همیشه یک عده خاصی نیایند و در داوری یا هیات انتخاب جشنواره‌ها قرار بگیرند.

محمود سالاری: کاملا درست است. به همین خاطر ما باید جشنواره‌ها را طبقه‌بندی کنیم. فجر طبقه‌بندی خودش را دارد و به عنوان بالاترین و ارجمندترین جشنواره جمهوری اسلامی ایران شناخته می‌شود. طبقات پایین‌تر باید از اصحاب خودشان به عنوان داور پذیرایی کنند تا برسیم به لایه‌ای که به اصطلاح می‌گوییم آماتور هستند و می‌خواهند خود را به سطوح بالاتری برسانند.

حاشیه‌های اجرای نمایش در حوض روغن

بخش دیگری از گفت‌وگوی معاون هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با مجری برنامه شهر فرنگ شبکه خبر به اجرای نمایشی در موزه هنرهای معاصر طی روزهای گذشته مربوط می‌شد که به یکی از آثار این موزه یعنی «ماده و تفکر» اثر نوریوکی هاراگوچی، که به اثر «حوض روغن» نیز مشهور است، آسیب وارد کرد. این اتفاق نیز چندان بی‌ربط به تئاتر و هنرهای نمایشی نبود.

حمیدرضا مدقق: اجرای یک نمایش در روزهای پایانی سال در موزه هنرهای معاصر سبب آسیب رساندن به اثر مشهور «ماده و فکر» یا همان «حوض روغن» شد. این موضوع حاشیه‌های زیادی به همراه داشت. واقعا چرا این اتفاق افتاد؟

محمود سالاری: به نظرم مقداری کج‌ سلیقگی همکاران ما بود که منجر به این حادثه شد. به این دلیل که قرار بود برای حکیم نظامی برنامه فاخری برگزار شود. این برنامه فاخر قرار بود در جایی برگزار شود که حیثیت و شان جهانی داشته باشد. جلسات متعددی برگزار شد و در این زمینه گفت‌وگو کردیم که اگر کاری در موزه هنرهای معاصر انجام می‌شود باید کاری در خور شان موزه باشد. چون همان‌طور که استحضار دارید موزه هنرهای معاصر جزو ده موزه برتر هنرهای تجسمی جهان است و آثاری که در آنجا وجود دارد به لحاظ کیفیت و قیمت واقعا ارزشمند است. در پرانتز هم باید بگویم اینکه برخی می‌گویند آثار موجود در آنجا قلابی است حرف بی‌مبنا و بی‌ربطی است. چون مستندات و شناسنامه این آثار وجود دارد و موزه هم کارشناسان اصیلی دارد. اگر دوستان اسناد بهتری دارند آن را عرضه کنند تا ما این آثار را جدا کنیم. نکته‌ای که می‌خواهم عرض کنم این است که اجرای آن نمایش در موزه حاصل کج سلیقگی بعضی از دوستان بود و قرار نبود در آنجا این کار انجام شود و قرار بود فقط آثار مکتوب ارائه شود. اما در لحظات پایانی یکی از دوستان تئاتری پرفورمنسی اجرا کرده بود که بعضی از رفقا دیدند و گفتند می‌تواند بیاید و اجرا شود. ما و همکاران من در معاونت هنری واقعا از این موضوع بی‌اطلاع بودیم.

حمیدرضا مدقق: من در جایی خواندم که این کار سفارش معاونت هنری بود.    

محمود سالاری: ابدا این‌گونه نبود. اتفاقا من جزو مخالفان جدی اصل ماجرا در موزه بودم. من معتقد بودم این کار نباید به موزه برود و اجرا شود. کار نمایش آثار دست دوم از مکتوبات نظامی به حیثیت موزه لطمه می‌زند. به این دلیل که این آثار دست دوم و به اصطلاح کپی است و آثار کپی نباید در موزه هنرهای معاصر اجرا شود و نمایش داده شود. منتها ستاد برگزاری یادواره حکیم نظامی این تصمیم را گرفت و ما پذیرفتیم که مکتوبات فاخر بیاید در آنجا نمایش داده شود. به واقع من از این برنامه بی‌اطلاع بودم و نمی‌دانستم این کار قرار است در آنجا اجرا شود. این تصمیم در لحظه آخر گرفته شد و وقتی من متوجه شدم به آنها گفتم که کم بود آکروبات و ژانگولر را به موزه بیاورید. ما با اصل این موضوع هم مخالف بودیم که مکتوب دست دوم یا کپی بیاید در آنجا نمایش داده شود. حالا چه شد که چنین پرفورمنسی به آنجا آمد و اتفاقات بعدی رقم خورد؟

حمیدرضا مدقق: آن آسیب اکنون برطرف شده است؟    

محمود سالاری: در فضای مجازی بعضی از دوستان این اتفاق را مبالغه‌آمیز جلوه دادند. این در واقع روغن سوخته است و خود آقای هاراگوچی که به اینجا آمده بود از روغن سوخته استفاده کرد. این روغن ماشین همیشه تبخیر می‌شود و دوستان و همکاران ما در موزه آن را جایگزین می‌کنند. آسیب یک آسیب غیر قابل جبران نبود اما کار یک کار غلط بود.

حمیدرضا مدقق: این موضوع مطرح شد که تغییر سریع رئیس موزه هنرهای معاصر بعد از این اتفاق راه نقد قضیه را بست. آیا به واقع چنین بود؟    

محمود سالاری: نه. اولا اینکه آقای آقایی سال‌ها زحمت کشیدند و در بازسازی موزه رنج فراوانی را متقبل شدند. ایشان در آنجا ماموریت داشتند و ماموریتشان به پایان رسید. بالاخره آخر سال هم بود و این اتفاق هم رقم خورد و ممکن است بعضی از دوستان این مسائل را به هم پیوند بزنند. ولی بالاخره کار خوبی هم نبود.

حمیدرضا مدقق: منظور شما این است که این تغییر و تحول به قضیه نمایش ربطی نداشت؟    

محمود سالاری: شاید مقداری شتاب‌دهنده کار شد.

آموزشگاه‌های هنری نباید به مرکز پول چاپ‌کنی تبدیل شود

بخش پایانی گفت‌وگوی معاون هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با مجری برنامه شهر فرنگ شبکه خبر به کیفیت کار آموزشگاه‌های هنری از جمله آموزشگاه‌های تئاتر اختصاص داشت.

محمود سالاری: متاسفانه بعضی از آموزشگاه‌های هنری در شهرستان‌ها به بنگاه پول چاپ‌کنی تبدیل شده‌اند و بدون توجه به خروجی کار به شکل بی‌رویه‌ای اقدام به ثبت‌نام از هنرجویان و افراد علاقه‌مند می‌کنند. گاه در کلاس‌های برخی از این آموزشگاه‌ها چهل نفر به شکل هم‌زمان حضور می‌یابند. در واقع از این عطش جوانان برای هنرمند شدن بخش‌هایی کسب منفعت می‌کنند. واقعیت آن است که ما نمی‌توانیم به قدری سالن تئاتر درست کنیم که میزبان این همه هنرجو باشد و این جوانان بتوانند دائم اجرا داشته باشند. امروز در هنرهای نمایشی اگر گروهی بتواند سالی یک بار برای اجرای یک تئاتر از سالن نمایش وقت بگیرد و آن را اجرا کند باید کلاهش را بالا بیاندازد و می‌توان گفت گروه بسیار موفقی بوده است. بنابراین ما باید این اشکال را در آموزش عالی رفع کنیم. با احترام به تمام بزرگواران آموزش عالی باید بگویم کلاس چهل نفره و پنجاه نفره‌ای که بعضا شهریه‌های آن‌چنانی از هنرجو دریافت می‌کند مرکز پول چاپ‌کنی است. باید تا جایی که امکان دارد از حضور آدم‌های نامربوط در هنر جلوگیری کرد. از طرف دیگر ما باید تلاش کنیم که امکان ارائه آثار را در بسترهای عمومی فراهم کنیم. ما هنوز به تئاتر خیابانی و نمایش‌های روزانه برای اصحاب هنرهای تجسمی توجهی نکرده‌ایم. گالری‌های ما اکنون به محل رفت و آمد قشر مرفه تبدیل شده است. اگر هم قشر متوسط و زیر متوسط به آنجا می‌روند تنها به عنوان تماشاگر حضور دارند. باید کاری کرد که هنر شکل عمومی‌تری پیدا کند و انشالله از آن محصولاتی مثل دفتر، کتاب، آلبوم و امثال آن تولید شود که مردم خریدار آن باشند تا بخشی از اقتصاد این قشر نیز تامین شود. ما هم باید زحمت بکشیم و بستری فراهم کنیم تا این امر محقق گردد.

پیدا کردن جهت درست برای حرکت مهم‌ترین نیاز امروز هنر ایران از منظر سیاست‌گذاری 

حمیدرضا مدقق: به عنوان جمع‌بندی این بحث بفرمایید مهم‌ترین نیاز امروز هنر ایران از منظر سیاست‌گذاری چیست؟       

محمود سالاری: پیدا کردن جهت درست برای ادامه حرکت. اگر مولوی و حافظ و در کل هنر اسلامی به معنی عام توانست در دوره‌ای به هنر فاخر غرب تنه بزند به این دلیل بود که آبشخور و جهت درستی داشت. ما در بعضی از جشنواره‌هایی که برگزار می‌کنیم انگار نگران این هستیم که حرف یا نظریه فلان مکتب یا شخصیت هنری بزرگ جهان روی زمین نماند. در حالی که وظیفه ما این نیست و وظیفه اصلی ما جهت درست اسلامی دادن به ماجرا است.