هنرآنلاین: محدویت‌های جدیدی که ستاد ملی مبارزه با کرونا اعلام کرده و از امروز 20 آبان‌ماه تا 20 آذرماه اعمال خواهد شد، یکی از مناقشه‌برانگیزترین تصمیماتی است که از شروع همه‌گیری کرونا توسط این ستاد گرفته شده است. محدودیت‌هایی که بیش از راهکاری برای مبارزه به شیوع این بیماری، بیشتر شبیه کم‌توجهی به آن است. اگرچه طی مدت 9 ماه گذشته از شروع همه‌گیری کرونا این ستاد، تلاش‌های قابل تقدیری در مهار این بیماری داشته و امروز باید قدردان مدافعان سلامت بود. اما این تصمیم جدید در جای خود نقدهای فراوانی دارد که در گزارش پیش رو از زاویه دید برخی از نمایندگان صنوف هنری به آن خواهیم پرداخت.
اساسا ماهیت ارائه یک اثر هنری به مخاطبان در رسانه‌های مختلف هنری در همه دنیا، مبتنی بر اوقات فراغت است، یعنی زمانی که مخاطب در طول روز از فعالیت خود فارغ شده تا بتواند زمانی را برای استفاده از محتوای هنری داشته باشد. این موضوع بدان معنی نیست که رسانه‌های هنری تنها جنبه سرگرمی دارند؛ بلکه هنر در زمان فراغت از روزمرگی‌ها می‌تواند به مخاطب لذت زیبایی و مفهوم را از طریق اثر هنری ارائه دهد. همین تعریف ساده که شاید در روزهایی که عموم مردم نیاز به مفری برای دورشدن از احوال کسالت‌بار شرایط کرونایی دارند، مسئله‌ای است که در محدویت‌های جدید از سوی ستاد ملی مبارزه با کرونا مورد توجه قرار نگرفته است.
از سویی دیگر با جمعیت کثیری از هنرمندان روبرو هستیم که در 9 ماه اخیر بیشترین آسیب را از وضعیت بحرانی فعلی دیده‌اند که شاید بیش از رزق‌شان که در این روزها با تهدید روبرو است، احوال‌شان به سبب عدم مواجهه با مخاطبان‌شان آسیب دیده است.
همین دو مسئله نشان از آن دارد که در ساختار مدیریت کشور، هنر که از گذشته تا کنون به عنوان بازوی فرهنگ به ایفای نقش پرداخته و در تمامی دوران‌ها، بار خلاهای بی‌سامانی و سوءمدیریت‌ها را به دوش کشیده هنوز برای مسئولین قابل شناخت و فکر و تعمق نیست. آنکه هنر به عنوان یک شغل در این روزگار هنوز در کشور ما شناخته نشده و هنوز قانون‌گذاران از ماهیت و ایفای نقش آن در جامعه چیزی نمی‌دانند خود گواه جفایی است که سال‌ها به هنر شده است.
اما اینکه یک نهاد که در پی ایجاد شرایطی برای مهار یک بیماری همه‌گیر است برای جامعه تصمیمی بگیرد امری ازشمند است، اما اگر این نهاد بدون گفتمان و شناخت از ماهیت فکری و فرهنگی جامعه، چنین تصمیمی بگیرد در جای خود دچار اشکال است.
اینکه ستاد ملی کرونا ساعت 18 را ساعت تعطیلی صنوف مختلف تعیین کرده، بدون آنکه از ماهیت مشاغل جامعه هنری همچون، سینماها، تئاترها، کنسرت‌ها، گالری‌ها، موزه‌ها و آموزشگاه‌ها خبر داشته باشد و حتی برای چنین تصمیمی، باب گفتگو با صنوف هنری را باز نکند تا با راهکاری درست تصمیم‌گیری و قانونی وضع کند، مسئله‌ای است که نشان می‌دهد "شغل هنری جایی در میان معادلات کشور ندارد!". موضوعی که برخی از نمایندگان صنوف هنری در این گزارش به ابعاد آن پرداخته‌اند.
تئاتر را جزء کدام یک از مشاغل درنظر گرفته‌اند؟
ایرج راد رئیس هیئت مدیره خانه تئاتر در گفت‌وگو با هنرآنلاین، درخصوص مصوبه ستاد ملی مبارزه کرونا مبنی بر فعالیت‌های فرهنگی تا ساعت 18 گفت: به نظر من زمان تعیین‌شده به این منظور، ساعت مناسبی برای تماشای تئاتر نیست. شاید پیش از این سئانس‌های مازادی در روزهای خاص و تعطیل برای برخی از نمایش‌ها در نظر گرفته شده باشد اما معمولاً پیش از ساعت 18 مخاطبی به منظور تماشای نمایش به تماشاخانه‌ها نخواهد آمد. صبح‌‌ها که به هیچ عنوان زمان مناسبی به این منظور نیست و حداقل نمایش‌ها باید حدود ساعت پانزده اجرای خود را آغاز کنند که تا ساعت اعلام شده از سوی ستاد ملی مدیریت کرونا اجرای آنها به پایان برسد که این ساعت به اعتقاد من زمان مناسبی نیست؛ چراکه به ندرت تماشاگری به سالن‌های نمایش خواهد آمد.
او در ادامه افزود: ساعت کار اغلب مشاغل تا ساعت 14:30 و 15 است که در این شرایط شاغلان فرصت آن را ندارند که به تماشای نمایش بنشینند ضمن اینکه این زمان برای مابقی افراد هم مناسب نیست چراکه آگاه هستیم که ساعت 14:30 که ادارات تعطیل می‌شوند شاهد ترافیک سنگینی هستیم و در این حجم تردد، فردی که شاغل هم نباشد به دشواری ممکن است خود را به سالن‌های نمایشی برساند. علاوه بر اینکه در این ساعت قانون طرح ترافیک نیز برقرار است. بر این اساس حتی در صورتی‌که اهالی تئاتر هم راضی به اجرای آثار خود در این زمان باشند، مخاطبی به منظور تماشای آثارشان نخواهند آمد.
راد با بیان اینکه مدیریت ستاد ملی مبارزه با کرونا به منظور تصویب دستورالعمل صادر شده با هیئت مدیره خانه تئاتر و هنرمندان هیچگونه مشورتی نداشته است، اظهار کرد: اگر قرار باشد نمایشی به صحنه بیاید باید فعالان این عرصه در دسته گروه یک که شامل مشاغل ضروری است و امکان فعالیت پس از ساعت 18 را دارند، قرار گیرد تا مخاطبان امکان حضور در سالن‌های نمایش را داشته باشند در غیر این صورت به معتقدم امکان فعالیت سالن‌های نمایش پیش از ساعت 18 امکان‌پذیر نیست.
او در پاسخ به این پرسش که چرا ستاد ملی کرونا پیش از مشاوره با هنرمندان ساعت نامتعارفی را به منظور فعالیت اهالی این عرصه در نظر گرفته است، تصریح کرد: این مسئله ناشی از نبود آشنایی و آگاهی آنها نسبت به تئاتر، مقوله هنر نمایش، تماشاگر، تولیدکنندگان و اجراکنندگان آن است و نمی‌دانم این حرفه را جزء کدام یک از مشاغل درنظر گرفتند؟ چراکه تئاتر همچون بانک یا مرکز خرید نیست که مردم در چنین ساعت نامناسبی به آن مراجعه کنند.
ایرج راد درباره تصمیم و اقدام هیئت مدیره خانه تئاتر به عنوان یک صنف در این خصوص عنوان کرد: تاکنون به منظور این اقدام مذاکره‌ای نداشته‌ایم چراکه بارها و بارها درباره تئاتر و اهالی این هنر گفته شده اما در نهایت اینگونه تصمیم‌گیری شده است. اما به نظرم باید نمایش‌ها از ساعت 19 به بعد که خیابان‌ها خلوت‌تر است و امکان اجرا و جذب مخاطب وجود دارد با رعایت پروتکل‌های بهداشتی به صحنه آیند. ضمن اینکه تئاتر یک هنر زنده است و زمانی‌که بازیگران نمایش هم به صحنه می‌آیند این امکان را ندارند که از ماسک استفاده کنند و فاصله میان‌شان را رعایت کنند، اما این هنرمندان از روی ناچاری به دلیل اینکه در موقعیت نامناسب معیشتی قرار دارند ممکن است به نوعی خود را به آب و آتش زده و حاضر به انجام این کار باشند و از این رو باید ساعت مناسبی برای اجرای نمایش‌ها در نظر گرفته شود که حداقل بدانند با ریسک انجام شده، نمایش‌شان از سوی تماشاگران دیده می‌شود. نه اینکه آثار برای تعداد اندک و محدودی مخاطب به صحنه برود.
رئیس هیئت مدیره خانه تئاتر در ادامه گفت: در صورت اجرای آثار نمایشی در این شرایط باید هنرمندان مورد حمایت قرار گیرند و صندلی‌هایی که به منظور رعایت پروتکل‌های بهداشتی خالی است و بلیت‌هایی که به این منظور فروخته نمی‌شود برایشان جبران شود.
او در پایان صحبت‌هایش یادآور شد: ما نمی‌توانیم به اهالی تئاتر اعلام کنیم که در شرایط حاضر نمایش‌هایشان را به صحنه آورند، اما ما نیز از اجرای گروه‌هایی که موافق این شرایط هستند که نمایش‌های خود را به صحنه آورند جلوگیری نمی‌کنیم. تنها چیزی که ما می‌توانیم عنوان کنیم آن است که ساعت به تصویب رسیده زمان مناسبی به منظور اجرای نمایش نیست، ضمن اینکه حتماً باید کمک و حمایتی مالی با در نظر گرفتن پروتکل‌های بهداشتی از گروه‌ها صورت گیرد.
کم شدن ساعت کار گالری و ازدحام جمعیت
الهه جواهری، رئیس انجمن نگارخانه‌داران، درباره نحوه فعالیت گالری‌ها در این ایام گفت: در سال جاری به دلیل شیوع بیماری کرونا، فعالیت گالری‌ها بسیار محدود شده است. تعدادی از آنها همچنان تعطیل هستند و گالری‌های فعال نیز به جهت رعایت نکات بهداشتی محدودیت‌های زیادی برای بازدید از نمایشگاه‌ها اعمال کرده‌اند تا افراد اندکی هم‌زمان در فضای گالری حضور داشته باشند. به همین دلیل فعالیت آنها مشکلی برای سلامت مردم ایجاد نمی‌کند.
جواهری درباره دستورالعمل جدید ستاد ملی مبارزه با کرونا، مبنی بر محدودیت فعالیت‌ها تا ساعت 18 گفت: درباره این مسئله از انجمن نگارخانه‌داران به عنوان یک صنف نظرخواهی نشد، اما با توجه به شرایط سختی که برای همه وجود دارد باید تا حد امکان از دستورالعمل‌ها تبعیت کرد تا امکان کنترل بیماری فراهم شود.
او با اشاره به اینکه زمان فعالیت گالری‌ها معمولا عصر است و نمی‌توان ساعت کار آنها را کمتر کرد، افزود: فعلا برنامه‌ای برای تغییر ساعت کاری گالری‌ها نداریم و آنها فعالیت عادی خود را خواهند داشت، زیرا مخاطبان با تعیین وقت قبلی و به تعداد محدود به گالری مراجعه می‌کنند و در صورت کم کردن ساعات بازدید، ممکن است ازدحامی بیشتری به وجود آید.
جواهری افزود: در چند ماه گذشته هیچ حمایتی از گالری‌ها نشد و مانند بسیاری از مشاغل و مردم جامعه، گالری‌ها و هنرمندان نیز با مشکلات اقتصادی زیادی مواجه شدند. با این‌حال بیشتر گالری‌ها سعی کردند با برگزاری نمایشگاه‌های آنلاین و فروش مجازی آثار، رونقی اندک و محدود در جامعه هنری ایجاد کنند.
جان افراد به نانی هم که می‌خورند بستگی دارد
رضا موسوی زاده عضو هیات مدیره خانه موسیقی درباره تصمیم ستاد ملی مبارزه با کرونا گفت: قطع به یقین هیچ‌کدام از اعضای هیئت مدیره خانه موسیقی از این موضوع مطلع نبودیم البته ممکن است آقای نوربخش به عنوان مدیرعامل خانه موسیقی در جلسات شنیده باشند اما اعضای هیئت مدیره هیچ خبری از این موضوع نداشتند و ما هم بسیار مورد مواخذه قرار می‌گیریم که خانه موسیقی چه صیانتی می‌تواند برای افراد حاضر در این مجموعه فراهم کند که چنین اتفاقاتی رخ ندهد.
او ادامه داد: واقعیت این است که بر روی مسائل مختلف باید کارشناسی صورت گیرد به خصوص اینکه ما در جامعه مشاغل عادی و خاص داریم؛ به عنوان مثال اصولا ساعت کاری آموزشگاه‌های موسیقی از ساعت 18 است و ما زمانی فعالیت می‌کنیم که کار افرادی که به ما مراجعه می‌کنند، تعطیل شده است. بنابراین این چه کارشناسی است که بدون اینکه خاص بودن این شغل را در نظر بگیرد، برای خودشان یک تصمیمی را می‌گیرند و از هیچ صنف و اتحادیه‌ای نیز نظر نمی‌پرسند. معتقدم این ضعف است که از سوی صنوف مختلف یک عضو هیئت مدیره به ستاد کرونا در زمینه تصمیم‌گیری‌ها مشورت نمی‌دهد و اصولا از صنوف هم نظرخواهی نمی‌شود.
وی افزود: موضوع دیگر این است که به طور کلی کلاس‌های گروهی آموزشگاه‌های موسیقی قطعا باید تعطیل شود؛ اما کلاس‌های فردی را نباید لغو کنند. البته تمام این تصمیمات به این دلیل است که ویروس کرونا مهار شود اما جان افراد به نانی که می‌خورند نیز بستگی دارد. من موزیسین که نمی‌توان کنسرت یا تولید آلبوم داشته باشم، زمانی که کلاس‌هایم را هم تعطیل کنم، نان شب خودم را از چه طریقی تأمین کنم.
او تاکید کرد: خواهش من این است که از افرادی که در هیئت مدیره خانه موسیقی حضور دارند نیز مشورتی صورت گیرد تا این موضوع حل و فصل شود.
حذف هنر از زندگی مردم
سید جمال ساداتیان عضو هیئت مدیره اتحادیه صنف تهیه‌کنندگان سینمای ایران در گفت‌وگو با خبرنگار هنرآنلاین درباره تصمیم ستاد ملی کرونا مبنی بر بازگشایی سالن‌های سینمایی و فعالیت سالن‌ها تا ساعت 18 گفت: به نظرم کسانی که این تصمیم را گرفتند، آشنایی زیادی با وضعیت سینما ندارند، چرا که افرادی که متخصص امر نیستند هم می‌دانند که مردم بعد از ساعت 18 و فارغ شدن از تحصیل و کار به سینما می‌روند و در بهترین حالت در شرایط عادی این زمان بین ساعت 19 تا 21 است. با توجه به شرایط حال حاضر به دلیل همه‌گیری کرونا و با وجود آنکه این روزها به دلیل نبود مخاطب و شرایط نامناسب، فیلم خوبی هم روی پرده سینماها نرفته است، اگر بخواهیم شرایط خوب را در نظر بگیریم باز هم ساعت 18 به بعد مردم تمایل به رفتن سینما دارند.
او ادامه داد: می‌دانیم که تصمیم جدید ستاد ملی کرونا و این بازگشایی، تاثیری نخواهد داشت. در حالت عادی ساعت 18 به بعد زمان رونق سینماست و الان باز شدن با این شرایط چندان مناسب نیست و بیشتر به نظر می‌رسد که ستاد ملی کرونا به نوعی رفع تکلیف کرده است. مردم زندگی طبیعی خود را می‌کنند و نیازها باید حل و فصل شوند که این نیازها در درجه نخست ارزاق و مسائل دیگر هستند و هنر و سرگرمی تقریبا در زمان کرونا توسط مسئولین از سبد زندگی مردم حذف شده است.
این تهیه‌کننده سینما همچنین افزود: آمار رسمی می‌گوید ما روزانه میانگین بین 400 تا 500 نفر فوتی داریم و آمار غیررسمی از رقم بالاتری خبر می‌دهد، بنابراین شرایط نرمال نیست. در این شرایط چطور می‌توان مردم را تشویق به رفتن سینما کرد، شرایط بحرانی است و باید فعلا دست نگه داشت. با پایان یافتن این شرایط بحرانی شاید بتوان با تمهیداتی چرخه هنر را به گردش درآورد.
ساداتیان با بیان اینکه در شرایط عادی هم سالن‌های سینمایی به غیر از ایام تعطیل به شکل کامل پر نمی‌شدند، درباره خطر ابتلا به کرونا در سالن‌های سینما اظهار کرد: در حال حاضر با توجه به اینکه سالن‌ها باید از نصف ظرفیت خود استفاده کنند و مخاطب چندانی هم به سالن‌ها نمی‌آید، این فاصله‌گذاری بیشتر شده است. سینما چندان در این چند ماه تحرک نداشته است و بعید می‌دانم کسی با بازگشایی سالن‌ها به سینما بیاید و به کرونا مبتلا شود؛ با وجود اینکه تمامی پروتکل‌های بهداشتی در سالن‌ها هم رعایت می‌شوند.
او همچنین بیان کرد: هنر و سرگرمی را نمی‌شود از مردم گرفت، چون همانطور که به تغذیه جسم نیازمندیم به تغذیه روح و روان نیز نیاز داریم و سینما سرگرمی خوبی است، هرچند که فیلم‌های متفکرانه نداریم، اما همین سرگرمی‌ها در سبد مردم جایگاه دارند. باید پذیرفت که این روزها در شرایط بحرانی قرار داریم که زمان جنگ و در دهه 60 نیز آن را تجربه کرده‌ایم. در آن زمان به دلیل بمباران‌ها سالن‌های سینما بسته شد و بعد از جنگ بار دیگر روال طبیعی خود را پیدا کردند. امروز نیز سینماها با یک رخوت چندماهه مواجه شده‌اند و قطعا پس از بازگشایی از آن استقبال می‌شود، البته باید تنوع بیشتر شود تا از این رکود خارج شوند. خیلی به این معتقد نیستم که سالن‌های سینما بسته می‌مانند. هرچند کرونا باعث شد تکلیف وی او دی‌ها مشخص شود اما هرکدام کارکرد خودشان را دارند.
تهیه‌کننده "متری شش و نیم" درباره فعالیت گروه‌های تولیدی نیز گفت: کرونا باعث بیکاری جمع بسیاری از صنف سینما شده است و وضعیت بدی وجود دارد. از سوی دیگر دولت به دلیل مشکلاتی که دارد، چندان کمک حال صنوف نشد، بنابراین باید کار ادامه داشته باشد و مانند صنوف دیگر با تمهیداتی به این چرخه ادامه داد. ما به مردم نمی‌توانیم بگوییم که در خانه بمانید، اما تولیدی برای سرگرمی آنها وجود نداشته باشد. باید به هردلیلی تولید داشت، چرا که به نسبت آن امور اقتصادی اعضای صنف نیز برآورده می‌شود.