سرویس تئاتر هنرآنلاین: بر اساس دستورالعملی از سوی ستاد ملی مبارزه با کرونا و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، فعالیت‌های فرهنگی هنری از اول تیرماه با رعایت کامل پروتکلهای بهداشتی آغاز شده است و تاکنون چند نمایش در تماشاخانه‌های دولتی و خصوصی تهران روی صحنه آمده‌اند.
در خصوص این بازگشایی هنرمندان نظرات موافق و مخالفی دارند؛ برخی از آنها این اقدام را زودهنگام و کارشناسی نشده دانستند و بعضی دیگر با این دستورالعمل موافق هستند و بر این باورند که درست است این امکان وجود ندارد که شرایط اجرایی فعالیت‌های فرهنگی هنری همچون دوران پیش از کرونا باشد اما تعطیلی تئاتر نیز راهکار منطقی نیست و باید تعریف تازه‌ای به این منظور بیابیم.
بر این اساس تماشاخانه‌ها کارشان را از ابتدای تیرماه آغاز کردند و هنرمندانی نمایش‌های خود را از این تاریخ روی صحنه آورده‌اند. مدیران تماشاخانه‌ها و هنرمندانی که آثارشان روی صحنه است، مدعی هستند که فضای تئاتر با رعایت کامل نکات بهداشتی که انجام می‌دهند، مانند ضدعفونی مرتب سالن نمایش، استفاده اجباری از ماسک حین دیدن نمایش، رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی و استفاده از 50 درصد ظرفیت سالن تئاتر، محیطی امن است که اگر به درستی برای مخاطبان اعتمادسازی شود سالنهای تئاتر مخاطبان خود را خواهند داشت. اما به هر حال به دلیل شرایط حاد موجود به دلیلی شیوع موج دوم کرونا در جامعه برخی از تماشاگران و مخاطبان، ترس و واهمه‌ای به منظور حضور در سالنهای نمایشی دارند.
در این گزارش بر آن شدیم تا نظرات مخاطبان تئاتر را جویا شویم که آیا آنها در این شرایط حاضر به دیدن تئاتر هستند یا خیر؟
اطمینان دارم هیچ خطری مرا تهدید نخواهد کرد
یکی از مخاطبان تئاتر که 37 سال سن دارد و فارغ‌التحصیل کارشناسی ادبیات است، در این‌باره عنوان کرد: هرگز در این شرایط به منظور تماشای نمایش و فیلم به سالن‌ها نخواهم رفت، چراکه فضا بسته است و مطمئن هستم پروتکلهای بهداشتی از سوی برخی از افراد و حتی مسئولان به خوبی رعایت نخواهد شد.
تماشاگر دیگری که او نیز 37 سال سن دارد و فارغ‌التحصیل کارشناسی ارشد مدیریت رسانه است نگرانی دیگری دارد. او از رعایت نشدن پروتکلهای بهداشتی از سوی دیگر تماشاگران ابراز نگرانی می‌کند و در این باره یادآور شد: پروتکلهای بهداشتی اعلام شده از سوی مخاطبان رعایت نمی‌شود و از این رو به سالنهای تئاتر و سینما نخواهم رفت. یک بار که به منظور تماشای فیلمی به سالن سینما رفتم، شاهد آن بودم که برخی از افراد ماسک خود را در حین تماشای فیلم برداشته‌اند و بعضی حتی به خوردن تنقلات مشغول هستند. از مخاطبان تئاتر و سینما که بیشتر از قشر فرهنگی و هنری هستند انتظار می‌رود که به نکات بهداشتی توجه بیشتری نشان دهند و مانند سایر افراد در محافل عمومی به دستورالعمل‌ها بی‌توجه نباشند؛ اما متاسفانه آنها نیز به این مسئله بی‌توجهی داشتند. ضمن اینکه مواد ضدعفونی سالنهای سینما و تئاتر باید از سوی دولت برای سالنهای سینما و تئاتر تامین شود، اما این اتفاق نمی‌افتد و سالن‌داران خود مجبور به تهیه این مواد هستند و بی‌شک برایشان بسیار هزینه‌بر خواهد بود و از این رو شاید از آن امتناع کنند.
اما یک مخاطب دیگر تئاتر نظری مخالف در این زمینه دارد. او که 31 سال سن دارد و فارغ‌التحصیل کارشناسی ادبیات زبان انگلیسی است در این راستا گفت: تماشای تئاتر در این شرایط ایرادی ندارد، چراکه هرشخص موظف است مسائل بهداشتی را خود رعایت کند. من همواره از ماسک و موادضدعفونی که همیشه و در همه جا از آن استفاده می‌کنم به تماشای تئاتر نیز خواهم نشست.
مخاطب دیگری که 38 سال سن دارد و فارغ‌التحصیل رشته نقاشی است درباره تماشای تئاتر در این روزها اظهار کرد: در صورتی‌که کار ارزشمندی روی صحنه آید حتماً به تماشای آن خواهم نشست، ضمن اینکه پیش از این نیز مخاطب آثار ارزشمند در تئاتر بوده‌ام. البته مسائل و پروتکلهای بهداشتی را به صورت شخصی رعایت می‌کنم و تهویه مناسب سالن را نیز مدنظر قرار می‌دهم. زمانی‌که بسیاری از محافل غیرضروری بازگشایی شده است چرا باید تئاتر و سینما تعطیل شود؟
یکی از تماشاگران که 34 سال سن دارد و فارغ‌التحصیل کارشناسی ارشد مطالعات فرهنگی است، در این باره گفت: به زعم من در شرایط کنونی، یکی از مهم‌ترین مسئولیت‌ها بر دوش نهادهای متولی و قانونگذار، کنترل تعارضات موجود است چرا که با از سرگیری فعالیت‌های اجتماعی و اقتصادی شاهد آنیم که همه روزه طیف وسیعی از مردم از طریق وسایل حمل و نقل شهری، بدون رعایت فاصله‌اجتماعی و پروتکلهای بهداشتی در تردد هستند پس نمی‌توان در چنین شرایطی تنها به موضوع تعطیلی مراکز فرهنگی و هنری فکر کرد و دیگر بخش‌های آسیب‌زننده و مؤثر در تشدید بحران کرونا را نادیده گرفت.
او همچنین افزود: از سویی دیگر در شرایط فعلی، مردم به شدت نیازمند تجدید قوای روحی و روانی هستند که چه بسا تئاتر، موسیقی و سینما در این مسیر به عنوان ابزاری کلیدی عمل خواهند کرد. همچنین اقتصاد فرهنگ و هنر نیز در معرض تهدید است و با خاموش کردن چراغ عرصه‌های فرهنگی و هنری، آسیبی جبران‌ناپذیر به فعالان این حوزه‌ها وارد خواهد شد.
تماشاگر دیگری که 42 ساله است و فارغ‌التحصیل رشته ارتباطات است در این خصوص گفت: در شرایطی که تمامی مشاغل فعال هستند چرا باید تئاتر و سینما و مراکز فرهنگی هنری تعطیل باشند؟ آیا حضور در سالنهای تئاتر خطرناک‌تر از حضور در وسایل حمل و نقل عمومی، میادین و بازارها آن هم بدون استفاده از ماسک و رعایت مسائل بهداشتی است؟ پایان هفته گذشته در همین شرایط جاده چالوس یک طرفه اعلام شده است و این مسئله به این معنی است که مردم از سفرهای سیاحتی خود هم چشم‌پوشی نمی‌کنند! به شخصه با رعایت کامل پروتکلهای بهداشتی به تماشای نمایش‌های روی صحنه خواهم نشست و اطمینان دارم هیچ خطری مرا تهدید نخواهد کرد.
دیدن نمایش با کمترین احتمال خطر
طبیعی است که برخی از مخاطبان تئاتر نسبت به حضور در سالنهای نمایشی نگران باشند و احساس خطر کنند چراکه این شرایط پیش از این تجربه نشده است. در روزهای گذشته در گفت‌وگوهای مختلفی که با مدیران تماشاخانه‌ها و هنرمندانی که نمایشی روی صحنه دارند در خصوص رعایت پروتکلهای بهداشتی داشتیم.
قطب‌الدین صادقی مدیر تماشاخانه شانو که اکنون میزبان نمایش "آکواریوم" در این تالار نمایشی است در این باره گفت: تمامی دستورالعمل‌های بهداشتی ابلاغ شده، از سوی تماشاخانه شانو و گروه‌های نمایشی رعایت می‌شود و از گروه‌ها خواسته شده تا نهایت احتیاط را پیش گیرند و فاصله‌گذاری میان تماشاگران هم رعایت شده است.
او تصریح کرد: به نظرم نیاز به گذر زمان است و با گذشت زمان ذره ذره تئاتر به روند همیشگی خود بازخواهد گشت و افراد جامعه و همینطور تماشاگران تئاتر، میل به زندگی اجتماعی را به دست آورده و ارتباطات گسترده می‌شود؛ چراکه قرار نیست با هر اتفاقی کل جامعه از بین برود. طاعون در اروپا، نیمی از لندن را نابود کرد اما مردم دوباره به کار، زندگی و فرهنگ بازگشتند. چنین اتفاقاتی برای نخستین بار رخ نداده و آخرین دفعه هم نخواهد بود، اما این اتفاق برای ما تازه است و پیش از این با چنین پدیده‌ای روبرو نشده بودیم.
میکائیل شهرستانی نویسنده و کارگردان تئاتر که اکنون نمایش "آگوست در اوسیج کانتی" را در خانه نمایش مهرگان به صحنه دارد، نیز در این خصوص گفت: سالن اصلی خانه نمایش مهرگان حدود 100 نفر ظرفیت دارد که ما اکنون به دلیل رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی 50 صندلی برای مخاطبان در اختیار داریم. متاسفانه مخاطبان با وجود رعایت تمامی پروتکلهای بهداشتی از سوی تماشاخانه و گروه نمایش هنوز ترس و دلهره بابت حضور در سالنهای نمایشی را دارند. در صورتی‌که نسبت به امنیت و رعایت اصول بهداشتی اطمینان کامل را نداشتم هرگز جان و سلامتی مخاطبان و همکارانم را به خطر نمی‌انداختم چراکه من نیز نگران سلامتی آنها هستم. در هر اجرا در میان مخاطبان می‌نشینم و در صورتی‌که تماشاگری ماسک خود را در حین اجرا بردارد، دوستانه به او تذکر می‌دهم. حتی به ما اعتراض شده بود که چرا اجازه ندادیم اعضای یک خانواده در کنار هم بنشینند و میان آنها یک صندلی فاصله گذاشتیم اما من معتقدم که تمامی پروتکلهای بهداشتی باید به صورت کامل اجرا شود.
این روزها تئاتر مولوی با سه نمایش "پنهان خانه پنج در"، "ابر شلوار پوش" و "و همیشه پاییز" بازگشایی شده است و امیرحسین حریری مدیر این تماشاخانه در گفت‌وگو با هنرآنلاین عنوان کرد: علاوه بر پروتکلهای بهداشتی که از سوی وزارت بهداشت و ستاد ملی مبارزه با کرونا به مراکز و سازمان‌های فرهنگی هنری اعلام شده، مشاوره‌هایی با مرکز بهداشت دانشگاه تهران داشته‌ایم و یک سری دستورالعمل‌های جزئی و تکمیلی در ارتباط با مسائل ضدعفونی، از سوی این مرکز نیز به ما اعلام شده است که به صورت روزانه اجرا و نظارت می‌شود. براین اساس حضور هنرمندان، مخاطبان و همکاران مجموعه با رعایت کلیه دستورالعمل‌ها با کمترین احتمال خطر همراه است.
او با بیان اینکه کل مجموعه تئاتر مولوی روزانه سه بار ضدعفونی می‌شود، عنوان کرد: اجبار استفاده از ماسک در تئاتر مولوی برای هنرمندان، مخاطبان و همکاران به شدت وجود دارد. مضاف بر آن در بازسازی انجام شده، فضای وسیعی به پشت صحنه این مجموعه اختصاص داده شده که فضا برای حضور هر تعداد عوامل کافی و کاملاً استاندارد است. علاوه بر آن فرایندی برای مخاطبان تئاتر مولوی طراحی شده تا تماس فیزیکی با اشیا داخلی نداشته باشند و فاصله‌گذاری اجتماعی در این مکان کاملاً مورد توجه قرار گرفته و رعایت شده است. سالن اصلی این مجموعه که میزبان دو نمایش است با توجه به نوع اجرا و چیدمان صحنه، به دو قسمت تقسیم شده و به هر نمایش 80 صندلی اختصاص یافته که به دلیل رعایت پروتکلهای بهداشتی و فاصله‌گذاری هر نمایش 40 صندلی در اختیار دارند. سالن کوچک تئاتر مولوی نیز مجموعاً 60 صندلی دارد که اکنون براساس 50 درصد ظرفیت سالن، 30 صندلی آن قابل استفاده است.
تعهد، مسئولیت، اخلاق و انسانیت
اما بهتر پس از بررسی نظرات مخاطبان تئاتر، مدیران تماشاخانه‌ها و هنرمندان، نگاهی داشته باشیم به تجربیاتی که تماشاگران تئاتر در این روزها داشته‌اند.
تالار سایه تئاتر شهر از دهم تیرماه میزبان تماشاگران با اجرای نمایش "یه گاز کوچولو" شده است. این مجموعه با حمایت موسسه مطبوعاتی "جام جم" و همکاری شرکت "پاک لوازم" دو تونل ضدعفونی و دستگاه تب‌سنج حرارتی نیز در مبادی ورودی اصلی مجموعه تئاترشهر و همچنین ورودی تالارهای سایه و چهارسو نصب شده تا تماشاگران و تمامی مراجعه‌کنندگان اعم از کارکنان و هنرمندان پس انجام عملیات ضدعفونی و تست تب‌سنجی در مجموعه حضور پیدا کنند.
اجرای این اثر نمایشی در شرایطی میزبان مخاطبان شد که سعید اسدی مدیریت مجموعه تئاتر شهرچندی پیش شیوه‌نامه بهداشتی چند صفحه‌ای را پیرو دستورالعمل ابلاغی وزارت فرهنگ و ارشاد و اطلاعیه ستاد ملی مبارزه با کرونا منتشر کرد و هرگونه اجرای عمومی آثار نمایشی در این مجموعه با حضور تماشاگران و هنرمندان را منوط به اجرای دقیق این شیوه‌نامه دانست.
یکی از مخاطبان تئاتر پس از تماشای این نمایش گفت: تمامی مخاطبان ملزم به استفاده از ماسک و دستکش بودند و عوامل مجموعه تئاترشهر به هرشخصی هم که ماسک نداشت، ماسکی می‌دادند. فاصله میان تماشاگران به صورت یکی در میان رعایت شده بود. در مجموع سالن نمایش فضای عجیب و غریبی داشت و به هر حال تماشای نمایش با این شکل و فضا تجربه تازه‌ای است.
مخاطب دیگری پس از تماشای نمایش "یک گاز کوچولو" عنوان کرد: در این دوران کرونا هرچند سخت اما تصمیم شجاعانه‌ای بود برای ما تماشاگران و هنرمندان. نمایش خوبی بود و من هم دوست داشتم. فضای سرزنده و پرشوری داشت، هر چند که کاراکترها در داستان نمایش به سمت مردن پیش می‌رفتند اما در کل بعد از مدت‌ها لذت بردم."
خانمی که از مخاطبان همیشگی تئاتر است و دانشجوی رشته زبان روسی است، پس از تماشای نمایش "ابر شلوارپوش" در تالار مولوی در این خصوص عنوان کرد: اولین نمایشی است که بعد از دوران قرنطینه دیدم. معتقدم خود ما هستیم که باید پروتکل‌ها را رعایت کنیم و هرجایی که هستیم، ماسک بزنیم تا بلکه هرچه زودتر از شر این ویروس خلاص شویم.
او درباره انتخاب این نمایش نیز گفت: "ابر شلوارپوش"، یک مونولوگ است که از آن تعریف شنیدم و آن را انتخاب کردم. به طور کلی از برگشتن به سالن تئاتر با دیدن این نمایش خوشحالم.
آقایی نیز پس از تماشای نمایش "پنهان خانه پنج در" در همین سالن عنوان کرد: دوست داشتم بعد از اجرا حضوری به گروه خسته نباشید بگویم، اما انقدر این ماسک در طول نمایش کلافه‌ام کرده بود که فقط از سالن بیرون زدم.
تماشاخانه سنگلج نیز این روزها با نمایش "کابوس‌های مرد مشکوک" اولین اجرای خود را پس از تعطیلی چهارماهه سالنهای نمایش، با انجام تمام تمهیدات لازم جهت حفظ اصل فاصله‌گذاری اجتماعی و اجرای پروتکلهای بهداشتی برای پرسنل تماشاخانه، تماشاگران و گروه نمایشی روی صحنه برد. استفاده از روکش یک‌بار مصرف برای صندلی‌ها، تب‌سنجی از تماشاگران در بدو ورود، ضدعفونی کردن بخش‌های مختلف تماشاخانه در قبل و پس از نمایش، الزام استفاده از ماسک و... از جمله این اقدامات است. همچنین روی صندلی‌هایی که به منظور حفظ فاصله میان تماشاگران، به فروش نمی‌رسد، عکس‌هایی از هنرمندان تئاتر قرار داده شده تا هم اصل فاصله‌گذاری اجتماعی رعایت شود و هم حضور معنوی آن عزیزان، حس خالی بودن نصف ظرفیت سالن را کمرنگ کند.
آقایی پس از تماشای نمایش "کابوس‌های مرد مشکوک" در تماشاخانه سنگلج نظر خود را درباره رعایت پروتکلهای بهداشتی در این سالن نمایشی اینگونه عنوان کرد: پس از مدت‌ها تعطیلی مراکز فرهنگی با شوق و ذوق فراوان در میان انتخاب‌های بسیار محدود به دیدن نمایش "کابوس‌های مرد مشکوک" رفتم. در ابتدا از تمامی عوامل اجرایی تماشاخانه سنگلج تشکر و قدردانی می‌کنم که با وجود استقبال کم مردم (که کاملاً درست و عقلانی است) از تمام امکانات موجود استفاده کرده و با احترام فراوان تمامی پروتکلهای بهداشتی را به عالی‌ترین شکل ممکن اجرا کردند.
همچنین خانمی پس از تماشای این نمایش نظر خود را اینگونه عنوان کرد: در سالن فاصله‌گذاری و پروتکل‌ها رعایت شده بود و بازیگران هم تعدادی ماسک به چانه داشتن و بقیه نداشتند. در انتها وقتی که ما همچنان منتظر ادامه نمایش بودیم، خانمی که بعدا حدس زدیم که کارگردان است آمد و خیلی با عجله و تند و نامفهوم اعلام کرد که بازیگران به علت رعایت پروتکل‌ها برای تشکر روی صحنه نمی‌آیند. اما هنگام خروج هم بازیگرها و نوازنده‌ها با همان لباس‌ها جلوی سالن سوار ماشین‌هایشان شدند و رفتند. بعد 5 ماه پیش قدم شدن برای شروع تئاترها آفرین دارد.
اما برخی از مخاطبان تئاتر نیز در این روزها پس از دیدن نمایش‌های روی صحنه نظرات خود را در فضای مجازی و یا سایت‌های فروش بلیت نمایش‌ها با سایرین به اشتراک گذاشته‌اند.
"است" و "یازده جریحه روح" دو نمایشی هستند که در تئاتر مستقل روی صحنه می‌روند. کاربری که به تماشای نمایش "است" در تئاتر مستقل تهران نشسته بر روی دیوار سایت تیوال اینگونه نوشت: "با سلام و عرض ادب. خدا لعنت کند این ویروس کووید ۱۹ را. این سالن حیف بود، روز آخر هفته یک ششم پر شود. خیلی واضح بود که بازیگران خسته هستند از وقفه ۴ ماهه. کلا کار خوبی بود دوست داشتم، خسته نباشید به کل گروه. یه انتقاد دارم موقع رورانس چرا عوامل کاملا برای خداحافظی روی صحنه نمی‌آیند؟ این موضوع کمی بی‌احترامی‌ست مخصوصا که کارگردان هم حتی نیاید. بامید کارهای بعدی.
تماشاخانه "سیمرغ" نیز در این روزها میزبان نمایش "پسر" است و کاربری که به تماشای این نمایش نشسته در بخشی از یادداشت خود درباره آن نوشته است: "این بار با همه بارهای قبلی فرق داشت؛ سالن خالی خالی بود بجز من و نمایشگر؛ من که در تمام طول نمایش داشتم به این سوال فکر می‌کردم که واقعا چه چیزی عوامل را بر آن می‌دارد که تنها بخاطر دو نفر، یک اجرا را به روی صحنه ببرند؟ تعهد؟ مسئولیت؟ رودربایستی؟ اخلاق؟ انسانیت؟"
کاربر دیگری پس از تماشای نمایش "پسر" نوشته است: مردم اکثراً ماسک داشتند. سالن لابی کوچکی دارد ولی حیاط بزرگ است و اکثرا در حیاط بودند. قرار بود بلیت چاپی نباشد اما از همه خواستند بلیت‌شان را چاپ کنند. مسئول گیشه جزء معدود افرادی بود که نه ماسک داشت نه دستکش. آبمیوه و شیرینی و دستکش یک‌بار مصرف هم تو لابی بود ولی کسی سمتش نرفت. تهویه سالن نسبتا خوب بود ولی صندلی‌هاش خیلی بد بود. نیمکت خشک چوبی. به نظرم اگر فاصله‌گذاری هم نبود به سختی چهار نفر می‌توانستند کنار هم بر روی صندلی‌ها بنشینند. موقع ورود به سالن هم به هر کسی که ماسک نداشت ماسک می‌دادند. سالن هم پر نبود و تقریبا یک سومش خالی بود.
کاربری نیز در سایت تیوال یادداشتی را با این مضمون منتشر کرده است: "با درود. گشایش و جریان دوباره تئاتر بعد از 4 ماه وقفه؛ اتفاقِ خوب و حتی لازمی‌ست. با این نکته که تمام افراد مرتبط از تماشاگران تا پرسنل سالن‌ها و گروه اجرایی، بدون سهل‌انگاری، ملزم به رعایت موارد ایمنی و بهداشتی باشند. قابل ذکرست شناخت و آگاهی از راه‌های انتقال ویروس کووید 19، مشخص و تا حدود زیادی با رعایت فردی، قابل پیشگیری‌ست، بنابراین ایجاد فضای رعب و بزرگنمایی خطرات آن، بیش از آنکه مخاطرات تئاتر باشد، موید بی‌مسئولیتی افرادی، چه مخاطب و چه سالن‌داران است که بدون توجه به رعایت موارد بهداشتی، بخواهند در سالن‌ها حاضر باشند و سلامت دیگران را به خطر بیندازند. الزام به رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی چه در سالن و محوطه انتظار (بدون تجمع دوستان و همراهان)، استفاده از ماسک در تمام مدت حضور در سالنهای تئاتر و حتی پس از خاموشی و اجرا، ضدعفونی سالن با دقت و برای هر سانس، نکاتی‌ست که به حیات و ادامه نبض تئاتر با کمترین خطر ممکن و احساس امنیت برای دیگر تماشاگران منجر خواهد شد. امیدکه چنین باشد."
در این گزارش مروری بر نظرات تعدادی از مخاطبان تئاتر، هنرمندان و مدیران سالنهای نمایشی درباره بازگشایی تماشاخانه‌ها داشتیم و آنچه مسلم است این است که پروتکلهای بهداشتی از سوی سالنهای نمایشی و گروه‌ها به جد رعایت می‌شود اما سوی دیگر این ماجرا مخاطبان هستند. در صورتی‌که مخاطبان همگی در سالن نمایش از ماسک استفاده کنند، طبق آمار احتمال ابتلا به این بیماری را به یک و نیم درصد خواهد رسید و قطعاً سالنهای تئاتر کم‌خطرتر از بسیاری از مکان‌های شهری هستند.