سرویس تئاتر هنرآنلاین: اوایل اسفندماه سال پیش بود که دولت به دلیل جلوگیری از شیوع ویروس کرونا، به ناچار فرمان تعطیلی سالن‌های تئاتر، سینما و همینطور گالری‌ها و موزه‌ها و عدم برگزاری کنسرت های موسیقی را صادر کرد.
از آن روزها سه ماه می‌گذرد اما هنوز هیچ امیدی به بازگشایی تالارها نیست. از یک طرف مدیران دولتی طرحی عملی برای خروج از این بحران ارائه نمی‌کنند و از طرف دیگر هنرمندان و مدیران تالارها با یک پارادوکس بزرگ روبرو هستند و آن اینکه آیا با باز شدن سالن‌ها، مخاطب از نمایش‌ها استقبال خواهد کرد؟ ا
ز طرف دیگر حتی با استقبال تماشاگر، تالارهای خصوصی و دولتی با رعایت پروتکل بهداشتی ارائه شده به شدت متضرر خواهند شد. زیرا با رعایت پروتکل در بهترین شرایط تنها نیمی از ظرفیت سالن پر خواهد شد!
باید این مورد را در نظر بگیریم که 90 درصد سالن‌های خصوصی تئاتر استیجاری هستند، یعنی مالکیت آن‌ها باغیر است و طبیعتا مالک به دنبال دریافت اجاره بها. مالک‌ها نه به کرونا اهمیت می‌دهند نه به تعطیلی سه ماه مراکز هنری کاری دارند، اصلا هم امر فرهنگی برای‌شان پشیزی ارزش ندارد. ملک را اجاره داده و پولش را می‌خواهد. پس با پرشدن نیمی از سالن دردی از دردهای بی‌شمار مدیران تالارها حل نمی‌شود که هیچ، زیاد هم میشود چون گشایش سالن با خود هزینه‌های جنبی هم می‌آورد، هزینه‌هایی همچون دستمزد عوامل، پرداخت قبوض برق، گاز، آب و تلفن؛ پرداخت هزینه خسارات احتمالی و... حداقل سالن بسته این هزینه‌های جنبی را ندارد. پس این بحران همچنان باقی‌ست، بحران اقتصادی و روحی.
ما با هنرمندانی روبرو هستیم که در این سه ماه هیچ درآمدی نداشته‌اند، فرقی هم نمی‌کند که بازیگر بوده باشی یا کارگردان یا نمایش‌نامه‌نویس یا مترجم یا طراح صحنه و لباس و گریم و نور و... یاحتی مدیر تماشاخانه، همه و همه سه ماه از پس‌اندازهای خود استفاده کرده‌اند البته اگر پس‌اندازی موجود باشد زیرا دستیاری که کل دستمزدش بعد از سه ماه، تنها سه میلیون تومان است چگونه می‌تواند پس‌اندازی هم داشته باشد؟!
به این بحران شدید اقتصادی بحران‌های روحی را هم اضافه کنید، هنرمندی که سه ماه هیچ‌گونه تولید و آفرینش هنری نداشته به طور حتم دچار تنش‌های روحی میشود. این تنش‌ها وقتی شدت می‌گیرد که ندانی تکلیفت برای آینده چیست. آیا تماشاخانه‌ها ماه آینده زندگی خود را از سرمی‌گیرند؟ آیا دوماه بعد اتفاقی می‌‌افتد؟ یا پاییز سرآغاز دوباره فعالیت‌های هنری‌ست؟ این‌ها سوالاتی است که فعلا پاسخی برای آن‌ها نیست.
در این بین البته هنرمندان دست به خلاقیت‌هایی نیز زدند. برپایی جشنواره‌های مجازی و یا اجراهای آنلاین راه حل موقتی بود که به ذهن آن‌ها رسید که البته بعضی از این جشنواره‌ها آماتوری و به نوعی رفع تکلیفی بود از سوی مدیران جشنواره پرور که اتفاقا نه تنها به نفع تئاتر نبوده و نیستند؛ بلکه می‌توانند ضد آن هم عمل کنند، چون بر تعداد مدعیان تئاتر می‌افزایند.
مورد بعدی یعنی اجراهای آنلاین هم قصه خود را داشته و دارد. در مقطعی تماشاخانه "تهران" با کمک سازمان فرهنگی-هنری شهرداری کارهایی کرد که مورد استقبال اهالی تئاتر و مخاطبین قرار نگرفت که ذکر دلایلش بماند برای بعد؛ از جایی به بعد هم خود هنرمندان به صورت خودجوش به تولید این شکل جدید دست زدند. (این توضیح ضروری‌ست که سابقه پخش تئاتر زنده از طریق تلویزیون در ایران به نیم قرن پیش برمی‌گردد به زمانی که هنرمندان بزرگی همچون عزت‌اله انتظامی، جمشیدمشایخی، داوود رشیدی، محمدعلی کشاورز، پرویز فنی‌زاده، فخری خوروش، جمیله شیخی، مهین شهابی و... یک‌روز در هفته نمایشی را به شکل زنده روی آنتن می‌بردند. در آن مقطع این هنرمندان بزرگ خیل عظیمی از مخاطبین عادی تلویزیون را شیفته تئاتر کردند و آن‌ها را به تماشاخانه‌ها کشاندند، اتفاقی بزرگ که مدیران فعلی تلویزیون دانش برگزاری آن را ندارند.)
می‌توان دو اجرای آرین رضایی را شامل این‌گونه اجراها دانست؛ اما نگفته پیداست که این اجراهای آنلاین هم مشکلات خاص خود را دارند. سرعت پایین اینترنت، تبلیغات محدود، نبود بودجه مناسب و یا ابزار حرفه‌ای برای تصویربرداری و یا صدابرداری، کمبود نمایشنامه مناسب و غیره از این جمله‌اند که باعث پایین آمدن کیفیت اجراها می‌شوند.
نکته تعجب‌برانگیز اینجاست که چرا خانه تئاتر کمکی برای تولید این‌گونه جدید نمی‌کند حتی به شکل مقطعی؟!! خانه تئاتر از سال قبل تماشاخانه مدرن "استاد عباس جوانمرد" را آماده دارد که به لحاظ نور، صدا و آکوستیک استاندارد است؛ تا جایی که می‌دانیم دوربین فیلم‌برداری و میز تدوین هم در اختیار دوستان هیئت مدیره هست، پس می‌شد در این روزهای سخت با تمهیداتی به کمک اعضای خود بیایند. مگر نه اینکه در اساسنامه خانه تئاتر آمده که هیئت مدیره باید به مسائل علمی و رفاهی اعضایش نظر داشته باشد، پس دوستان معطل چه چیزی هستند؟
تولید تئاتر آنلاین احتیاج به ابزار و کمک مادی و معنوی دارد که خانه تئاتر به راحتی می‌تواند از پس این مهم برآید.
در این مقطع تاریخی، خانه تئاتر می‌تواند این نقش به ظاهر کوچک را ایفاء کند. با این کار هم به لحاظ معنوی و هم به لحاظ مادی به تعداد زیادی از فعالین هنر نمایش کمک شایانی خواهد شد.
خانه تئاتر می‌تواند نهادهای دیگری از جمله شهرداری، شورای اسلامی شهر، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را نیز به این چالش فرهنگی فرا بخواند. شاید این کمترین کاری است که می‌توان برای اهالی تئاتر انجام داد.
یادمان باشد که فعلا و در این مقطع نمی‌توان پایانی را برای غلبه بر ویروس کرونا متصور بود. تماشاخانه‌های خصوصی در حال ورشکستگی هستند پس توان تولید ندارند، هنرمندان هم همین شرایط را سپری می‌کنند پس می‌مانند نهادهای دولتی و نیمه دولتی و مردم نهاد که خانه تئاتر یکی از آن‌هاست. این طرح در دراز مدت می‌تواند منافع مالی هم داشته باشد کافی‌ست در این زمان بلاتکلیفی مخاطب تئاتر را به سمت تماشای تئاتر آنلاین دعوت و هدایت کنیم؛ بعد از مدتی جذابیت این شکل اجرایی طرفداران خود را پیدا خواهد کرد. باز هم تاکید می‌کنم این روش، درمان نیست بلکه تنها مرحمی‌ست بر گذراندن این روزهای سخت.
شاید بشود برای بهبود حال هنرمندان و اصلا همه مردم عزیز کشورمان کاری کرد. تئاتر و موسیقی و سینما می‌توانند حال عمومی جامعه را خوب کنند. کشوری که فرهنگ و هنرش تعطیل شود خیلی زود بیمار و افسرده خواهد شد، پس دوستان شاید بشود کاری کرد.