به گزارش هنرآنلاین به نقل از خبرگزاری مهر، سیدمحمدمجتبی حسینی معاون هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی درباره روند سلبریتی‌محور شدن تئاترها در پایتخت که به دلیل تضمین فروش اتفاق افتاده است، نظارت معاونت هنری بر محتوای نمایشگاه‌های تجسمی در گالری‌ها و کافی نبودن نظارت خود گالری‌ها بر آثار انتخابی، بازسازی موزه هنرهای معاصر تهران به دست نیروهای ایرانی و با تکنولوژی داخلی، ضمانت بهینه بودن این بازسازی و ... توضیحاتی را ارایه داد.
وی با تاکید بر اعتماد به هنرمندان از حذف بروکراسی دست و پا گیر در صدور برخی مجوزها سخن گفت و در بخشی از این گفت‌وگو درباره تغییر مدیریت و رویکرد در بنیاد رودکی صحبت کرد.
با ما در این گفتگو همراه می شوید:
چندی پیش دستوری از جانب شما صادر شد مبنی بر اینکه روند صدور مجوزهای حوزه معاونت هنری به منظور بهبود فضای کسب و کار بازبینی شوند. ضرورت رسیدن به چنین دستوری چه بود؟
از ابتدای دولت یازدهم یکی از ماموریت‌هایی که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای خود تعریف کرد، این بود که ببیند به چه مواردی مجوز ارایه می کند و چرا؟ در این مسیر متوجه شدیم که برخی مجوزهای ما می‌توانند حذف یا ادغام شوند بنابراین تعدادی از مجوزها حذف و برخی دیگر در هم تجمیع شدند. یکی از موانع توسعه کسب و کار در حوزه هنر سختی ارایه مجوزها است به همین دلیل از همکارانم خواهش کردم مشخص کنند مجوزها بر چه مبنای قانونی ارایه می‌شوند و بعد از آن مشخص شود چه کاری انجام دهیم که ضمن رعایت مرّ قانون، کار را دشوارتر از آنچه باید، نکنیم و بتوانیم فرآیند مجوزگیری را تسهیل کنیم. ما حتی به این سمت رفتیم که به قانونگذار بگوییم زمان یک قانون گذشته است و نیاز به بازنگری دارد.
وضعیتی در تئاتر کشور شکل گرفته که اگر نمایشی بازیگر سلبریتی و تبلیغات محیطی و مجازی خوب داشته باشد و در تئاترهای خصوصی روی صحنه رود، مخاطب دارد و دیگر این متن و کیفیت اجرا نیست که فروش یک اثر را تضمین می کند. برای رسیدگی به این وضع برنامه ای دارید؟
این موارد معمولاً جزو شروط تهیه‌کنندگان خصوصی است. شما به عنوان رسانه و چشم بینا و گوش شنوای مردم چه می‌کنید؟
ما خیلی به این موضوع می پردازیم، اما مشکل این است که جریان حاکم بر تئاتر از دست مدیران دولتی خارج و چرخه اقتصاد هنر باعث منزوی شدن سالن های تئاتر دولتی شده و یکی از آفت‌های مدیریت فرهنگی هنری نظارت نکردن درست بر این اتفاق است.
ما در ابتدای یک راه هستیم که این راه هیجان خودش را دارد. زمانی تلویزیون آمد و حیات نمایش‌ها خیلی به خطر افتاد، اما الان چه اتفاقی افتاده که تلویزیون با صدها کانال و شبکه مخاطب ندارد و آدم‌ها با وجود امکانات تلویزیون به تماشای تئاتر می روند؟ این آدم ها از هیجان به یک انتخاب منطقی رسیده‌اند.
پشت این انتخاب منطق وجود ندارد و خواهانِ یک تئاتر نازل فرقی با خواهان یک برنامه نازل تلویزیونی ندارد. مخاطب در حال دنبال کردن یک سلبریتی است نه یک تئاتر خوب و مخاطب تئاتر به حساب نمی‌آید. این نظارت بر تئاتر جایی از دست دولت خارج شد که اگر دولت این نظارت و مراقبت را برنگرداند، تئاتر خصوصی مبتنی بر وجهه اقتصادی، تئاتر فاخر را از میدان به در می‌کند.
اگر به تاریخ کشورهای دیگر نگاهی بیندازیم، متوجه می‌شویم این دغدغه‌ها در دهه‌هایی در دیگر کشورها هم بوده ولی با مدیریت خوب از آن گذر کرده و امروز پس از گذشت چندین دهه از آن زمان هم جایگاه تئاترشان مشخص است و هم گونه‌های مختلف تئاترشان مشتریان خود را دارد و هیچ کدام، آن دیگری را از بین نبرده است.
اگر از اجرای تئاترهای خصوصی جلوگیری کنیم از آن طرف بوم می‌افتیم. این مسیر کنونی تئاتر در ایران، اتفاقی است که در خیلی از کشورها افتاده است، اما ما می‌توانیم با بومی سازی آن شرایط، کاری کنیم که گونه‌های تئاتر در کشورمان مشتری مخصوص به خود را داشته باشد. شرایط باید به گونه‌ای پایش شوند که انواع گونه‌های تئاتری با موقعیت مناسب خودشان، صحنه داشته باشند.
در حال حاضر خیلی خوشحالم سلبریتی‌های سینما هم به توسعه بازار تئاتر کمک می‌کنند، چراکه قبلاً اینها از تئاتر به سینما مهاجرت می‌کردند و الان از سینما به تئاتر می آیند. این راه در حال ایجاد توسعه‌ای برای تئاتر است که اگر هوشیاری در عرصه مدیریت، تهیه‌کنندگان، کارگردانان و مخاطبان تئاتر وجود داشته باشد به اوج خودش می‌رسد و سپس به جایی که باید باشد، برمی‌گردد. من فکر می‌کنم نسبت به تئاتر باید سعه صدرمان را بالا ببریم و از بخشی از تأویل ها پرهیز کنیم.
نظارت بر گالری ها هم معمولاً مغفول واقع می‌شود و واگذاری این امور به گالری‌داران در مواردی مشکل ساز شده است. نظر شما در حوزه نظارت بر گالری ها چیست؟ در حال حاضر این تعبیر وجود دارد که آثار ارایه شده در گالری‌ها رصد نمی‌شوند و در مواردی شاهد آثار فیگوراتیو مساله دار هم هستیم.
در کل کشور ۴۰۰ نفر مجوز گالری دارند و از این تعداد، کمتر از ۲۰۰ گالری فعال هستند بنابراین ما به نسبت هنرمندان هنرهای تجسمی، فضا کم داریم و به همین دلیل نیاز به توسعه فضا و مکان‌هایی برای عرضه آثار هنری داریم.
یعنی باز هم از عرضه مجوز گالری ها استقبال می کنید؟
بله، در نقاطی در کشورمان به شدت تعداد گالری کم است، اما استعداد ایجاد گالری زیاد است برای مثال مرکز استان یزد که دانشگاه‌های هنری و هنرستان‌ها و آموزشگاه های هنری دارد تنها یک گالری دارد بنابراین ما بر اساس آمایش سرزمینی هنر و حضور تعداد هنرمندان نیاز به توسعه گالری ها داریم.
نکته‌ای که مهم است و پاسخ پرسش شما محسوب می‌شود این است که بهترین روش این است که هنرمندان و گالری‌دارها به عنوان بازوهای امین وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و فرزندان ایران اسلامی خود پاسدار ارزش‌های کشور باشند و واگذاری مسئولیت و اعتماد به اینها از اساس کار غلطی نیست و روشی مناسب است که تجربه شده و باز هم باید تجربه شود، اما همچون تذکرات حسابرسان به یک مجموعه، بخش‌های مرتبط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به گالری‌ها تاکیدات لازم را داشته باشند یکی از وظایف دایمی و قانونی ما همین است و سلب نشده است و بنابراین مکلف به انجام آن هستیم.
هنرمندان و گالری دارها به عنوان بازوهای امین وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و فرزندان ایران اسلامی خود پاسدار ارزش های کشور باشند و واگذاری مسئولیت و اعتماد به اینها از اساس کار غلطی نیست در همین راستا قرار نیست در شیوه نظارت بر گالری ها بازنگری صورت گیرد؟
نظارت وظیفه ذاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است. ممکن است ما در نظارت هایمان ضعف داشته باشیم که باید آن را جبران کنیم و به همین دلیل در حال حاضر مدیران کل حوزه های تخصصی معاونت هنری مکلف شده‌اند در تمامی مجوزها و رفتارهای اداری گزارش ارایه دهند.
با توجه به اینکه این روزها بازسازی موزه هنرهای معاصر تهران انجام یم شود آیا معاونت هنری نظارتی بر روند بازسازی و مرمت دارد؟ تامین هزینه های این بازسازی به چه صورتی است؟
تا قبل از این بازسازی سازه‌ای موزه هنرهای معاصر تهران اتفاق نیفتاده بود و طی دو الی سه مرحله در ۴۰ سالی که از عمر این بنا می گذرد، بهینه سازی کفپوش ها، بازسازی سینماتک و ... انجام شده بود، اما در این دوره اصلاح سازه ای نیز ضرورت پیدا کرد که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تلاش کرد از منابع عمرانی، سهمی را برای این منظور اختصاص دهد. سهم اختصاص یافته از محل بودجه های عمرانی به اندازه هزینه ای که باید در بازسازی این موزه اتفاق بیفتد، نبود و با همکاری صمیمانه سازمان برنامه و بودجه کشور قرار شد اوراق عرضه‌ای ویژه اصلاح وضعیت عمرانی موزه هنرهای معاصر تهران اختصاص پیدا کرد.
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در مورد شرکت ها و افرادی که می توانستند این پروژه را به سرانجام برسانند، تحقیقاتی انجام داد و گروه های متعدد معماری فراخوانده و شناسایی شدند و هر کدام یک طرح در قالب دفترچه های مفصل و دقیق ارایه دادند که چه کاری می‌خواهند انجام دهند. در کنار اینها، ما خودمان با همکاری گروه های دیگر، آسیب شناسی وضعیت موزه هنرهای معاصر تهران را انجام دادیم بنابراین هم برای ما مشخص است که موزه به چه نوع بازسازی نیاز دارد و هم برای گروه های معماری که تحقیق انجام دادند.
به فکر انتخاب شرکت های خارجی برای بازسازی موزه نبودید؟
بازسازی بنای موزه هنرهای معاصر تهران کاملا در حد توانایی های مهندسان جوان و شرکت های ایرانی است. ما یکسری تجهیزات موزه ای نداشتیم که آن هم در سال های اخیر شرکت های داخلی با گسترش دانش‌شان امکان ساختش فراهم شده است برای مثال قفسه های انبارش آثار موزه ای که تا ۲۰ سال پیش وارد می شد، الان دست کم توسط سه شرکت با استاندارهای جهانی ساخته می شود. نور موزه‌ای، مورد دیگری بود که قبلاً باید از کشورهای اروپایی وارد می‌شد و این تکنولوژی حتی در کشورهای همسایه نیز موجود نبود، اما الان شرکت های محدودی داریم که دانش فنی نور دارند که استانداردهای موزه ای و ایکوم آن را تایید می کند.
من فکر نمی کنم در مرمت موزه هنرهای معاصر نیاز به نیروهای غیرایرانی نداشتیم و این توانایی در ایران وجود دارد و با خیال راحت می توان به آنها اعتماد کردمن فکر نمی کنم در مرمت موزه هنرهای معاصر نیاز به نیروهای غیرایرانی نداشتیم و این توانایی در ایران وجود دارد و با خیال راحت می توان به آنها اعتماد کرد.
ضمانت سالم ماندن بنا بعد از بازسازی بر عهده شرکت منتخب است یا وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی؟
این موضوع بستگی به نوع قرارداد دارد. از طرفی نکته مهم این است که موزه هنرهای معاصر تهران بازسازی های تخریبی ندارد. آسیب های موزه مشخص است؛ موزه باید از لحاظ آب‌بندی و کانال تاسیساتی دور موزه اصلاح شود، همچنین خوردگی های بتون باید تعمیر شود و این سوال نسبت به پروژه، منتفی است.
در مورد آثار گنجینه موزه هنرهای معاصر هیچ نگرانی وجود ندارد؟
هیچ اثری از موزه خارج نشده است و به محض اینکه مخازن درست شوند آثار به جای خودشان انتقال پیدا می کنند.
در مورد برگزاری نمایشگاهی از آثار گنجینه موزه هنرهای معاصر تهران در خارج کشور که چالش بزرگ این سال ها بوده است برنامه ریزی جدیدی دارید؟
ما هیچ مخالفتی با ارتباطات فرهنگی و مبادله آثار نداریم. این ماجرایی که شما به صورت مصداقی سوال می‌کنید از این نظر شاذ است که تعداد آثاری که قرار بود از موزه بیرون برود به نسبت آثاری که قبلاً بیرون رفته، زیاد بود.
اصل روابط فرهنگی و مبادله آثار در قالب نمایشگاه های موقت، ایرادی ندارد، اما در مورد مفاد و پروتکل های مندرج در قرارداد باید دقیق و حساس بود همچنین به لحاظ حقوقی باید تضمین هایی داشته باشیم.
بدهی‌های معوقه معاونت هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در زمینه جشنواره هنرهای تجسمی فجر چقدر است؟
از سال ۷۶ که با وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از نزدیک ارتباط دارم، هیچوقت نبوده که شب اختتامیه تمامی دیون و تعهدات جشنواره ها پرداخت شده باشد و معمولاً پرداخت جوایز تا چندین ماه طول کشیده، اما سال هایی که وضعیت اعتباری خوب بوده، مبالغ جایزه ها ظرف ۲ ماه پرداخت شده است بنابراین ما خودمان را ملزم به پرداخت دیون و حمایت های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نسبت به تمامی جشنواره ها می دانیم و تا امروز هم همه مبالغ همه جشنواره های فجر زیرمجموعه معاونت هنری طبق جداول پرداخت شده است.
رویکرد معاونت هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در برگزاری بینال های داخلی و خارجی و حمایت از اصناف و انجمن های هنری چیست؟
در حال حاضر حدود ۴۳ جشنواره از اداره کل هنرهای تجسمی ارشاد مجوز گرفته‌اند که حدود ۳۰ جشنواره برگزار می شوند که این جشنواره ها گاهی اوقات سبب ریزش بینال‌ها می شوند و این صحنه های فرعی جای صحنه های اصلی را می گیرند.
بینال‌های تخصصی می توانند به رشد فضای تجسمی کمک کنند و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تردیدی برای حمایت از بینال‌های تخصصی ندارد تا با رونق برگزار شوند. در مورد چگونگی حمایت نیز باید میزان حمایت سنجیده شود، چون رشته های مختلف، هزینه ها و بسترهای متفاوت می‌طلبند، برای مثال بینال مجسمه و گرافیک از نظر هزینه‌کرد خیلی تفاوت دارند. آنچه مسلم است بینال ها و جشنواره‌ها به دلیل گستردگی و تنوع شان باید از سوی اصناف و انجمن‌ها بازنگری شوند.
از آنجایی که جشنواره هنرهای تجسمی فجر هر سال در یک محل دایمی برگزار نمی‌شود یکسری نارضایتی ها از جانب هنرمندان مطرح می شود. آیا محل دایمی برای برپایی این جشنواره در نظر دارید یا اینکه زمینی در نظر گرفته شده تا بنایی در آن ساخته شود؟ سال گذشته صحبت هایی درباره برپایی نمایشگاه جشنواره هنرهای تجسمی فجر در باغ کتاب مطرح شد، آیا امسال هم باغ کتاب گزینه محل برگزاری نمایشگاه است؟
مشکل ما با باغ کتاب این است که این محل، دیوار ندارد. ما به شدت به یک گالری بزرگ و نگارخانه ملی نیاز داریم که اعتبارات زیادی نیز لازم دارد. فکر می‌کنم با کمک شهرداری تهران و از طریق مشارکت‌ها بتوان روی این موضوع کار کرد. قرار بود جشنواره هنرهای تجسمی فجر سال ۹۶ نیز در موزه هنرهای معاصر تهران برگزار شود، اما به دلیل اینکه هر لحظه ممکن بود اوراق قرضه و مشارکت که مدت محدودی دارد، برسد و ما ناگزیر به شروع مرمت و بازسازی موزه شویم ترجیح دادیم جشنواره را به مکان دیگری انتقال دهیم.
در هر حال با این حجم از هنرمندان و آثار هنری، لزوم احداث نگارخانه ملی شدیدا احساس می شود.
آیا تصمیم ندارید در مدیریت بنیاد رودکی و رویکرد اسپانسرمحور آن تغییر ایجاد کنید؟
بنیاد رودکی اساسنامه بسیار خوبی دارد و امکاناتی بسیار محدود، پس اگر بخواهد به اندازه اساسنامه‌اش کار کند به دلیل محدودیت امکانات و منابع نمی تواند کاری انجام دهد وقتی هم به سمت کسب منابع می رود اتفاقاتی رخ می دهد که در سلایق ما قرار نمی گیرد.
به صورت مشخص وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی ماموریت دادند تا ظرفیت های بنیاد را بر اساس تحلیل سیستم و روش‌ها بشناسیم تا به ماموریت کلانی برای این بنیاد برسیم و مشخص شود توقع مدیریتی ما در این دوره از بنیاد چیست. همین اتفاق برای بنیاد آفرینش های هنری نیاوران نیز افتاده و این بنیاد در دوره جدید به غیر از ماموریت های جاری، ۲ ماموریت جدید برایش تعریف شده است؛ اول اینکه این بنیاد خط ارتباطی ما در حوزه بین الملل باشد یعنی اگر قرار است رویداد بین المللی در حوزه هنر اتفاق بیفتد اولین پایگاهی که برایش توصیه می کنیم نیاوران است و آن چیزی که می خواهیم به غیرایرانی ها به عنوان دستاوردهای هنری نشان بدهیم در نیاوران طراحی می کنیم. دوم اینکه این بنیاد پایگاه اندیشه و گفتگو در عرصه هنرهای تجسمی باشد. این دو ماموریت کلیدی برای بنیاد آفرینش های هنری نیاوران تعریف شده است و این رویکرد در انتخاب هیات امنایش متشکل از محمدجواد فریدزاده، حسن بلخاری، بهمن نامورمطلق، صادق حسین جابری انصاری و محمدمهدی مظاهری موثر بوده است. این اتفاق را در بنیاد رودکی نیز پیگیری می‌کنیم که به دلیل گستردگی فعالیت هایش به تاخیر افتاده است ولی در نهایت ماموریت های این دوره مدیریتی بنیاد رودکی را جمع آوری می کنیم و بر اساس ابلاغ ماموریت های جدید، بنیاد کار خود را ادامه می دهد.
آزاده فضلی