به گزارش هنرآنلاین به نقل از روابط عمومی موسسه افرا مانا، در هشتمین نشست نقد صحنه، تئاتر "آبی مایل به صورتی" نوشته و کارگردانی ساناز بیان ساعت ۱۷ روز شنبه ۱۴ بهمن ماه ۹۶ در سالن استاد ذوالفقاری فرهنگسرای ارسباران نقد و بررسی شد.
در این نشست نقد صحنه رسول نظرزاده (منتقد تئاتر)، بهزاد صدیقی (نمایش‌نامه نویس، پژوهشگر، مدرس تئاتر و دبیر سلسله نشست‌های نقد صحنه)، ساناز بیان (نویسنده و کارگردان تئاتر)، امین میری (بازیگر این تئاتر) و نسرین ریاحی‌پور (پژوهشگر انسان‌شناس) درباره این اثر گفت‌وگو کردند.
این گزارش در ادامه می‌افزاید: در ابتدا بهزاد صدیقی (نمایش‌نامه‌نویس، پژوهشگر و مدرس تئاتر) با اشاره به این که تئاتر "آبی مایل به صورتی" تئاتری است که می‌بایستی همه مسئولان و مدیران ارشد کشور اعم از مدیر فرهنگی سیاسی، اجتماعی و همچنین عموم مردم جامعه بینند، گفت: در تئاتر "آبی مایل به صورتی"، برای نخستین بار در قالب درام اجتماعی با پیشینه پژوهشی، موضوع و مسئله هویت جنسی و تغییر جنسیت به تصویر و تماشا در می‌آید. به نظرم این تئاتر شعار نمی‌دهد و در دام کلیشه‌های رایج تئاتر مستند هم نمی‌افتد و تلاش بسیاری می‌کند تا به همه مخاطبان‌اش آگاهی ببخشد. از طرفی می‌کوشد تا با زبان تئاتر، بخشی از مسائل مهم زندگی کسانی را در جامعه روایت کند که فراموش شده‌اند و هیچ‌کسی حاضر به شنیدن مسائل و مشکلات آنان نیست جز عده معدوی از روان‌کاوان و روان‌شناسان و جامعه‌شناسان.
صدیقی در ادامه ضمن بیان وجود شخصیت‌های متعدد در این تئاتر که خانواده‌ها و افرادی از جامعه کنونی ایران و به نوعی درگیر مسئله هویت جنسی و تغییر جنسیت هستند گفت: جسارت نویسنده و کارگردان در این اثر ستودنی و قابل تحسین است.
دبیر سلسله نشست‌های نقد صحنه در ادامه این پرسش را از نمایش‌نامه‌نویس و کارگردان تئاتر "آبی مایل به صورتی" مطرح کرد که چگونه به سراغ این موضوع در پنج سال گذشته رفتید و کار را از کجا آغاز کردید؟
ساناز بیان در پاسخ به این پرسش گفت: نوشتن و پژوهش درباره این تئاتر را حدود سال ۹۲ آغاز کردم و در دو سال آخر قبل از اجرا مسعود خلج‌زاده به عنوان یکی از همکاران پژوهشگر به گروه اضافه شد. از طرفی مادرم هم در این خصوص در مجله زنان سابق که توقیف شده بود با تعدادی از این گونه افراد مصاحبه کرده بود و درباره این سوژه صحبت کرده بود تا این که به همراه مسعود خلج‌زاده با چنین شخصیت‌هایی و پژوهش درباره این موضوع روبه‌رو و درگیر شدیم. از طرفی باید بگویم که جامعه ما جامعه جنسیت‌زده است و بیش از آن چه که باید هویت‌شان را می‌سازد. در چنین جامعه‌ای یا بایستی آبی آبی باشید یا صورتی صورتی. اگر آبی باشید از قدرتمندی و مردانگی برخوردارید و اگر صورتی باشید با مسائل بسیاری روبه‌رو خواهید بود که مردان کمتر با آن رو به رو هستند. از سویی دیگر من هم با افرادی کار می‌کنم که نگاه‌های جنسیت زده دارند.
این نمایش‌نامه‌نویس و کارگردان تئاتر با اجرای این تئاتر در بخش مسابقه الف موفق به دریافت تندیس بهترین تئاتر این بخش شده بود، در بخش دیگری از سخنان خود در این نشست گفت: برای پرداختن به این موضوع در تئاتر و هنر نیاز به جسارت زیاد است و هنرمند نبایستی برای کار کردن در این حوزه بترسد. ترس از مجوز نگرفتن یا با این جمله برخی مسئولان روبه‌رو شدن که صلاح نیست روی این موضوع کار کنید، نباید مانع از ادامه کار شود. ما برای مجوز این تئاتر از تابستان سال 95 اقدام کردیم و سرانجام با حضور در دفتر مدیریت مرکز هنرهای نمایشی (آقای مهدی شفیعی) و درخواست مجوز اجرای این تئاتر و بازبینی و تأیید ایشان، مجوز تئاتر "آبی مایل به صورتی" در آذرماه 96 صادر شد.
او همچنین در خصوص مشکلات در انجام پژوهش این موضوع اضافه کرد: در تحقیق و پژوهش میدانی برای انجام مصاحبه با افرادی که با تغییر جنسیت یا مسئله هویت جنسی روبه‌رو بودند با مشکل مواجه بودیم چون بسیاری از آنان مایل به مصاحبه نبودند. علاوه بر این ما به‌‌عنوان پژوهشگر با دیدن و شنیدن حرف‌های چنین آدم‌هایی می‌بایستی آستانه تحمل روحی و روانی‌مان بالا باشد. ما لحظه‌های عاطفی تلخی را تجربه می‌کنیم.
بیان هم چنین یادآور شد: تئاتر "آبی مایل به صورتی" تئاتر مستند نیست بلکه یک تئاتر و درام اجتماعی پژوهشی است که از روح مستند پژوهشی بهره برده است. من برای اجرا بردن این اثر با موانع زیادی روبه‌رو شدم. حتا برای انتخاب بازیگران با بیش از سی نفر از بازیگران صحبت کردم که سرانجام این گروه از بازیگران با من همکاری کردند. خیلی از بازیگران نگران بعد از پایان اجرا بودند که برچسب این نوع آدم ها بر روی‌شان بماند.
رسول نظرزاده (منتقد و پژوهشگر تئاتر) در ادامه این نشست نیز با اشاره به اهمیت این تئاتر در میان انواع و اقسام تئاترهایی که در تالارهای خصوصی و دولتی اجرا می‌شود گفت: تئاتر "آبی مایل به صورتی" در رده نمایش‌نامه‌های ایرانی قرار می‌گیرد و با دغدغه‌مندی تئاتر اجتماعی تولید شده است. به نظرم آن چه این تئاتر را از سایر اجراها جدا می‌کند نه تنها موضوع آن که پس زمینه تحقیقی و پژوهشی و زنده آن است و زمانی‌که صرف زندگی و نزدیک شدن به این شخصیت‌ها شده است.
این منتقد هم چنین اضافه کرد: تئاتر "آبی مایل به صورتی" با تک‌گویی تودرتوی هشت شخصیت درباره مرگ شهرزاد آغاز و تا انتها ادامه پیدا می‌کند. در حالی که هر یک از این تک‌گویی‌ها قرار است وجوه مختلف و چند و چون زندگی و مرگ شهرزاد (او در ابتدا مجید بوده و سپس تبدیل به شهرزاد شده) را بازگو کنند اما شما به عنوان نویسنده و کارگردان مسیر دیگری را در پیش می‌گیرید و روی هر یک از شخصیت‌های ترنس و تراجنسی مکث می‌کنید و پس زمینه زندگی خانوادگی و اجتماعی هر یک را واکاوی می‌کنید. به نظرم به همین دلیل متن و اجرا از کشش و گره جنایی اولیه خارج و به تئاتر مستند اجتماعی نزدیک می‌شود.
نسرین ریاحی پور (پژوهشگر انسان‌شناس) که در این گروه با کارگردان همکاری داشته در این نشست گفت: من به پیشنهاد خانم ساناز بیان پژوهش درباره این موضوع را انجام دادم که برایم تجربه خوبی بود. در این پژوهش رنج این آدم‌ها بسیار مهم بود. در پژوهش انسان‌شناسی به صورت استقرایی و به شیوه میدانی و مصاحبه، پژوهش و تحقیق را انجام می‌دهیم.
امین میری (بازیگر و کارگردان تئاتر و یکی از بازیگران تئاتر "آبی مایل به صورتی") در بخش دیگری از هشتمین نشست نقد صحنه گفت: من با موضوع ترنس‌ها و مسئله هویت جنسی در تئاتر "شلتر" که خانم بیان نوشته بود و من کارگردانی و اجرای‌اش کردم، آشنا شده بودم. این آدم‌ها (ترنس‌ها) ابهام و هویت جنسی‌شان مشخص نیست. یک ویژگی‌‌ای که این نوع تئاترها دارند، علاوه بر قصه‌دار بودن و قصه‌گو بودن، وجوه روان‌شناختی، جامعه‌شناختی این نوع آثار مهم است و می‌خواهد به مخاطب از این طریق آگاهی دهد و در واقع وجه آگاهی‌بخشی این نوع تئاتر به مخاطب، اهمیت بسیاری دارد.
رسول نظرزاده در ادامه سخنان میری با تأکید بر جسارت این تئاتر گفت: این که موضوع این تئاتر و این که نویسنده تلاش می‌کند با انجام پژوهش میدانی و مطالعات علمی از سایر کارگردانانی که در حیطه‌های دیگری کار می‌کنند، اثرش متمایز می‌شود. چون اغلب خانم‌های نویسنده، سوژه‌های آپارتمانی را انتخاب می‌کنند و به خصوص این موضوع در سینما و فیلمنامه‌نویسی در سال‌های اخیر رواج یافته است. پرداختن به شخصیت‌های تراجنسی و کسانی که با تغییر جنسیت و مشکل هویت جنسی دارند، البته پیش از تئاتر در سینمای مستند و سینمای داستانی ایران از حدود ده سال قبل شروع شده و سینمای ایران به نسبت تئاتر از سابقه بیشتری برخوردار است. نمونه‌اش فیلم "زنانگی" است. به نظرم تئاتر "آبی مایل به صورتی" در نوع تئاتر اجتماعی پژوهش محور با سوژه ترنس‌ها و هویت جنسی و بر پایه مستندات اجتماعی نخستین بار است که اجرا می شود.
این منتقد تئاتر در ادامه افزود: مشکل عمده این تئاتر این است که می‌خواهد همه چیز را در این حوزه مطرح کند. هم دغدغه خانوادگی دارد، هم موضوع محلی است، هم نگاه تحلیلی دارد و هم می‌خواهد آگاهی‌بخش باشد. مشکل دیگر این است که یک نگاه و شخصیتی که نماینده قانون مثل وکیل حقوقی و حقوقدان یا یک شخصیت نیروی انتظامی را در این اثر نمی‌بینیم تا جامعیت نگاه‌ها و شخصیت‌ها در آن کامل باشد. در صورتی که به خیلی از نگاه‌ها و شخصیت‌هایی که به نوعی نماینده از جامعه هستند و حتا نگاه مذهبی و فتوای امام در آن اشاره شده است.
نظر زاده در پایان این نشست اضافه کرد: تئاتر "آبی مایل به صورتی" به دلیل بکر بودن موضوع‌اش می‌کوشد به همه مصائب و جوانب ومشکلات خانوادگی، تحصیلی، شغلی، روحی، محلی، درمانی و آموزشی بپردازد و مدام به جای حرکت رو به جلو، به حرکت افقی روی می‌آورد و همین موجب طولانی شدن غیر لازم آن شده است. احساساتی شدن بیش از حد بر خلاف تئاتر مستند اجتماعی، قدرت تعقل مخاطب را به دلسوزی صرف بدل می‌کند. به ویژه در پرده آخر وقتی همه شخصیت‌ها رو به تماشاگر اشک در چشم به شکل مستقیم، پیام آن را بار دیگر تکرار می‌کنند.
لازم به یادآوری است در پایان هشتمین نشست نقد صحنه، لوح تقدیری از طرف محسن سلیمانی، مدیریت فرهنگی هنری منطقه سه و مدیر فرهنگسرای ارسباران، به هر یک از مهمانان آن اهدا شد.
گفتنی است سلسله نشست‌های نقد صحنه توسط باشگاه تئاتر فرهنگسرای ارسباران با همکاری موسسه افرا مانا با هدف نقد و بررسی نمایش‌های در حال اجرای تهران، هر ماه در فرهنگسرای ارسباران برگزار می‌شود.