به گزارش هنرآنلاین به نقل از ستاد خبری جشنواره، مراسم بزرگداشت شش پیشکسوت نمایش‌های آیینی سنتی در اختتامیه جشنواره برگزار خواهد شد که تمامی این پیشکسوتان از هنرمندان با سابقه نمایش‌های آیینی سنتی هستند که سال‌های زیادی از عمر خود را صرف اعتلا و ماندگاری این نمایش‌های از جمله شبیهخوانی، نقالی، تعزیه و نمایش‌های تخت‌حوضی کردند. اسامی و شرح فعالیت آنها به شرح زیر است:
تقی نبئی شبیه‌گردان، شبیهخوان و شبیه‌نامه‌نویس از نوجوانی وارد عرصه شبیهخوانی شده و در سن 27 سالگی به شهادت‌خوانی رسید و از 50 سالگی امام‌خوانی و گروه‌داری را آغاز کرد. او با پژوهش براساس کتب تاریخی 17 نسخه تعزیه را سروده و به ثبت رسانده است.
محمدمهدی چایانی استاد هنر نقالی از کودکی با شاهنامه مانوس بود و فنون و رموز نقالی را از هنرمندانی چون مرشد عظیم و مرشد افشار آموخت. سال 1350 از اولین دوره مرکز آموزش تئاتر وزرات فرهنگ و هنر سابق فارغ‌التحصیل و در همان سال به عنوان جوان‌ترین نقال برگزیده شد. او در بسیاری از کشورهای از جمله اتریش، مالزی، اسپاینا، ترکیه، تاجیکستان و... به نقالی پرداخته و شاگردان ممتازی تربیت کرده است.
حاج علی‌اکبر قویدل معروف به علی سبزواری تعزیه‌خوانی را با بچه‌خوانی آغاز و نزد اساتید بزرگ تعزیه فنون شبیهخوانی را فرا گرفت. او در شبیه‌گردانی و مداحی هم تبحر دارد و برای اجرای تعزیه به فرانسه هم دعوت شده است. قویدل از شورای ارزشیابی هنرمندان کشور نشان درجه دو هنری دریافت کرده است.
حاج مظفر قربانیان‌نژاد بهشتی نزد اساتید بزرگ تعزیه فنون و ظرایف این نمایش را فراگرفت و در موافق‌خوانی، شهادت‌خوانی و امام‌خوانی تبحر یافت. او از مرکز اسلامی لندن لوح تقدیر تعزیه‌خوانی را دریافت کرد. وی سال‌هاست که به تدریس وتربیت شبیهخوان می‌پردازد.
غلامحسن بابوته در خانواده‌ای اهل هنر به دنیا آمد. پدر و برادرش در عرصه موسیقی و نمایش فعالیت داشتند. از سال 1366 کار در تئاتر را آغاز کرد. او سال‌ها با سعدی افشار همکاری داشته و در آثار او نقش‌های متعدد بخصوص شاه‌پوش را برعهد داشت. بابوته نمایش‌هایی را هم به عنوان کارگردان روی صحنه برده است.
علی‌اکبر فتحعلی بازیگر نمایش‌های تخت‌حوضی است که در طول سی سال حضور مستمر در تئاتر در بیش از 200 نمایش در لاله‌زار بازی کرده است. در سال 1368 در کنار مرحوم هادی اسلامی بازی کرد و در لاله‌زار با هنرمندان بزرگ نمایش‌های تخت‌حوضی بخصوص سعدی‌افشار همکاری داشت. او همچنین با بسیاری از کارگردانان نامی تئاتر از جمله علی نصیریان، هادی مرزبان، مجید جعفری و هومن برق‌نورد به عنوان بازیگر همکاری داشته است.
خوانش "پستوخانه" امجد توسط بازیگران نوجوان
ویدا موسوی با این توضیح که متن «پستوخانه» نوشته حمید امجد بازسازی کننده فضاهای شاد و قدیم ایرانی است، افزود: هم‌خوانی‌های بسیار جذاب در بطن قصهای پرکشش موجب شد که به این اثر بپردازم.
وی نخستین دلیل تولید نمایش‌نامه "پستوخانه" را انگیزه و ذوق دانش‌آموزان به فضای سنتی دانست و اظهارداشت: هر چند متن بسیار سنگین بود و کار کردن با بچه‌های تازه کار زحمت و مشقت زیادی را می‌طلبید اما انرژی آنها مانع از پس زدن و نه گفتن به اجرای دانش‌آموزی شد. احساس کردم شاید کار کردن این‌گونه از متون با شکل و شمایل آیینی سنتی چه خوب است از ابتدا در مسیر راه کودک و نوجوان قرار بگیرد.
موسوی افزود: از ابتدا نیت اجرای این متن، نمایش‌نامه‌خوانی در سطح دانش‌آموزی بود. انتخاب اولیه توسط خود آنها شکل گرفت و چون این متن فاخر از زمان بالایی برخوردار بود و از طرفی توان و انرژی بچه‌ها در حدی نبود که بتوانند کل نمایش را خوانش کنند متن 130 صفحه‌ای در بیست صفحه خلاصه شد. البته به شکلی که به شیرازه و چارچوب قصه خللی وارد نشود و این تنها تغییری بود که در متن نمایش‌نامه اتفاق افتاد.
وی تاکید کرد: در این کار به هیچ وجه تنها به خوانش معمول اثر اکتفا نشده و حرکات فرم سعی بر تصویرسازی اندکی از نمایش‌نامه دارند.
موسوی با این توضیح که امیدوارم هیچ وقت نمایش‌های آیینی سنتی به باد فراموشی سپرده نشوند و این امر به طور قطع از اهداف اساسی و مهم جشنواره هجدهم آیینی سنتی نیز هست، تصریح کرد: این جشنواره نگهدارنده آیین‌ها و سنت‌های ایرانی است و حس خوب ایرانی بودن را برای هر ایرانی زنده نگه داشته است. با اضافه شدن بخش "جوانه‌های نمایش ایرانی" نیز در جشنواره هجدهم، قطعا بار این درخت را در سال‌های آینده پرثمر و پربارتر خواهیم دید.
پدیده ابطحی، الناز احمدی، مهدیه رضوی، آیسان عسگری، زهرا صادقیان، نیلوفر کیانی، سحر فرهنگ، سحر زلفی، نگین واعظ زاده و زهرا موسوی دانش‌آموز پنجم ابتدایی در این نمایش بازی دارند.
نمایش‌نامه "پستوخانه" درباره سه برادر طمع‌کار است که برای این که به مال و ثروت بیشتری دست پیدا کنند هم‌زمان تصمیم می‌گیرند با دختر عمویشان آزاده خانم که زمین زیادی به ارث برده است ازدواج کنند. ولی نوکر آنها الماس شایعه می‌کند که تاجری از چین برای ازدواج با آزاده خانم، قصد آمدن به این دیار را کرده است.
نوجوانان شبیه خوان حاضر در جشنواره: دوست نداریم مخالف‌خوان شویم!
فضای باز مجموعه تئاتر شهر روز گذشته ـ شنبه 11 شهریور ماه، میزبان تعدادی از پسران نوجوان بود که در کنار با اعضای بزرگتر گروه، در مجلس شبیه خوانی " جنگ صفین" به ایفای نقش پرداختند اما این نوجوانان هیچ یک دوست ندارند، اشقیاخوان شوند.
به انگیزه اجرای این نمایش با سه تن از نوجوانان حاضر در این مجلس شبیهخوانی گپ و گفت کوتاهی داریم.
اولین نوجوانی که با او وارد صحبت می‌شویم، محمد مهدی اعرابی نوجوان 17 ساله است که از 5 سالگی کار تعزیه‌خوانی را آغاز کرده است. خودش در این باره می‌گوید: در روستای اعلاء که اصالت ما به آن برمی‌گردد، همه تعزیه‌‌خوان هستند اما ورود و علاقه من به تعزیه به خاطر خانواده یا روستای‌مان نبود بلکه به خاطرعلاقه شخصی خودم بود.
طبیعتا اول بچه خوانی می‌کرده است یعنی حضرت عبدالله، حضرت رقیه و حضرت سکینه را می‌خوانده و کم کم دو طفلان حضرت مسلم را خوانده است و الان هم حضرت قاسم و علی اکبر را می‌خواند.
اما برای این نوجوان که بزودی باید خود را برای کنکور دانشگاه آماده کند، اولویت دوم تعزیه است و خودش می‌گوید: حتما تعزیه را ادامه می‌دهم اما اولویت اولم درس و مدرسه‌ام است.
او هرچند به تمام گونه‌های نمایش ایرانی علاقه‌مند است اما کوچکترین علاقه‌ای به اشقیاخوانی در تعزیه ندارد و فقط اولیا خوانی را دوست دارد.
از محمد مهدی می‌پرسیم که آیا دیگر دوستان و همسن و سال‌هایش هم به تعزیه علاقه دارند که او پاسخ می‌دهد: نود درصد همسن و سالان من به تعزیه علاقه‌مندند چون به هر حال هر کسی یا به نمایش علاقه دارد یا موسیقی و ... و در تعزیه همه اینها هست و اگر کسی به تعزیه علاقه ندارد، به دلیل این است که این هنر را نمی‌شناسند و نمی‌دانند چیست اما اگر تعزیه درست را ببینند، حتما به آن علاقه‌مند می‌شوند.
دیگر نوجوان حاضر در این گروه، امیر مهدی صابری 15 ساله است و سید علیرضا سید صالحی 14 ساله و هر دو پدرانی و اقوامی تعزیه خوان دارند. هر دو از چهار سالگی وارد تعزیه شده‌اند. امیر مهدی کارش را با شبیه حضرت سکینه و طفلان مسلم آغاز کرده و علیرضا با پسر هانی و پسر حر.
هر دو دوست دارند تعزیه را ادامه دهند اما نه به عنوان شغل اصلی، همچنانکه پدران‌شان هم چنین شیوه‌ای داشته‌اند. علیرضا دوست دارد در رشته دامپزشکی ادامه تحصیل بدهد و امیر مهدی هم که رشته انسانی درس می‌خواند دلش می‌خواهد در آینده وکیل دادگستری شود.
علیرضا می‌گوید: هر دو سوارکاری هم دوست داریم و حالا هم سوارکاری می‌کنیم.
اما هیچ کدام از آنها کوچکترین علاقه‌ای به مخالف‌خوانی و اشقیا خوانی ندارند. امیر مهدی می‌گوید: نه اینکه اشقیا خوانی بد باشد، ما دوست نداریم. همین جوری دوست نداریم مخالف خوان باشیم.
سرپرست این گروه باباعلی است که خود از هفت هشت سالگی کار در تعزیه را آغاز کرده و حالا بسیاری از شاگردانش در همین سنین نزد او می‌آیند.
از تفرش سخن می‌گوید که تعزیه در خور توجه است و این هنر به صورت سینه به سینه به نسل‌های گوناگون منتقل شده است.
او که دبیر بازنشسته ورزش است، می‌گوید: کار با بچه‌ها صفا دارد. وقتی اینها می‌خوانند، انگار من می‌خوانم و اگر اینها اشتباهی در اجرا مرتکب شوند، انگار خود من کار را خراب کرده‌ام. وجود اینها وجود من است و با اینها عجین شده‌ام . قبلا در آموزش و پرورش دبیر ورزش بوده‌ام و دبیر بازنشسته هستم و با روح و جسم بچه‌ها سر و کار دارم.
پژوهشگر آذربایجانی: کلید جدیدی برای ورود به سنت‌های ایرانی پیدا کردم
ترلان رسول‌اف از جمهوری آذربایجان، با اشاره به ریشه‌های مشترک فرهنگی میان ایران و آذربایجان توضیح داد: برخی خرده‌فرهنگ‌های ایران و آذربایجان شبیه است و ریشه‌های مشترکی نیز دارند. در کشورم در ایام محرم هم‌چون ایران طی 10 شب شبیهخوانی برگزار می‌شود. همچنین شخصیت "جرت‌دان" مانند مبارک در ایران است. جرت‌دان براساس کهن الگوهای آذربایجان به وجود آمده و مهم‌ترین کاراکتر در نمایش‌ها است و شبیه مبارک ویژگی‌های خاص دارد.
وی با تاکید بر این که با حضور در این رویداد فرصت داشتم کلید جدیدی برای ورود به شناخت سنت‌های ایرانی پیدا کنم، افزود: تکنیک، مفاهیم، شیوه اجرایی کدهایی است که در اجراها و سمینار موجب شد با نمایش سنتی ایرانی بیشتر آشنا شوم و این موقعیت را جشنواره آیینی سنتی برایم فراهم کرد.
رسول‌اف که با مقاله "خودانگیختگی در نمایش‌های آیینی" در جشنواره حضور یافته است، ادامه داد: نیاز داریم بیشتر درباره تحقیقات و دستاوردهای دیگر پژوهش‌گران بدانیم. بهتر بود در سمینار به ارایه خلاصه مقالات بسنده نشود و اطلاعات بیشتری کسب می‌کردیم تا با بررسی رویکردهای جدید به تولید نمایش بپردازیم.
وی با مثبت ارزیابی کردن جشنواره آیینی سنتی تاکید کرد در دوره‌های بعدی این رویداد حضور پررنگ‌تری خواهدداشت و گفت: در کشورم جشنواره‌ای با این رویکرد در سطح بین‌المللی برگزار نمی‌شود.