سرویس تئاتر هنرآنلاین: پس از انتشار فراخوان سی و ششمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر، نخستین نشست مطبوعاتی این جشنواره با حضور فرهاد مهندس‌پور دبیر این رویداد صبح امروز 24 تیرماه در تالار مشاهیر مجموعه تئاترشهر برگزار شد.
مهندس‌پور در ابتدای این جلسه در توضیح فراخوان منتشر شده و نکات و ویژگی‌های آن گفت: حقانیت حکم می‌کند که با هر چیزی آن طور که هست برخورد کنیم. به نظر می‌آید از تعارف بیرون نمی‌آییم و حقایقی بین ما شفاف نیست. به نظرم تاکنون در هر موقعیتی که بوده‌ام، سعی کرده‌ام پرسش‌های پیش آمده را شفاف پاسخگو باشم.
او ضمن بیان اینکه در ابتدا سوالی برایم مطرح بوده که جشنواره تئاتر فجر به چه دردی می‌خورد؟ خاطر نشان کرد: ملتی شد‌ایم که زندگی‌مان پر شده از آیین‌های بی‌معنا که باید ضرورت آن‌ها مورد بررسی قرار گیرد و واقعیت این است که پس از چندی باید در برخورد با هر پدیده‌ای، به این پرسش پاسخ دهیم. همه چیز دگرگون شده است و نهاد تئاتر نیز باید تغییر کند و اصلاح شود و تغییر نکردن امتیاز نیست. امتیاز یک پدیده اجتماعی اصلاح و ارزیابی آن است.
دبیر سی و ششمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر با اشاره به اینکه مدل و سیستم ارزیابی در کشور ما وجود ندارد، یادآور شد: نهادهای نقد و دانشگاه‌ها به این امر ورود نمی‌کنند و همه نیروها به دلایل مختلف به این منظور فراخوانده نمی‌شوند و به کمک نمی‌آیند. حدود 15، 20 سال گذشته یعنی در زمان برگزاری این جشنواره در سال‌های 84 و 85، آثاری در این رویداد حضور پیدا می‌کردند که قرار بود در سال آینده در تالارهای نمایشی اجرا شوند و این موضوع دلیل و انگیزه‌ای برای برگزاری این جشنواره بود.
وی همچنین در ادامه صحبت‌هایش اضافه کرد: اما طی این سال‌ها نمایش‌هایی به جشنواره را می‌یافتند که پیش از این رویداد در تالارهای نمایشی اجرا شده‌اند. در آن زمان آن طرف خط بودیم و اکنون این سمت خط. به نظر می‌آید که حد میانه درست‌تر باشد و این امکان وجود ندارد که به یک‌باره جست بزرگی اتفاق بیفتد و این روند باید به آرامی پیش رود.
این استاد دانشگاه حذف تولید متون و نمایشنامه‌خوانی را در این دوره از جشنواره قدم مهمی عنوان کرد و اظهار داشت: جشنواره تئاتر فجر در سال‌های پیشین بخش‌هایی را تجربه کرده است و امسال به این فکر کردم کدام یک از بخش‌ها استاندارد علمی دارد و ضرورت اجتماعی ایجاب می‌کند که کدام بخش کوچک‌تر یا بزرگ‌تر شود. بنابراین برای بررسی بیشتر به صاحب‌نظران این حرفه مراجعه کردم.
او ضمن اشاره به اینکه جشنواره باید تا حدودی به استانداردهای بین‌المللی نزدیک شود، تصریح کرد: نظر من این است که انتخاب آثار در این جشنواره باید از طریق فیلم که عملی ناشایست است، محدودتر شود و در سال‌های آتی این روند برچیده شود و دیگر اینکه انتخاب آثار تهران و شهرستان با مشارکت حداکثری هنرمندان صورت پذیرد. در تهران میانگین رای گروه 70 نفری معیار انتخاب آثار است، اما امسال برای بخش مرور شهرستان ناچار هستیم تا فیلم اجراها را ببینیم و راه دیگری وجود ندارد، ولی فکر می‌کنم به زودی و به سرعت گروه‌های 15 نفری که از میان تئاتری‌های هر استان انتخاب می‌شوند، بررسی کارهای جشنواره‌ها و گروه‌های استانی را آغاز کنند.
مهندس‌پور انتخاب آثار خیابانی برای حضور در جشنواره فجر را از طریق فراخوان بخش مرور و کانال جشنواره تئاتر خیابانی مریوان عنوان کرد و گفت: شاید سال آینده انتخاب آثار بخش خیابانی را از طریق بخش مرور کنار گذاشته و تنها به جشنواره تئاتر خیابانی مریوان اکتفا کنیم که این اقدام باعث خواهد شد تا جشنواره تئاتر خیابانی مریوان بزرگ‌تر و با اهمیت‌تر شود. مجموع آثار دانشجویی نیز از جشنواره دانشگاهی به این جشنواره راه می‌یابد و هدف از این اقدام این است که ستاد جشنواره تئاتر فجر به رای دیگر جشنواره‌ها اعتماد می‌کند و این جریان واگذاری مسئولیت به دیگر جشنواره‌ها، آن رویدادها را نیز مهمتر خواهد کرد و دبیرخانه فجر نیز فشار کمتری را متحمل می‌شود. پس شایسته است آن را در قواره‌ای معقول‌تر، فراگیرتر و عمومی‌تر تنظیم کنیم و این چند قدم کوچک باعث خواهد شد تا جشنواره معنای خود را پیدا کند.
این کارگردان تئاتر با ابراز امیدواری نسبت به انتشار فراخوان سال آینده ظرف مدت 3 تا 4 هفته آینده، یادآور شد: مشکل جشنواره تئاتر فجر این است که تصمیم‌گیری‌های آن در زمان بسیار کوتاهی صورت می‌گیرد و این قضیه باعث عدم کیفیت آثار خارجی می‌شود. واقعیت این است که دعوت از گروه‌های خارجی کار دشواری است. در صورتی که اکنون برای دعوت از آنان برای جشنواره سال آینده اقدام شود، دست‌مان بازتر خواهد بود.
دبیر سی و ششمین جشنواره تئاترفجر در پاسخ به سوالی مبنی بر ضرورت تدوین آیین‌نامه‌ای برای جشنواره تئاتر فجر، گفت: کشوری مانند انگلیس قانون اساسی ندارد چراکه معتقدند این قانون می‌تواند با توجه به اینکه شرایط سیاسی، اقتصادی و اجتماعی مدام در حال تغییر است، معذوریاتی ایجاد کند و بنابراین مجلس به صورت مداوم و آزادانه در رابطه با مسائل‌شان تصمیم می‌گیرند. معتقدم شاید سلیقه انگلیسی‌ها در این زمینه بد نباشد. فکر می‌کنم گاهی اصرار می‌کنیم که نظام‌نامه‌ای داشته باشیم و به آن پایبند بمانیم چندان مناسب نیست. شاید به این دلیل که میزان پایبندی به آن مشخص نیست. شاید اینکه جشنواره تئاتر فجر آیین‌نامه‌ای ندارد و مدام خود را اصلاح و بازسازی می‌کند اتفاق بدی نباشد. به نظرم تنها ضروری است که در هر دوره مسئولیتی را نهادینه کنیم که احتمالا بتواند روابط مناسبات ما را با همدیگر نهادینه کند. اگر همه با هم اشتباه کنیم می‌توانیم به یک تشریک مساعی برسیم که احتمال خطا را در دوره‌های بعدی جشنواره کمتر می‌کند.
وی در پاسخ به سوالی مبنی بر حذف بخش نمایشنامهنویسی از این جشنواره خاطر نشان کرد: فکر کردم مسابقه نمایشنامهنویسی دارد گم می‌شود. اگر معتقدیم نمایشنامهنویسی مسئله مهمی است باید جای جداگانه‌ای به آن اختصاص دهیم. باید ببینیم نقص ما در برگزاری جشنواره تئاتر فجر چیست؟ معتقدم ارزیابی مسائل مختلف جشنواره زمان می‌برد اما خروج بخش نمایشنامهنویسی از فراخوان این دوره به این دلیل بود که فکر کردم جایش بد است و گم شده. نسبت ماهوی بخش نمایشنامهنویسی با شکل جشنواره تئاتر فجر ایجاب می‌کرد که این بخش از جشنواره‌ای که در آن با اجرا سروکار داریم نه متن، حذف شود. اگرچه خود من قائل به متن نیستم اما از آنجایی که نمایشنامهنویسی در تئاتر ایران همچنان مهم است و بخش مهمی از تئاتر ایرانی به حساب می‌آید و می‌تواند ایده و پیشنهاداتی به کارگردان بدهد معتقد بودم باید از جشنواره خارج شده و جای جداگانه‌ای به آن اختصاص داده شود.
این کارگردان در ادامه افزود: در تمام دنیا اینطور است که بخش مسابقات نمایشنامهنویسی را فستیوال‌ها برگزار نمی‌کنند و در حوزه جوایز ادبی قرار دارند که نهادها و آکادمی‌های تخصصی به‌آن می‌پردازند. اگر سازمانی یا نهادی جدا از جشنواره تئاتر فجر پیدا کنیم که بخش نمایشنامهنویسی را به آن واگذار کنیم بسیار عالی است اما باید فرصتی داشته باشیم که در این زمینه مشورت کرده به نتیجه روشن برسیم و البته با آقای شفیعی مدیرکل هنرهای نمایشی هم به یک توافق نهایی برسیم.
در بخشی از این نشست مهندس‌پور در پاسخ به گلایه سامان خلیلیان از حذف بخش مرور جشنوار تئاتر خیابانی، عنوان کرد: اگر دست من بود جشنواره تئاتر فجر را کوچک می‌کردم چون اصلا دلم نمی‌خواست این جشنواره شلوغ و بزرگ باشد. معتقدم جشنواره باید تشخص، هدف و کارایی داشته باشد تا بتواند اثرگذار باشد.
او در ادامه اضافه کرد: با تئاتر خیابانی نمی‌توان تئاتر ایران را مردمی کرد چراکه مشکل تئاتر در ایران جدی‌تر از این حرف‌ها است و باید به شکل کلانی مشکلاتش را بررسی کرد اما جشنواره تئاتر فجر نمی‌تواند این کار را بکند چراکه مسئول همه جزئیات تئاتر ایران نیست و نمی‌تواند باشد. مسائل و مشکلات تئاتر زیاد است اما خیلی‌ها فکر می‌کنند همه را باید جشنواره تئاتر فجر حل کند. من از دل دانشگاه آمده‌ام و طبیعتاً باید حامی کارهای دانشجویی باشم اما گفتم جشنواره تئاتر فجر جای پایان‌نامه‌های دانشجویی نیست و تنها برگزیده‌های جشنواره تئاتر دانشگاهی در آن راه دارند. این میزان از انتظار و باری که بر دوش جشنواره گذاشته شده واقعی نیست و همین بسیار وقت و انرژی کسانی که در جشنواره کار می‌کنند را می‌گیرد. یکی از دلیل‌های انتخاب‌های ضعیف جشنواره این است که بازبین‌ها وقت و انرژی لازم برای دیدن و انتخاب آثار را ندارند. در رابطه با تئاتر خیابانی هم اگر نمایش‌هایی که در خیابان اجرا می‌شود تعدادش کم است پاسخگوی آن دفتر و کانون تئاتر خیابانی است نه جشنواره تئاتر شهر.
فرهاد مهندس‌پور ضمن بیان اینکه نقش آقابالاسری جشنواره تئاتر فجر و مرکز هنرهای نمایشی را باید حذف کنیم چون عملا نمی‌توانند این نقش را ایفا کنند، عنوان کرد: باید منطقی بنا کنیم و روی آن بایستیم. چرا اگر یک مدل غلط را سال‌ها ادامه داده‌ایم باید دوباره طبق آن جلو برویم. من می‌گویم باید مدل غلط را حذف کرد و درباره‌اش حرف زد و جایگاه و نقشی که به جشنواره تئاتر فجر داده‌ایم را تغییر دهیم. چه اشکالی دارد که اصلا امسال کارهای کمتری به جشنواره تئاتر فجر بیاید تا بتوانیم به جای بهتری برسیم.
مهندس‌پور درباره کم شدن تعداد جایزه‌ها و محدود شدن بخش رقابتی در دوره سی وششم تصریح کرد: امیدوارم تعداد جایزه‌ها برای دوره آینده کمتر هم بشود تا بتوانیم بخش رقابتی را از جشنواره تئاترفجر حذف کرده یا آن را کمتر کنیم. امسال هم در بخش تئاتر محیطی و خیابانی جایزه را از حالت رقابتی به حمایتی تغییر دادیم.
مهندس‌پور تصریح کرد: واقعیت این است که من در این فراخوان خیلی دست پایین عمل کردم و با احتیاط آن را تنظیم کردم. این احتیاط‌آمیزترین فراخوانی بود که می‌توانستم تنظیم کنم چون فکر کردم کارهایی که الان نمی‌توانم انجام دهم در دوره بعد انجام دهم و باید زمینه‌هایش را آماده کنیم. فراخوان دوره بعد موارد بیشتری از این دست خواهد داشت.