سرویس موسیقی هنرآنلاین: نشست آموزشی ـ پژوهشی موسیقی دستگاهی ایران برای ساز کمانچه پنجشنبه 20 شهریور ساعت 18 در فرهنگسرای اندیشه برگزار شد. این مراسم با یادی از اصغر بهاری آغاز شد و شهرام صارمی به عنوان مجری این برنامه گفت: استاد اصغر بهاری از اساتید برجسته موسیقی بود و همه اساتید امروز به صورت مستقیم و غیرمستقیم از شیوه و سبک او استفاده کرده‌اند. این برنامه با توجه به اهمیت آموزش موسیقی طراحی شده است و قرار است در مورد شیوه‌های آموزش نوازندگی کمانچه صحبت شود.
در ادامه داود گنجه‌ای، مهدی آذر سینا، علی اکبر شکارچی، هادی منتظری، اردشیر کامکار، محمد مقدسی و سعید فرج‌پوری به صحنه رفتند و به سوالات حاضرین پاسخ دادند. اولین سوال از اساتید این بود که ابتدا با چه شیوه‌ای آموزش دیده‌اند؟
گنجه ای در پاسخ به این پرسش گفت: من و محمد مقدسی از 50 سال پیش با هم همکار و دوست هستیم. ما در ابتدا ویولن را با نت می‌زدیم و بعد از آن به صورت شفاهی و سینه به سینه این ساز را آموختیم. بعد از اینکه وارد دانشگاه شدیم استاد بهاری و برومند از ما خواستند کمانچه بزنیم و ما ساز کمانچه را با استاد بهاری شروع کردیم. هیچ کدام از ما ساز کمانچه نداشتیم و مجبور بودیم برای آموختن ساز کمانچه از ویولن استفاده کنیم. همچنین بعد از مدتی چون پول نداشتیم از ساز استاد بهاری استفاده کردیم. ما نت‌نویسی می‌کردیم و از روی دست استادمان می‌زدیم. من و محمد مقدسی با این شیوه کار می‌کردیم. آن زمان درس‌ها خیلی سخت بود و ویولن را با کتاب‌های هنرستان مرحوم روح الله خالقی آموختیم.
سپس گنجه ای قطعاتی را با کمانچه نواخت.
سپس مهدی آذر سینا در پاسخ به این پرسش خاطرنشان کرد: من هم مانند داود گنجه‌ای در ابتدا ساز ویولن را آموختم زیرا در ان زمان ساز ویولن بسیار مطرح بود و کمانچه را ندیده بودیم و نمی‌شناختیم. بعد از اینکه وارد دانشگاه تهران شدیم بعضی از ما به دعوت استاد بهاری ساز کمانچه را به عنوان ساز اول انتخاب کردیم. در آن دوره برنامه‌ریزی شد تا کمانچه جایگزین ویولن شود در نتیجه به سمت ساز کمانچه که یک ساز ایرانی بود رفتیم. من با کلاس‌های استاد بهاری شروع کردم و او اصلا صحبت نمی‌کرد و ما فقط تقلید می‌کردیم. من مدت 20 سال دست به ویولن نزدم و بعد از آن به خاطر تدریس ساز ویولن را به دست گرفتم ولی اصل همان کمانچه است. من از 16 سال پیش دست راستم دچار مشکل شد و به همین دلیل ساز کمتر می‌زنم.
محمد مقدسی نیز در این زمینه افزود: ساز کمانچه از 1000 سال پیش در شعر شاعران بزرگ وجود دارد. من از 12 سالگی موسیقی را شروع کردم. اولین استاد من فرهاد فخرالدینی بود و بعد زیر نظر علی تجویدی و ابوالحسن‌خان صبا آموزش دیدم. سپس در کنکور شرکت کردم و دوم شدم و با اساتید مختلف آشنا شدم. ساز اولم ویولن بود و ساز کمانچه را به عنوان ساز دوم انتخاب کردم. یادم می‌آید یک روز با داود گنجه‌ای به منوچهری رفتیم و دو تا کمانچه گرفتیم. ما از قبل با موسیقی آشنایی داشتیم و استاد بهاری با رنگ آغاز کرد. در آن دوران و به کمک اساتید ساز کمانچه احیا شد. ما بعد از 30 سال سکوت کمانچه صدای این ساز را در آوردیم. در دانشگاه زیر نظر داریوش صفوت آموزش دیدم و تا به امروز 1000 کنسرت برگزار کردم. فقط مهم این بود که نام ایران زنده بماند. من به هنرجویانم این ساز را از طریق نت و چهار کتاب هنرستان آموزش می‌دهم. شیوه درسی من طوری است که فقط استاد حرف نمی‌زند بلکه با شاگردانم تبادل نظر داریم و دوست ندارم هنرجویانم دلزده شوند.
سپس علی اکبر شکارچی تاکید کرد: در اینجا لازم می‌دانم از زنده یاد محمدرضا لطفی یاد کنم زیرا چند روز پیش فیلم کمانچه‌نوازی او را در کاخ نیاوران دیدم و نکات قابل توجهی داشت. زمانی که من بچه بودم در زادگاهم فقط سالی یک بار نوازندگان محلی می‌آمدند و من صدای کمانچه را می‌شنیدم. آنقدر شیفته صدای این ساز شده بودم که با قوطی روغن نباتی یک ساز برای خودم درست کرده بودم. تا اینکه توانستم یک آهنگ معروف به نام (مریم مریم) را بزنم که مورد توجه خانواده‌ام قرار گرفت. آخرین تابستان دبیرستان توانستم برای خودم یک ساز کمانچه چوبی درست کنم که این ساز در دوران سربازی گم شد. بعد از سربازی آگهی دانشکده هنرهای زیبا را دیدم، از بهارستان یک کمانچه اجاره کردم. استاد برومند و صفوت از ما امتحان گرفتند که من یک ملودی محلی زدم و به عنوان نفر آخر قبول شدم.
همچنین هادی منتظری در پاسخ به پرسش شهرام صارمی گفت: من هم با ویولن موسیقی را شروع کردم و با پرویز مشکاتیان، موسی گنجه‌ای، علیرضا درویشی و..... هم دوره‌ای بودم. ترم اول با مرحوم ذوالفنون درس داشتم و سال دوم زیرا نظر زنده‌یاد محمدرضا لطفی آموزش دیدم. او به من پیشنهاد کرد که ساز کمانچه را انتخاب کنم در نتیجه یک ساز کمانچه سفارش دادم. من هر چه که دارم از محمدرضا لطفی دارم. مدتی هم زیرا نظر استاد بهاری آموزش دیدم. شیوه تدریس من از روی کتاب‌های هنرستان است و شاگرد باید بتواند ساز را به درستی بنوازد. سالیان سال در خدمت داود گنجه‌ای هستم و از ساز زدنش لذت می‌برم.
در ادامه این نشست اردشیر کامکار در این‌باره گفت: من موسیقی را زیر نظر پدرم آموزش دیدم و هر چه که یاد گرفتم براساس سبک استاد صبا بود. در ابتدا با کتاب‌های هنرستان شروع کردم و بعد از آموختن ویولن خودم به تنهایی ساز کمانچه را فرا گرفتم یعنی اینکه ساز زدن استاد بهاری را نگاه می‌کردم و یاد می‌گرفتم.
همچنین سعید فرج‌پوری بیان کرد: خوشبختانه این ساز مطرح شده است ولی در گذشته این طور نبود. از 9 سالگی زیر نظر حسن کامکار آموزش دیدم و در 17 سالگی خودم ساز کمانچه را دست گرفتم و در دوران سربازی به کانون چاووش رفتم و من را قبول کردند. ما متد خاصی نداشتیم و دغدغه این بود که کاری کنیم تا به این ساز توجه شود.
سپس شهرام صارمی درباره روش تدریس اساتید حاضر پرسید و داود گنجه‌ای گفت: من اعتقاد دارم هنرجویان باید با نت شروع کنند و زمانی که تکنیک به جایی رسید که توانستند قطعات را بزنند به سراغ ردیف می‌رویم. همچنین بخشی از آموزش من به صورت شفاهی و سینه به سینه است. هنرجو باید تند و سریع باشد و من همیشه سبک قدما را دوست دارم. تدریس ما با اساتید امروزی متفاوت است.
در ادامه مهدی آذر سینا درباره شیوه تدریس‌اش افزود: همه اساتید شیوه و سبک خودشان را دارند. من همیشه سبک استاد بهاری را دوست داشتم ولی همیشه به دنبال سبک خودم بوده‌ام. خودم متدی برای کمانچه‌نوازی نوشتم و همان را تدریس می‌کنم. کمانچه را نمی‌توانیم به صورت گوشی و شنوایی شروع کنیم در نتیجه من آموزش را با نت شروع می‌کنم و بعد به سراغ ردیف میرزا عبدالله می‌روم.
همچنین محمد مقدسی در این‌باره خاطرنشان کرد: شیوه تدریس من در ابتدا از طریق نت است و مطالب بعد از آن آسان‌تر است. کسانی که سن‌شان بالاتر است به سراغ تدریس شفاهی می‌روند ولی موسیقی‌دان باید نت را بشناسد.
سعید فرج‌پوری نیز درباره شیوه تدریش به هنرجویان ساز کمانچه تاکید کرد: من براساس برداشت تجربی خودم آموزش می‌دهم. چندین سال است که دوست دارم یک متد آموزشی ثبت کنم. دو کتاب برای کمانچه نوشتم و براساس آن دو اثر به هنرجویانم آموزش می‌دهم. ما باید براساس یک متد واحد و مشخص آموزش دهم و همه از آن متد پیروی کنیم ولی متاسفانه اساتید با هم هماهنگی ندارند.
سپس علی اکبر شکارچی افزود: برای اولین بار است که این ساز رشد کرده است و من یک دوره طولانی از طریق شنیدن به شاگردانم درس می‌دادم. آموزش باید از طریق گفت‌وگو منتقل شود ولی شک ندارم نت آموزی انگشتان شاگرد را هوشمند می‌کند و شاگرد از طریق شنیدن خلاق‌تر می‌شود.
در ادامه هادی منتظری در این‌باره گفت: کمانچه باید صدای کمانچه بدهد و باید به یک نقطه مشترک برسیم. کمانچه نیاز به استعداد خوب دارد. اگر استعداد موسیقایی وجود نداشته باشد عمر شاگرد و استاد از بین می‌رود. اولین موضوع راحت بودن شاگرد است و اکثر نوازنده‌ها منقبض ساز می‌زنند و این اشتباه است.
همچنین اردشیر کامکار گفت: من از نت شروع می‌کنم و انگشت‌گذاری روی ساز و حرکت آرشه باید آموخته شود. به نظر من اگر بتوانیم آکادمی کوچکی درست کنیم موفق خواهیم شد. من همه چیز را با هم آموزش می‌دهم و چون ما موسیقی شرقی می‌زنیم باید موسیقی را با احساس بزنیم. در کتاب‌های هنرستان که جامع است باید ملودیک شرقی‌تر شود.
در پایان این مراسم از داود گنجه‌ای، مهدی آذر سینا، علی اکبر شکارچی، هادی منتظری، اردشیر کامکار، محمد مقدسی و سعید فرج‌پوری با اهدای لوح تقدیر شد..