گروه موسیقی خبرگزاری هنر ایران: «آلبوم علیرضا قربانی رکورد پرفروش ها را می‌زند.» این تیتری است که این روزها حسابی فضای موسیقی کشور را مواج کرده است. در حقیقت علیرضا قربانی خواننده عرصه موسیقی سنتی در حالی توانسته موج آفرین باشد که بر خلاف جریان موسیقی این روزهای کشور توانسته بازاری را به دست گیرد که در انحصار جنسی از موسیقی است که از آن به عنوان موسیقی پاپ مصرفی و سرگرم کننده یاد می کنند.
در حقیقت، این موج آفرینی در حالی رخ داده است که برخی معتقدند، موسیقی اصیل در رقابت با موسیقی پاپ جا مانده است و در این شرایط رکوردهای چشمگیر علیرضا قربانی و فروش میلیونی بلیت های او نشان می دهد که علیرضا قربانی توانسته راه خود را در بازار پر حرف و حدیث پیدا کند.
موفقیتی که مرور کارنامه یک ساله او در سالی که گذشت نشان می دهد، تعداد سانس های کنسرت او در طول یک سال، آن هم از سوی خوانندگان موسیقی ایرانی در کشورمان بی سابقه بوده است. او با برگزاری 98 شب کنسرت در تهران، رکوردی جدید در زمینه برگزاری تور کنسرت های موسیقی ایرانی به نام خود ثبت کرده است.
برای رمزگشایی از این موفقیت نباید تنها به ابعاد موسیقایی این هنرمند اکتفا کرد. درحقیقیت اجرای علیرضا قربانی یک مجموعه ای خاص مختص خود اوست، مجموعه ای که توانسته مخاطب خاص خود را پیدا کند.
نگاه به وجه تفاوت های اجرای علیرضا قربانی با هم قطاران او در سبک موسیقی اصیل ارائه دهنده تصویر روشن تری است به این سوال که چرا علیرضا قربانی در سبک موسیقی اصیل توانسته رکوردهای فروش و جذب مخاطب را بشکند.
یکی از مهمترین ویژگی های موسیقی سنتی ردیف نوازی است، ردیف نوازی که امروزه کمتر مورد استقبال هنرمندان قرار می گیرد. نکته ای که از دید علیرضا قربانی هم دور نمانده است. به عقیده سید محسن حسینی خواننده آواز ایرانی معتقد است علیرضا قربانی تلاش کرده تا سازهای ایرانی و غیر ایرانی را ترکیب کند، در عین حال که موسیقی ایرانی را به عنوان یک قالب و چارچوب اصلی در نظر می گیرد. این خواننده لحن و موسیقی و ارکستری را که قربانی اجرا می کند را نوع جدیدی توصیف می کند نوعی جدیدی که در آن آواز ایرانی را در قالبی نو ارائه می دهد. آواز ایرانی که روی ملودی ایرانی می نشیند.
اگر از موسیقی متفاوت و صدای گرم و شنیدنی و به گفته هوادارانش دلنشین او عبور کنیم، با مرور تجربه او در آخرین اجرا که با صدای گرفته به روی استیج رفت به جنبه های دیگری از دلایل اقبال مخاطب به این خواننده روبه رو خواهیم شد.
علیرضا قربانی در مسیر حرفه ای خود تنها به صدای خوب خود اکتفا نکرده است. بهره گیری از ارکستر حرفه‌ای با کیفیت و نوع خاصی از موسیقی در کنار صدای گرم خود توانسته مکمل خوبی در ارائه یک کار حرفه‌ای باشد. اما باز هم این مولفه ها برای تبدیل شدن به یک خواننده موسیقی سنتی متفاوت کافی نیست، چرا که ممکن است، این ویژگی ها در کار سایر هنرمندان هم دیده شود، مانند اساتید بزرگ موسیقی سنتی با حال و هوای امروز که شاید همایون شجریان را تداعی کند.
اما مخاطب خاص قربانی یک وجه تفاوت دیگر دارد. درک این تفاوت برای کسانی که کنسرت های دیگرانی را در این عرصه تجربه کرده باشند، مشهودتر است. مثلا سالن کنسرت قربانی قواعدی دارد که با هارمونی رفتاری او تناسب دارد. همه چیز بر اساس نظم و احترام خاصی تنظیم شده. معبدی که همه چیز آن حساب و کتاب دارد. در کنار آن این خواننده آواز ایرانی اهمیت پیوست و پیوند با مخاطب را درک کرده است و در طول مراسم مخاطب بخشی از اجرای او محسوب می‌شود.
برخلاف سایر اجراها در ابعاد قواعد موسیقی سنتی، خواننده ساکن روی صندلی و یا جایگاه نیست و مخاطب تنها نقش شنونده را ندارد، شنونده ای که تا دیروز تحت قواعد موسیقی سنتی باید هنگام اجرا در سکوت خود را در صدای خواننده غرق می کرد، اما در کنسرت قربانی مخاطب بخشی از اجراست و او هم چون رهبر ارکستری بزرگ، مخاطبانش را درگیر اجرای خود می کند. حضور او در یک نقطه متمرکز نیست و تلاش می کند تا تماشاگران با او همصدایی کنند. همصدایی که شاید رمز موفقیت بسیاری از کنسرت های موسیقی پاپ باشد.
اغلب قریب به اتفاق کسانی که به کنسرت می روند، دوست دارند تا تجربه همصدایی و همخوانی با خوانندگان را تجربه کنند. تجربهای که شاید بیش از آنکه حضور خواننده برای مخاطب جذابیت داشته باشد، مهم است. در این فضا مخاطب نسبت به شعر و آواز احساس پیوندی نزدیکتر خواهد داشت و همزاد پنداری عمیقی میان خواننده و مخاطب شکل میگیرد، همزاد پنداری که شعرهای خواننده به بخشی از حافظه ذهنی او تبدیل می‌شود و مخاطب خاصی که از دل این فضا متولد می شود.
در دنیایی که سلبریتی و هواداری حسابی داغ است، علیرضا قربانی توانست مخاطب خود را شکل دهد، بی آنکه خود را تا سطح نازل موسیقی پاپ مصرفی تنزل دهد. بهره‌گیری هوشمندانه از نقاط قوت این سبک از موسیقی در پیوند با آنچه مخاطب امروز می‌پسندد سبب شده است تا علیرضا قربانی با شکستن رکورد فروش، حسابی در بازار موسیقایی امروز کشور سرو صدا به پا کند، سر و صدایی که شاید برای بسیاری از خوانندگان موسیقی سنتی که این روزها مهجور مانده اند یک الگوی مناسب باشد و یا حتی آن ها را به این فکر بیاندازد تا به دنبال مخاطب خاص خود باشند و آن ها هم هوشمندانه مخاطب خاص خود را خلق کنند، شاید با مولفه های جدید و متفاوت مختص خودشان.
هانیه شجاعی زند